Dit wordt de week van beschouwing van de op diverse plaatsten in het land ontstane kloof tussen vraag en aanbod van huisartsenzorg. De disbalans tussen vraag en aanbod is in november 2018 door NIVEL/Prismant beschreven in hun document “Balans in vraag en aanbod huisartsenzorg.”
Bij het (wel) aanwezig zijn van een goede balans gaat het sectorbreed om het nemen van de juiste interventies en besluiten rondom zorgvraag en aanbod, om voldoende instroom van jonge artsen, een beperking van uitstroom, voldoende werkzame FTE’s, een landelijk spreidings- en vestigingsbeleid, met kwalitatief goede ondersteuning in praktijken. Kortom, het gaat over de mate van beschikbaarheid arts, personele ondersteuning en organisatorische randvoorwaarden. Waar staat de beroepsgroep nu begin 2021?
Tussen de minister en huisartsenvereniging LHV zijn na het verschijnen van dit Nivel-rapport maatregelen afgesproken (17 april 2019), gemeld in een 10-puntenplan met als simpele titel “Plan van aanpak”. Met als doel via een veilige route de beschikbare huisartsencapaciteit optimaal te benutten. Huisartsencapaciteit optimaal benutten betekent, samen met beleid van het nemen van meer tijd voor de patiënt (MTVP), waarschijnlijk een praktijkverkleining (hier/hier).
Vooralsnog wordt in 2020 het ervaren van hoge werkdruk van zelfstandig gevestigde huisartsen als een groter probleem gezien (pg.9) dan het opvullen van een vacature. Is er met 12.700 geregistreerde huisartsen dan (wel) een tekort aan huisartsen óf is er een ander hoofdprobleem?
In drie blogs ga ik in op de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg. In deze eerste blog vandaag gaat het over de door partijen in 2019 afgesproken aanpak van de gevonden disbalans tussen vraag en aanbod.
In een tweede blog (13 januari 2021) sta ik stil bij de gekozen insteek om ondersteuning te bieden in 28 regio’s, met als start in 2020 steun in die regio’s met de hoogste nood. Wat valt gezien de geconstateerde 10 probleemthema’s onder een regionale oplossing en wat valt onder een centraal te regelen oplossing?
In de derde blog (15 januari 2021) wordt het standpunt van de toezichthouder NZa gemeld, in die situaties waar opvolgingsproblemen zijn van huisartspraktijken. Met de vraag wie er in een dergelijke situatie dan primair verantwoordelijk is voor continuïteit van deze zorg als discontinuïteit dreigt.
De arbeidsmarkt van huisartsenzorg is zowel door het Nivel onderzocht (december 2020) als door onderzoeksbureau Rebel (december 2020). Beiden houden zich bezig met de vraag hoe bij disbalans te komen tot een passende oplossing. De Tweede Kamer is eind 2020 hierover (hier/hier) ingelicht.
Wat stond er ook alweer in het plan van aanpak van VWS en LHV (17 april 2019)?
Als vervolg op het Nivel-onderzoek Balans in vraag en aanbod huisartsenzorg uit 2018 werden door VWS en LHV een tiental probleemthema’s genoemd. Waarbij de verwachting was dat in regio’s waar de zorgvraag snel toeneemt door een relatief snel vergrijzende bevolking relatief vaker tekorten ontstaan aan huisartsen, doktersassistenten en praktijkondersteuners.
Er zal daarnaast zeker een probleem ontstaan bij een relatief hoog verloop onder huisartsen. Als in een regio een relatief lage instroom van jonge huisartsen de uitstroom van stoppende huisartsen richting hun pensioen niet kan compenseren.
Vanaf mei 2020 is onderzoeksbureau Rebel bij deze materie betrokken omdat er signalen kwamen uit diverse regio’s dat méér nodig is om de gemelde balans te herstellen.
Tegelijkertijd bracht ook het Nivel (december 2020) een volgend rapport van 241 pagina’s uit over de specifieke situatie in de alle regio’s: Titel: “De arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s van Nederland, 2019/2020”.
Achtereenvolgens…
Aanpak: vervolg op onderzoek Balans in vraag en aanbod (VWS en LHV, 17 april 2019)
|
Plan van aanpak (10 aan te pakken thema’s) |
Beeld + ondersteuning bij 28 regio’s |
|
1. Voldoende opleiding |
|
|
2. Beleid binnen de opleiding |
|
|
3. Waarnemersmarkt en ANW-zorg |
|
|
4. Taakherschikking |
|
|
5. Samenwerken in een netwerk |
|
|
6. Administratieve lasten verlagen |
|
|
7. Mogelijkheden e-health toepassen |
|
|
8. Verbeteren regionale dekking huisartsen |
|
|
9. Beinvloeden zorgvraag |
|
|
10. Verkleinen praktijkgrootte |
|
1. Rapport: Nivel-onderzoek in de regio (31 december 2020)
In onderstaand kader staan de factsheets van het Nivel over de arbeidsmarkt van de huisartsenzorg in 28 regio’s, per regio geordend. Dit is uitgevoerd conform het plan van aanpak opgesteld in opdracht van VWS en LHV.
De factsheets zijn gebaseerd op resultaten van een web-enquête die in 2019/2020 onder alle huisartsenpraktijken in Nederland is uitgezet. Bijna een derde van de aangeschreven praktijken (n=1.430, wat overeenkomt met 29%) heeft deze ingevuld. Hierbij de regio-overzichten.
28 Factsheets per regio én een eindrapport – Arbeidsmarkt huisartsenzorg 2019/2020
Het landelijk beeld uit dit Nivel-onderzoek (pg. 8) laat zien dat een gemiddelde huisartsenpraktijk 5,7 fte (fulltime equivalent) kent voor werk in de dagzorg. Dit komt neer op 27.000 fte capaciteit.
Kijkend hierbij naar de functies en de capaciteitsverdeling in een gemiddelde huisartsenpraktijk dan blijkt dat doktersassistenten (38%) en huisartsen (35%) hierin het grootste aandeel hebben. Het overige aandeel wordt geleverd door POH-S (14%), de POH GGZ (7%) en de praktijkmanager (3%). Verpleegkundig specialisten en physician assistants hebben een kleiner aandeel van de capaciteit.
Wat betreft de arbeidsmarktknelpunten rekent het rapport (pg.9) met 13 knelpunt-indicatoren, ook genoemd in de samenvatting van elke regiofactsheet.
De Top 5 van deze knelpunten (pg.9), als maat van het percentage huisartspraktijken dat aangeeft een bepaald knelpunt te hebben ervaren, is:
- Zelfstandig gevestigde huisartsen ervaren een hoge werkdruk (82%)
- Eens: de noodzakelijke werkzaamheden komen niet af in de reguliere werktijd (69%)
- Doktersassistenten ervaren een hoge werkdruk (66%)
- Eens: bij ziekte van collega’s is er meteen een groot probleem (57%)
- Huisarts heeft grote problemen waarnemers te vinden (56%)
De regiobeelden uit deze 28 AZW-regio’s (Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn) laten ook zien in hoeverre de dertien knelpunt-indicatoren in de eigen regio afwijken van het landelijk beeld. 2.
2. Rapport: Rebel-onderzoeksgroep (31 december 2020)
Rebel onderzocht op verzoek van VWS en LHV op welke onderdelen ondersteuning in huisartspraktijken het meest gewenst is. Conclusies Rebel: het creëren van draagvlak (45%) en het bieden van uitvoeringskracht (41%) worden daarbij het vaakst genoemd. Bij de antwoordoptie ‘anders’ wordt door praktijken meermaals genoemd aanvullend onderzoek naar ‘de verwachte balans in de arbeidsmarkt’, naar ‘de loopbaanwensen van jonge dokters’ en naar ‘het creëren van meer financiële ruimte om anders te werken’.
Het creëren van draagvlak wordt door verschillende respondenten toegelicht met de uitleg dat er binnen de sector veel losse ideeën zijn, maar dat er beperkt sprake is van een breed ondersteunde aanpak. Daarbij wordt ook aangegeven dat het aan tijd en aandacht ontbreekt om plannen uit te voeren, in lijn met de hoge score voor ‘uitvoeringskracht’.
Deze twee factoren, draagvlak en uitvoeringskracht, sluiten aan bij de breder genoemde uitdaging om plannen van papier naar de vele verschillende huisartspraktijk(en) te betrekken die al hun dagelijkse uitdagingen kennen. De behoefte aan uitvoeringskracht wordt ook meermaals toegelicht als de wens om de financiële mogelijkheden te vergroten voor de bestaande aanpak.
NB: we zijn inmiddels ook al 1,5 jaar verder na beschrijving van het plan van aanpak.
NB: de eerste Nivel-sheets met inzicht in de specifieke regioproblemen wat betreft de arbeids- en opleidingsmarkt zijn trouwens al in juli 2019 in kaart gebracht.
Wat gaat er nu gebeuren?
VWS en de LHV willen, in samenwerking met de regionale partijen in 8 tot 10 ‘knelregio’s’ waar de problematiek het grootst is, op de korte termijn (1-2 jaar) extra actie ondernemen. Zo heeft men onlangs de vier regio’s geselecteerd waar de nood het hoogst is. In Noord-Holland Noord, Zeeland, Friesland en Twente wordt dit jaar met hulp van adviesbureau Rebel gestart met op maat gemaakte ondersteuningsprogramma’s. Eerder maakten huisartsen al op andere wijze duidelijk hoe de vlag erbij hangt.
Uiterlijk 1 april 2022 levert Rebel een eindrapport op met de lessen en ervaringen inclusief aanbevelingen op het gebied van een stand van zaken in de regio’s, waaruit blijkt wat er eventueel nog nodig is voor de langere termijn.
In de volgende blogs deze week ga ik uitgebreid in op de actualiteit van de genoemde 10 thema’s, inclusief het standpunt van toezichthouder NZa over de zorgplicht van zorgverzekeraars, hier betreffend de zorgplicht bij discontinuïteit.
Titel van deze vervolgblogs:
13.01.2021: Disbalans vraag en aanbod huisartsenzorg: de aanpak nader beschouwd (2)
15.01.2021: Disbalans vraag en aanbod huisartsenzorg: zorgplicht onder toezicht (3)
(De foto bij de titel is overgenomen uit Huisarts & Wetenschap, januari 2021, pagina 8)
Eerdere blogs over werkzaamheidscijfers huisartsen
13.05.2014: De arbeidstijd is te beïnvloeden (zelf als HA de grens bewaken)
12.05.2017: Steeds meer huisartsen krijgen burn-out door toenemende werkdruk (Movircijfers)
14.07.2017: Praktijkkostenonderzoek huisartsen 2015 door NZa: 20 kanttekeningen
21.07.2017: Vragen/antwoorden over het praktijkkostenonderzoek (maar hoe dan wél?)
27.12.2017: Arbeidstijd (over werktijden van artsen en het toezicht)
19.01.2018: Hoeveel huisartsen zijn er nodig? (voor de toekomst)
23.02.2018: Inzicht in prijs, dan pas uitzicht op een oplossing (is kostprijs “ist” of “soll”?)
05.03.2018: Praktijkverkleining bij huisartsen: de noodzaak (1) (Afferden praktijk 1800)
08.03.2018: Praktijkverkleining bij huisartsen: de randvoorwaarden (2) (559 miljoen nodig)
22.01.2019: Variabelen bij capaciteit huisartsenzorg bijtijds agenderen (over huisartsentekort)
05.05.2019: De vijf ringen van het praktijkhouderschap (waarde, contract, positie, tarief, financiën)
20.07.2019: Méér tijd voor de patiënt: van incidenteel naar structureel (voor huisarts beschikbaar)
24.10.2019: Toelichting bij artikel Medisch Contact: “Geld voor de huisarts ligt op de plank”
18.11.2019: Na wet DBA komt een nieuwe wet voor zzp’ers: het uitgangspunt (1)
20.11.2019: Na wet DBA komt een nieuwe wet voor zzp’ers: de consequenties (2)
22.11.2019: Na wet DBA komt een nieuwe wet voor zzp’ers: belang voor huisartsenzorg (3)
06.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (14) (tip HA, kosten, inkomen, arbeidstijd onder vergrootglas)
07.01.2020: Richting een toekomstbestendige bekostiging huisartsenzorg (Het 5-stappen model)
27.01.2020: De praktijkkostenvergoeding van de huisarts (de 5 stappen van PKO naar dagtarief)
19.03.2020: Maak het praktijkhouderschap huisarts aantrekkelijker (aantal, bekostiging, spreiding)
17.04.2020: Het wel en wee van de waarnemend huisarts (1) (tijdpad carrière, DBA, kwetsbaar COVID-tijd)
20.04.2020: Het wel en wee van de waarnemend huisarts (2) (het vrije uurtarief beschouwd)
25.04.2020: Huisarts schrijft indringende brief over zorgcontractering 2021(CZ en opgelegde O&I)
02.05.2020: Vergoeding huisvestingskosten in zorgtarieven eerste lijn is te laag (als deelkostenpost)
22.05.2020: Opnieuw onderschrijding budget huisartsenzorg (in 2019: jaarverslag versus begroting en HLA)
24.09.2020: Bekostiging passende zorg in beweging: de huisartsenzorg (5) (5-stappenmodel)
05.11.2020: Bij huisartsenzorg blijkt eigenaarschap praktijk van secundair belang (Quin ACM NZa)
18.11.2020: Herziening arbeidsrelatie praktijkhouder en waarnemend huisarts (over wet DBA)
27.11.2020: Wet toetreding zorgaanbieders stelt eerste lijn onmogelijke eisen (administratie/financieel)
10.12.2020: Financier Thuisarts.nl uit de centrale begroting volksgezondheid (eigen regie)
21.12.2020: Spannend jaar toekomstig (POH-)GGZ-werk in huisartsenpraktijk (register/Wlz/kosten)