Dat ruim driekwart van de huisartsen problemen heeft met huisvesting in de zin van ruimtegebrek, is natuurlijk zorgwekkend. Dit bericht kwam gisteren in de media na een peiling onder 1894 huisartsen (NOS, 31 januari 2022 en Trouw, 31 januari 2022). Een onderzoek geïnitieerd door de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) en in september 2021 uitgevoerd door Newcom (LHV, 31 januari 2022 met infographic van de resultaten).
De LHV brengt helder voor het voetlicht wat de consequenties zijn, voor huisartsen zelf en voor de huisartsenzorg in de wijk. Want zo meldt de LHV, “huisartsen die willen verhuizen, verbouwen of uitbreiden lopen tegen grote belemmeringen aan en worden regelmatig van het kastje naar de muur gestuurd.”
De LHV stelt terecht dat het huisvestingsvraagstuk een gezamenlijke verantwoordelijkheid is van gemeenten, huisartsen en zorgverzekeraars. LHV-voorzitter Mirjam van ’t Veld: “Samen met deze partners moeten we zorgen dat de problematiek wordt aangepakt. Het is belangrijk om te zorgen dat de huisartsenzorg laagdrempelig en toegankelijk blijft. Zodat alle inwoners dichtbij huis voor zorg terecht kunnen. Ik roep daarom de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de nieuwe minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op om met ons tot een plan van aanpak te komen”.
Ook meldt de LHV dat net als bij burgers ook de torenhoge huizenprijzen voor huisartsen een probleem zijn en dat de tarieven van de vaste vergoeding per patiënt van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) te laag zijn. Over dit fenomeen van de te lage kostenvergoeding voor huisvesting gaat deze blog. Dit fenomeen is ook nu nog steeds actueel, maar is zeker niet nieuw…
Vergoeding huisvesting wordt bepaald door anderen (1)
De schamele kostenvergoeding voor huisvesting in huisartspraktijken is gebaseerd op kostenonderzoeken. Sinds het bestaan van de Zorgverzekeringswet is drie keer een dergelijk onderzoek door uitgevoerd, voor de laatste keer over het jaar 2015.
In deze blog wil ik niet in herhaling vallen, maar het klassieke kostenonderzoek levert wel nuttige data op, maar biedt géén uitzicht op een passende vergoeding bij noodzakelijke huisvesting (blog + 20 kanttekeningen) in een huisartsenpraktijk. Het heeft dan ook geen zin dit onderzoek een op een (weer) te herhalen als naar aanleiding van dit LHV-onderzoek het (nieuwe) doel is voor noodzakelijke huisvesting een adequaat tarief vast te stellen. Om (wél) tot een adequaat tarief te komen, staat een 5-stappenplan centraal (hier).
Verder is dit stappenmodel de afgelopen vier jaar toegelicht in diverse blogs:
19.09.2017: Tariefprincipes en drempels van invloed op voortgang bekostiging (huisartsenzorg)
24.10.2018: Stringente sturing basiszorgtarief huisarts biedt beperkte financiële ruimte
05.05.2019: De vijf ringen van het praktijkhouderschap (waarde, contract, positie, tarief, financiën)
29.06.2019: Reactie op: “(G)een huis voor de huisarts” (vergoeding vastgoed/huisvesting)
07.01.2020: Richting een toekomstbestendige bekostiging huisartsenzorg (Het 5-stappen model)
27.01.2020: De praktijkkostenvergoeding van de huisarts (de 5 stappen van PKO naar dagtarief)
19.03.2020: Maak het praktijkhouderschap huisarts aantrekkelijker (aantal, bekostiging, spreiding)
02.05.2020: Vergoeding huisvestingskosten in zorgtarieven eerste lijn is te laag (als deelkostenpost)
07.09.2021: Bij huisartsenzorg (b)lijkt eigenaarschap van secundair belang (2) (fout: van primair belang)
08.10.2021: Het hebben van een vaste huisarts leidt tot betere zorguitkomsten (3 indicatoren)
Voor alle duidelijkheid, de systematiek met 5 stappen geldt niet alleen voor de component van huisvesting, maar ook voor de tariefmatige onderbouwing van personele ondersteuning (hier), ICT (hier) etc. etc. De uitkomst van stap I uit het model moet antwoord geven op de vraag hoeveel vierkante meters huisvesting er voor de toekomst op welk schaalniveau nodig zijn.
Vraag: in hoeverre vervult uw gemeente nu een actieve rol als het gaat om concrete oplossingen om de huisarts in de wijk te behouden? Zeg het maar…
Vergoeding huisvesting wordt bepaald door anderen (2)
Bij het laatste kostenonderzoek (jaar 2015) bleek dat voor amper een kwart van de jaaromzet van de praktijkhoudende huisarts de onderhandelbare tarieven uit het contract met de zorgverzekeraar bepalend zijn. Er ten minste van uitgaand dat elke verzekeraar instemt met een vergoeding van de maximum NZa-tarieven van de basiszorg. Positief uitgelegd, impliceert dit feit dat als er voor huisartsen een huisvestingsprobleem is, en de NZa niet thuis geeft met haar tarieven, elke huisarts een tweede mogelijkheid heeft dit in het contract met een zorgverzekeraar te corrigeren.
Maar ja, dan moet een verzekeraar wel aan tafel komen om een individuele huisarts te steunen. Hoewel elke individuele huisarts (wel) verplicht is een individueel contract te tekenen, is elke individuele verzekeraar daarentegen niet verplicht met deze individuele huisarts te onderhandelen. Een gedrag, wat nota bene steun krijgt van alle toezichthouders en overheid. Een systeemfout in het stelsel, zo durf ik deze rechtsongelijkheid toch wel te noemen.
Het alternatief nu zijn de 8 zogenaamde overlegteams huisartsen (OHT) die regionaal (wel) aan tafel zitten (blog over zorgcontracten, 2 april 2021 en 6 mei 2021). Zij kunnen nu ten aanzien van de huisvestingscomponent nuttig werk doen door te kijken naar de redenen waarom 23% van de huisartsen op dit moment geen hinder ondervindt van ruimtegebrek. Wat zijn bij hun tevredenheid over de werkruimte hier de onderliggende redenen, wat zijn bij hen de juiste handvaten hierbij gebleken, in jargon de “juiste succesfactoren”, en hoe zijn deze succesfactoren ook elders bij de overige huisartsen in te zetten?
Opvallend verder is dat 86% van de huisartsen juist van gemeenten een actieve rol verwacht bij het organiseren van huisvesting, terwijl huisartsenzorg voor nagenoeg 100% valt onder financiering van de Zorgverzekeringswet, met zorgverzekeraars als inkopers. Dat de LHV de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor huisvesting neerlegt bij verzekeraars, huisartsen én gemeenten, is daarentegen logisch, want voor collectief welzijn en leefbaarheid in een wijk zijn basiszorgvoorzieningen nodig. En ja, bij een dergelijke planontwikkeling spelen gemeenten de hoofdrol. Daarom stelt de LHV terecht dat de urgentie van de problematiek van huisvesting hoog op de gemeentelijke agenda moet staan. De vereniging wijst daarnaast op het feit van de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022.
Vraag: in hoeverre vervult uw gemeente nu een actieve rol als het gaat om concrete oplossingen om de huisarts in de wijk te behouden? Zeg het maar…
Hoe moeilijk overigens onderhandelingen met partijen over huisvesting kunnen lopen, heb ik zelf jarenlang als onderhandelaar voor de eigen praktijk/huisartsengroep ondervonden. Met steeds dezelfde standaardantwoorden van de verzekeraar (“wij investeren niet in stenen”) en van de eigen gemeente (“wij ondersteunen geen ondernemers”). Dat dezelfde (centrale) overheid (77% van de omzet) en verzekeraar (23% van de omzet) gezamenlijk het niet onderhandelbare tarief van de ‘ondernemer’ huisarts bepalen, was hen (blijkbaar) ontgaan.
Vergoeding huisvesting wordt ook beïnvloed door andere factoren (3)
Allereerst worden huisvestingsperikelen voor huisartsen e.a. ook veroorzaakt door oplopende spanningen op de huizenmarkt. Er is niet alleen een huisvestingsprobleem om “in te werken”, maar ook om “in te wonen”. Wie de actualiteit volgt, kan hierover genoeg lezen (hier/hier/hier/hier/hier/hier).
Een tweede blokkerende factor om genoeg huisvesting te kunnen regelen is naast ruimtegebrek de oplopende inflatie die (nog) niet is verwerkt in de huisartstarieven (blog + hier/hier/hier). Het onderzoek naar huisvesting bij huisartsen door Newcom is uitgevoerd in september 2021, dus nog vóór de sterke stijging van inflatie.
Als derde factor noem ik het resultaat van inzet van ledenraden en besturen van alle 4 beroepsverenigingen. Dit jaar loopt het “onderhandelaarsakkoord huisartsenzorg 2019 t/m 2022” af en bestaat (dus) voor de nabije toekomst de mogelijkheid met relevante partijen nieuwe afspraken te maken (blog).
Als vierde factor noem ik leegstaande panden in steden, vaak in bezit van banken of institutionele beleggers. Als huisartsen hun kostenvergoeding voor huisvesting inleveren (€18.037,- niveau 2020, per normpraktijk, zie Tabel II, pagina 3) dan kunnen gemeenten actief zijn bij allereerst het wijzigen van het bestemmingsplan en kunnen zij na overleg met praktijkhouders samen met zorgverzekeraars garant staan voor de kosten van passende huisvesting van noodzakelijke huisartsenzorg ten behoeve van eigen inwoners, maar ook voor de voor 24/7 huisartsenzorg premiebetalende polishouders.
Tot slot
De vergoeding voor huisvestingskosten in de tarieven wordt dus niet bepaald door de kosten van een pand of door huisartsen zelf, maar door anderen en door andere factoren. Dat is al een omissie.
Ook wordt in de enquête als lange termijn gevolg van ruimtegebrek door 51% van de huisartsen genoemd dat het minder aantrekkelijk wordt om praktijkhouder te worden. Niet alleen is deze route eerder aanbevolen in een blog (hier), maar hetzelfde doel van het aantrekkelijker maken van het praktijkhouderschap is ook genoemd in het in november 2021 verschenen Manifest. Twee citaten uit dit manifest: “Wij eisen kleinere praktijken met behoud van inkomsten. Hierdoor zijn langere consulten mogelijk, waardoor er meer zorg op de juiste plek kan worden gegeven. De patiënten zijn beter af, en de overbelasting van huisartsen daalt. Het praktijkhouderschap wordt daardoor aantrekkelijker, en dat is een must.” En “huisvesting voor (startende) huisartsen moet betaalbaar worden en blijven. De vrijblijvendheid van lokale overheden moet ophouden.”
Hoe duidelijk kan het zijn.
Komt er nu met de uitkomst van deze enquête méér inzicht bij toezichthouders, verzekeraars en gemeenten met uitzicht op betere en betaalbaardere huisvesting voor huisartspraktijken? Met ‘balans tussen factor X en factor Y’?
Wat wordt daarbij van partijen de 5W1H aanpak?
Overige relevante blogs over huisartsenzorg
14.07.2017: Praktijkkostenonderzoek huisartsen 2015 door NZa: 20 kanttekeningen
21.07.2017: Vragen/antwoorden over het praktijkkostenonderzoek (maar hoe dan wél?)
26.07.2017: Kader huisartsenzorg moet geheel benut worden (onderschrijding budgetkader)
28.07.2017: De financiële toekomst van de huisartsenzorg (huisarts- en economiefactoren)
07.08.2018: Wanneer is marktoezicht in de zorg pervers? (over de rol van NZa)
21.08.2017: Afscheid bekostiging segment S3 is beste optie (en naar segment S1)
26.08.2017: Behoud gemengde bekostiging dient de huisartsenzorg (basiszorg + SUED bij 85+ IT)
29.08.2017: De kostprijs van de praktijkondersteuner (het 3-trapsmodel)
04.09.2017: Het contract bij zorginkoop (discutabele inkoopmethodieken)
06.12.2017: Mate van beschikbaarheid zorgverleners kleurt uitvoering van zorg (fte tekort)
07.12.2017: Huisartsenzorg heeft forse financiële injectie nodig (onderschrijding+dalend inkomen)
27.12.2017: Arbeidstijd (over werktijden van artsen en het toezicht)
19.01.2018: Hoeveel huisartsen zijn er nodig? (voor de toekomst)
05.02.2018: Praktijkondersteuning huisarts is onmisbaar (een groter aandeel in zorg)
08.02.2018: Praktijkhouder huisarts: spagaat tussen zorg en centen (tekort praktijkhouders)
23.02.2018: Inzicht in prijs, dan pas uitzicht op een oplossing (is kostprijs “ist” of “soll”?)
28.02.2018: De dag van de doktersassistente (over hun ontwikkeling en onmisbaarheid)
05.03.2018: Praktijkverkleining bij huisartsen: de noodzaak (1) (Afferden praktijk 1800)
08.03.2018: Praktijkverkleining bij huisartsen: de randvoorwaarden (2) (559 miljoen nodig)
01.07.2018: Het onderhandelaarsakkoord huisartsenzorg 2019 t/m 2022: een analyse
24.08.2018: Toekomstvisie belangrijk, de plannen erna belangrijker (geen woorden, maar daden)
03.10.2018: De uitwerking van de hoofdlijnenakkoorden start nu (geen woorden, maar daden)
10.11.2018: Alleen met interventies problemen in achterstandswijken oplosbaar (actie/WRR)
03.01.2019: Toekomstvisie huisartsenzorg uitwerken met beleid (geen woorden, maar daden)
22.01.2019: Variabelen bij capaciteit huisartsenzorg bijtijds agenderen (over huisartsentekort)
01.02.2019: Schaarste personeel bedreigt zorg (over verpleging en verzorgenden)
12.02.2019: Financiering praktijkondersteuning jeugd komt uit twee stelselwetten (Jeugdwet/Zvw)
16.02.2019: Het wisselen van huisarts nader bekeken (veranderen van/inschrijven bij huisarts)
04.03.2019: Contracteerproces huisartsenzorg heeft reanimatie nodig (1) (Newcom onderzoek)
01.07.2019: Contracteerproces huisartsenzorg heeft reanimatie nodig (2) (Monitor NZa)
04.07.2019: Samenhang is ZINVOL: zorgwetten + inhoud + nastreven + voorwaarden + organisatie + logistiek
20.07.2019: Méér tijd voor de patiënt: van incidenteel naar structureel (voor huisarts beschikbaar)
31.07.2019: Dat geschillencommissie geen werk heeft, wat zegt dat? (HRMO en arbitragerecht)
14.08.2019: Betere GGZ: verleg zwaartepunt van poldertafel naar werkvloer (20% = 6% + 14%)
02.09.2019: Wie de toekomst koestert, zet in op jeugd (hoe staat jeugd ervoor?)
24.10.2019: Toelichting bij artikel Medisch Contact: “Geld voor de huisarts ligt op de plank”
08.11.2019: Gezocht: een bed voor verblijf, onderzoek of herstel (ELV, Wlz, respijtzorg + wachten)
26.11.2019: HRMO: een stil drama voltrekt zich (geen juiste plek beschikbaar voor zorg kwetsbaren)
29.11.2019: De financiële staat van de huisartsenzorg (28-slot) (exploitatie- en begrotingscijfers)
02.12.2019: Over zorgalarmisme en betrouwbare zorgcijfers (HRMO JZOJP cijfers over alarm)
13.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (01) (macro gemiddelde kostenstijging, inkomens CBS)
16.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (02) (Tariefformule, normeringen, spelregels beloning)
17.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (03) (aandeel kosten ketenzorg/ANW, ‘subsititutie’)
19.12.2019: “Ik had de minister willen vragen waar staan jullie nu eigenlijk” (HRMO Kerstpakket VWS)
20.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (06) (consequenties macrokorting, structureel, heralloceren)
23.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (07) (contracten 2019 niet conform HLA, borging HLA NZa?)
02.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (12) (ELV-bed, oorzaken tekort, wachten verpleeghuis)
03.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (13) (contouren nieuw stelsel, rol HA en MSZ daarin)
06.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (14) (tip HA, kosten, inkomen, arbeidstijd onder vergrootglas)
25.04.2020: Huisarts schrijft indringende brief over zorgcontractering 2021(CZ en opgelegde O&I)
22.05.2020: Opnieuw onderschrijding budget huisartsenzorg (in 2019: jaarverslag versus begroting en HLA)
18.11.2020: Herziening arbeidsrelatie praktijkhouder en waarnemend huisarts (over wet DBA)
27.11.2020: Wet toetreding zorgaanbieders stelt eerste lijn onmogelijke eisen (administratie/financieel)
21.12.2020: Spannend jaar toekomstig (POH-)GGZ-werk in huisartsenpraktijk (register/Wlz/kosten)
11.01.2021: Disbalans vraag en aanbod huisartsenzorg: de aanpak (1) (tekort fte huisarts)
13.01.2021: Disbalans vraag en aanbod huisartsenzorg: de aanpak nader beschouwd (2)
15.01.2021: Disbalans vraag en aanbod huisartsenzorg: zorgplicht onder toezicht (3) (NZa)
06.05.2021: Tussenevaluatie bestuurlijk akkoord huisartsenzorg benoemt niet alle knelpunten
01.07.2021: Praktijkmanagement in de huisartsenpraktijk (5) (de input voor cursist en docent)
13.07.2021: Koppeling verantwoordingsplicht aan toetreding anders insteken (WTza met plichten)
01.09.2021: Over wenseninventarisatie bij huisartsen en beleidsmatige vervolgstappen (LHV)
30.09.2021: Deze plicht van openbare verantwoording gaat veel te ver (Wtza-plichten)
08.10.2021: Het hebben van een vaste huisarts leidt tot betere zorguitkomsten (3 indicatoren)
05.11.2021: Geen verband MVTP en (nieuw) tarief 15-minutenconsult (personeel + budget)
24.11.2021: Stagnatie bij financiering MTVDP blokkeert een landelijke uitrol (HLA versus praktijk)
01.12.2021: Oplopende inflatie vraagt tariefaanpassing (inflatie>2,5% dus CEP en OVA ook aanpassen)
14.12.2021: Verbetering tuchtrecht: de bal ligt bij de KNMG (dubieuze uitspraken, geen lerende werking)
25.01.2022: Huisartsenzaken duidelijk geagendeerd bij aanvang 2022 (prioriteiten + PO + enquête)