Beleidsmatig wordt hard gewerkt aan transities binnen de Wet langdurige zorg (Wlz), de stelselwet in de gezondheidszorg die de zorg regelt voor de meest kwetsbare burgers. Verdeeld over 3 sectoren (zie plaatje onder titel) krijgt in de Wlz elke burger een zorgprofiel: de sector verpleging & verzorging (VV), veelal ouderenzorg, de gehandicaptensector (GH) en als derde sector de GGZ-B.
Een burger komt voor zorg in de Wlz in aanmerking als deze 24 uur per dag direct zorgafhankelijk is, dan wel 24/7 een zorgmedewerker in de buurt heeft en er in deze kwetsbare situatie geen genezing meer mogelijk blijkt. Om in aanmerking te komen voor zorg vanuit de Wlz moet een verzekerde een Wlz-indicatie hebben, welke door het Centrum Indicatiesteling Zorg (CIZ) verstrekt wordt. Het betreft op dit moment ruim 370.00 burgers met hier de laatste wachtlijstinformatie.
Wat zijn deze transities?
Treffend citaat (Z&I, 5 september 2024): “Over de toekomst van de langdurige zorg zijn de afgelopen jaren al tal van adviezen verschenen, variërend van officiële adviesraden van de regering (SER, RVZ, WRR…), een aantal koepels, adviesbureaus, academici en ga zo maar door. De strekking is overal hetzelfde: er moet substitutie van de langdurige intramurale zorg komen door meer informele zorg (w.o. mantelzorg), zorg in de buurt, samenwerking tussen instanties, digitale zorg, woonoplossingen en zelfredzaamheidsbevordering. Het nieuwste toverwoord komt van ZIN met hun signalement passende langdurige zorg: in plaats van de hier genoemde riedel aan oplossingsrichtingen wordt een nieuw begrip gelanceerd: samenredzaamheid (einde citaat).”
In deze blog ga ik in op deze actuele transities
*Convenant Samenwerking Medisch-generalistische zorg (MGZ) in de Wlz
Begin deze maand verscheen het Convenant Samenwerking MGZ: Medisch-generalistische zorg voor mensen met een indicatie voor langdurige zorg in de ouderen- en gehandicaptenzorg (Tekst convenant, 2 september 2024).
Enkele citaten uit dit Convenant MGZ (bron reacties: hier + hier).
|
“De partijen stellen de zorgvraag van de patiënt centraal, waarbij voor de patiënt MGZ, zowel overdag (reguliere zorg) als voor de spoedzorg in de ANW-uren, toegankelijk is en waarbij deze zorg wordt geleverd door de daarvoor best geëquipeerde arts, waarbij deze arts maximaal wordt ondersteund om de eigen taak zo effectief en efficiënt mogelijk te kunnen uitoefenen” “Zorgaanbieders die wonen of verblijf bieden, maar geen behandeling, maken afspraken over ‘vaste huisartsenzorg’ met inschrijving op naam. Zorgaanbieders die zowel verblijf als behandeling aan Wlz-patiënten bieden, organiseren voor hun patiënten zelf MGZ (feitelijk Wlz-behandeling specifiek en Wlz-behandeling algemeen). In deze situatie is inschrijving op naam bij een huisarts niet mogelijk. Wanneer de patiënt verblijf met behandeling van dezelfde aanbieder ontvangt, zal alle huisartsenzorg binnen de instelling georganiseerd worden onder regie van de specialist ouderengeneeskunde” “NB Een arts VG zal nooit de volledige MGZ bij een Wlz-patiënt overnemen. Er dient altijd een huisarts beschikbaar te zijn voor de huisartsenzorg. De arts VG werkt ongeacht werkplek (ook binnen instellingen) complementair met een betrokken huisarts, gezien ieders expertise” “De landelijke afspraken bieden een kader dat per regio geconcretiseerd moet worden door regionale afspraken. Hierin vormt de regiotafel een cruciale plek. Het betreft hier afspraken over onder meer MDO, consultatie, medebehandeling en regiebehandelaarschap MGZ, maar ook over de beschikbaarheid en continuïteit van de artsenzorg, waaronder de spoedzorg tijdens ANW-diensten en vervanging tijdens vakantie en ziekte” |
Het goede nieuws is de bereidheid tot samenwerking. Ander nieuws, (goed of slecht?) zijn de gewijzigde spelregels. Onder andere de consequenties bij (beperkte) beschikbaarheid en het verplaatsen nu van vervolgafspraken van centraal naar de regio.
Voor huisartsen blijven er verder nog extra risico’s (hier/Radboudpresentatie) bij een krap extern aanbod van specifiek Wlz-zorg bij een voorlopig nog toenemende Wlz-populatie. Risico’s zoals die al vaak zijn beschreven, bv. hier + hier + hier.
**Te krap budget
Bezuinigen van het vorige kabinet leiden voor ouderenzorg tot 700 miljoen euro minder in 2025. De nieuwe coalitie, kabinet Schoof, wil weliswaar weer 600 miljoen investeren, zij het, net als de verlaging van het verplichte eigen risico, pas met ingang van 2027. Er is dus Wlz-budget te kort voor 2025 (brief Actiz/brief Actiz+ hier).
Heel opmerkelijk is dat ook de Zorgautoriteit meldt dat het budget voor de langdurige zorg in 2024 onvoldoende is om alle noodzakelijke zorg te vergoeden. De NZa verwacht in 2024 dan ook een tekort in het budgettair kader tussen de € 54 en € 347 miljoen. Daarbij is het onduidelijk of de herverdelingsmiddelen van € 76 miljoen, die bestemd zijn om de tekorten op te vangen, dit jaar voldoende zijn. De NZa verwacht verder van zorgkantoren als inkopers van Wlz-zorg dat zorg thuis een volwaardig alternatief is voor de zorg in een verpleeghuis.
Dat zal een lastig verhaal worden met…
-een gemelde bezuiniging
-een groeiend aantal in de Wlz, zelfs nog in 2024 (zie plaatje onder titel)
-recente vraagtekens over geleverde kwaliteit (hier)
Zie in dit licht ook de al jaren bestaande druk van de Zorgautoriteit op totstandkoming van een convenant MGZ voor de drie Wlz-sectoren. Met het huidige resultaat MGZ zal zeker de NZa tevreden zijn (blog).
Zelf heb ik nog nooit meegemaakt dat de Zorgautoriteit uit zichzelf meldt dat het zorgbudget onvoldoende is (hier). Meestal worden naadloos vanuit het ministerieel bepaald budget de passende tarieven voor de werkvloer berekend. Met het door de vingers zien van de zorgplicht bij verzekeraars (hier), geaccepteerde wachtlijsten (hier/hier) en omzetplafonds (blog/artikel) als oneigenlijk wisselgeld.
Het achterliggende probleem van de budgettaire problematiek is dat beleidsmakers eigenlijk al jaren vinden dat de langdurige zorg voor de meest kwetsbaren in NL te duur is. Grondslag daarvoor zijn de waarschuwingen van het Centraal Planbureau (zie onderstaand kader) of andere planmakers.
Over het onvoldoende budget in 2024 voor de langdurige zorg zijn inmiddels Kamervragen gesteld. Er zijn nog geen antwoorden van het ministerie, wel is er een melding van een uitstelbrief (hier). De Rijksbegroting 2025 volgende week zal al wel het antwoord geven (of het Regeerprogramma vandaag?).
Ondertussen waarschuwt ook accountantsorganisatie BDO, dat in drie provincies meer ouderenzorginstellingen financieel verlies draaien dan gemiddeld (Zorgvisie, 10 september 2024). Financiële experts van BDO zien de hoogte van de tarieven en de kortingen van de zorgkantoren in deze provincies als oorzaak (bron). Wordt binnenkort vervolgd als uitwerking van het hoofdlijnenakkoord (blog) met de presentatie van de Rijksbegroting 2025 en het (vervolg)regeerprogramma (13 september 2024, 16.00 uur) van kabinet Schoof.
***tekort aan personeel
Bij elk beleidsstuk over de zorg waar verandering wordt voorgesteld, wordt tekort aan personeel als een van de redenen genoemd. Daarbij moeten we ons wel realiseren dat de overheid niet wenst dat meer dan 1 op de 6 werknemers in de zorg gaat werken. De overheid kan mede de personele balans (vraag/aanbod) gunstig beïnvloeden door zelf voldoende aandacht te schenken aan arbeidsvoorwaarden (hogere lonen en betere secundaire arbeidsvoorwaarden), innovatie, technologie, opleiding, kinderopvang, behoud van personeel en buitenlandse werving. Het onderwerp personeelstekort was al eerder in blogs beschreven:
17.05.2022: Opnieuw staat aanpak personele tekorten in zorg in de picture (TAZ:110.000/Gupta)
17.03.2023: Over personele tekorten en het daardoor niet krijgen van zorg (2 mln.burgers!)
In onderstaand kader het woord aan een oud-bestuursvoorzitter van een instelling die binnen de Wlz gehandicaptenzorg levert (Zorgvisie, 6 september 2024).
Enkele citaten…
|
“Vooral bij de zwaardere zorg die de sector verleent, knelt het nu. Niet elke medewerker kan die zorg verlenen, met personeelstekorten bij zorgaanbieders als gevolg. En dat is terug te zien in de personeelskosten. Vooral hierdoor zijn de uitgaven voor personeel niet in loondienst (PNIL) in de sector hard gestegen. Vanuit VWS kwam extra geld vrij en de NZa voert een herijkingsonderzoek uit, maar de trend op de arbeidsmarkt lijkt onomkeerbaar. De situatie staat op breken. “Als verzekeraars de aanbieders blijven houden aan de contractafspraken, dan kan ik één ding zeggen: met deze arbeidsmarkt gaan we feitelijk minder kwaliteit leveren en het kost ons meer geld. Of ze zeggen dat we dezelfde kwaliteit moeten leveren, maar dan kunnen we niet meer zoveel cliënten met een zwaardere of complexe zorgvraag opnemen. Dan stroopt het op in de samenleving.” Nu al knelt het ontzettend als het gaat om complexe cliënten. “Het aantal keren dat ik in de laatste jaren van mijn carrière burgemeesters van soms de grootste steden aan de lijn had om iemand te plaatsen, vind ik exemplarisch voor wat er op dit moment in de complexe zorg gebeurt. Die cliënt zat dan met een Inbewaringstelling (IBS) in de politiecel en kon nergens terecht. Ik heb meegemaakt dat een burgemeester, door de druk die hij voelde, een bed wilde vorderen. Maar ja, als je geen bed hebt, waar ga je dan iemand plaatsen?” Dit probleem is ontstaan na de invoering van de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte ggz (Wvggz). Voor de invoering van de wetten kwamen deze cliënten bij de crisisdienst van de ggz terecht. Maar na de invoering van de wetten werden deze cliënten door de dienstdoende psychiater soms naar de gehandicaptenzorg verwezen, en moest de sector die infrastructuur optuigen. “Maar wat je ziet is dat heel veel zorgaanbieders, die ook soms nieuw zijn in de gehandicaptenzorg, zeggen dat ze die infrastructuur niet hebben.” |
Deze citaten laten zien wat wederzijdse effecten zijn tussen Wlz-zorgregels en personele problematiek. Ook de bekende zzp-problematiek is hier zichtbaar (blog + Zorgvisie, 11 september 2024 + reactie).
De problematiek van tekort aan personeel en budget enerzijds en anderzijds de veranderde regelgeving over onvrijwillige zorg heeft ook invloed op de regionale uitwerking van de recent beschreven overeenkomst over de MGZ. Is er voldoende specialistische consultatie voorhanden bij moeilijke medische en verpleegkundige situaties?
****de opkomst van commerciële verpleeghuiszorg
Deze week heeft de Tweede Kamer een aantal besluiten aangenomen:
– Voor de tweede keer heeft een Kamermeerderheid, i.t.t. de huidige (hier/hier) en vorige minister (hier), zich geschaard achter een motie van de SP om private equity (PE) te verbieden in de zorg (hier/hier/hier/hier).
-Ook wil de Tweede Kamer nadere regels opleggen aan extramurale zorgaanbieders die bij AMvB noodzakelijkerwijs worden uitgezonderd van het verbod op een winstoogmerk. Dit om excessieve winstuitkering aan investeerders in de zorg tegen te gaan en geld bedoeld voor de zorg, te behouden voor de zorg.
– Ook wil de Tweede Kamer onderaannemers gaan vallen onder het winstverbod als de hoofdaannemer onderhevig is aan het winstverbod.
De impact op de Wlz-zorg heeft te maken met het feit dat in tien jaar tijd het aantal commerciële verpleeghuizen voor ouderen vervijfvoudigd is, van 96 naar ruim 500 nu (hier/blog).
Als de Tweede Kamer nu commercie en zelfs PE afwijst, welke beleidswijzigingen zijn er dan vanaf nu in de Wlz te verwachten?
*****zelfredzaam wordt samenredzaam
Het vijfde item bij transitie in de Wlz is een betere afstemming in de samenwerking tussen professionele zorgverleners en de informele zorg die wordt geleverd door bijvoorbeeld mantelzorgers. In het ‘Signalement Passende langdurige zorg – van zelfredzaam naar samenredzaam’ pleit het Zorginstituut (bericht, 29 augustus 2024) ervoor de wet- en regelgeving aan te passen om die belemmeringen weg te nemen.
Het Zorginstituut meldt dat de Wlz in zijn huidige vorm deze samenwerking belemmert. Het doel is dat binnen een lokale gemeenschap mensen elkaar helpen, ‘samenredzaam’ zijn en professionele hulp minder of later wordt ingezet. Bij gelijkwaardige samenwerking gaat het om samen oplossen van hulpvragen. Het informele netwerk – zoals mantelzorgers, buren en vrijwilligers –, degene die zorg nodig heeft en de zorgprofessional gaan met elkaar in gesprek en maken afspraken over het bieden van hulp.
Het Zorginstituut pleit ervoor om de nadruk te verleggen van het individu en zelfredzaamheid naar samenredzaamheid en omzien naar elkaar.
Of dit kans van slagen heeft, is lastig te beoordelen. Het gaat in een buurt om vele kwetsbare burgers, waarbij het specifiek in de Wlz gaat over burgers met een 24/7 zorgafhankelijkheid. Zoveel méér aandacht is er dan nodig. Er is altijd wel enige bereidheid een kwetsbare burger/buur te helpen, dat is niet het punt. Er zijn ook goede ideeën en initiatieven in deze: hier + hier + hier + hier + hier. We gaan het zien.
“Ouderen die langer thuis moeten blijven wonen belanden namelijk sneller in het ziekenhuis. Ook hier is er dan, bewust of niet, een kostenitem: een vermijdbare ziekenhuisopname versus een wegbezuinigd intramuraal verpleeghuisbed“
Slotbeschouwing
Verandering van de Wlz behelst niet alleen deze vijf items. Het gaat er ook om dat de context van zorg en leefomgeving bijtijds meebeweegt in de goede richting. Denk aan hulpmiddelen, dagbesteding en woningen. Niemand is er op dit moment gerust op dat er komende jaren genoeg zorgwoningen voor ouderen zijn (hier). Het gaat om plekken waar mensen zelfstandig wonen, maar wel kunnen beschikken over verpleeghuiszorg. In 2030 moeten er 40.000 extra van dit soort woningen zijn om ouderen te kunnen huisvesten. Die plannen liggen er, maar de vraag is of het lukt ze te bouwen.
De extramuralisering in de ouderenzorg heeft ook een groot risico (hier/hier). Ouderen die langer thuis moeten blijven wonen belanden namelijk sneller in het ziekenhuis (proefschrift + hier/hier). Ook hier is er dan, bewust of niet, een kostenitem: een vermijdbare ziekenhuisopname versus een wegbezuinigd intramuraal verpleeghuisbed.
In 2023 was 20,2% van de bevolking 65 jaar of ouder. In 2040 zal dit 26% zijn. Dit betekent dat binnen een steeds ouder wordende populatie er ook veel mensen zijn die levenslang en levensbreed op zorg en ondersteuning zijn aangewezen. Nu zijn dat er 370.000. En straks?
De oplossing is niet in een rapport te vangen. Het pleidooi van Mouton/Schrijvers (Z&I, 5 september 2024) verdient aandacht. Het slotwoord is daarom aan hen:
|
Wat dan wel? “Het is begrijpelijk dat de politiek voorzichtig is met boodschappen die niet populair zijn. Maar als feiten niet met naam, toenaam en getal worden genoemd dan kun je zo veel kwartiermakers aanstellen als je wilt, maar draagvlak ontstaat dan maar mondjesmaat. Wij pleiten er dan ook voor dat eerst duidelijk wordt gemaakt wat het probleem is en dit aan volk en volksvertegenwoordiging voor te leggen, dat pas daarna oplossingsrichtingen worden geschetst en dat vervolgens een beroep op de medewerking die verlangd wordt gedaan: dwang kan altijd nog. We hebben het hier over een megaprobleem in termen van overheids- en privé financiën, in termen van gedragsveranderingen en verwachtingen, tijdsinvestering en beroep op medemenselijkheid, politieke gevoeligheid, verandering van moraal en aanspraken en nog veel meer in termen van regelgeving. Een enkel instituut kan dit ons inziens helemaal niet behappen of overzien. Ook de overheid of een minister of staatssecretaris zal niet in staat zijn om een noodzakelijke verandering te bewerkstelligen. Wij pleiten daarom voor een initiatief uit het maatschappelijk middenveld: dat de zorgverzekeraars (ZN), de zorgaanbieders (Actiz, De Nederlandse GGZ, VGN), de Patiëntenfederatie en de SER-partijen en beroepsgroepen (V&VN, KNMG…) het gezamenlijke initiatief nemen om de communicatie rond de toekomst van de WLZ met hun achterbannen te organiseren. Vanzelfsprekend haast is dat dit in dialoog plaatsvindt. Zij hebben ook genoeg kennis in huis om niet alleen een campagne voor te bereiden maar om ook goed te lobbyen.” |
PS:
-plaatje onder titel is afkomstig uit eigen docentpresentatie
-plaatje over financiën afkomstig van CPB (hier) en Kamerbrief minister
-derde plaatje over ‘samenredzaam’ komt van het Zorginstituut
Transitie ouderenzorg, gehandicaptenzorg in de Wlz: een lange weg, de laatste 5 jaar…
01.02.2019: Schaarste personeel bedreigt zorg (instroom, maar ook veel uitstroom)
06.02.2019: Minister: “kwaliteitskader geldt ook voor kleinschalige woonzorgvoorziening”
09.02.2019: De race tussen wonen en zorg (scheiden wonen en zorg, te kort aantal seniorwoning)
13.02.2019: Cliëntondersteuning: graag onafhankelijk en gratis (in wet: recht! Wlz en Wmo))
16.02.2019: Het wisselen van huisarts nader bekeken (ps: kwetsbare ouderen + Wlz)
21.02.2019: Term passende ouderenzorg blijkt toch verwarrend te zijn (kwetsbaren zijn allang bekend)
19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (treeknormen, zorgplicht, basispakket)
21.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (1): Wzd
23.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (2): financiën
26.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (3): team
25.04.2019: Uitstel ruimere integrale financiering binnen de Wet langdurige zorg (te duur)
08.05.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (1) (nee)
03.07.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (2) (nee)
06.07.2019: Geen ruimere indicatie voor tarief intensieve zorg bij een Wlz-zorgprofiel (alleen VV)
09.07.2019: Slechts deel huisartsenposten beloont huisarts voor extra ANW-werk in Wlz (32%)
11.07.2019: Wordt onvrijwillige zorg (Wzd) straks wel vrijwillig gegeven?? (3 functies ingevuld?)
15.07.2019: Checklist bij huisartsenzorg en Wlz: acht vragen (puntenlijst alvorens inschrijving)
26.08.2019: Wlz ook voor permanent zorgintensieve GGZ-problematiek
06.09.2019: Wlz-indicatie mét behandeling en ANW-spoedzorg: des huisarts? (maar geen plicht)
26.09.2019: Stuwmeer van wachtenden met Wlz-indicatie (nog) niet op juiste plek (300.882)
28.09.2019: Wet zorg en dwang na jaren van discussie nu wel heel dichtbij (per 2020, functies?)
09.10.2019: SO en AVG, welkom in de Zorgverzekeringswet (per 2020, maar wel na verwijzing)
17.10.2019: De consequenties van wachten op plek in verpleeghuis (totaal 16.382)
01.11.2019: Medische zorg verstandelijk gehandicapten onder druk: wie is verantwoordelijk?
08.11.2019: Gezocht: een bed voor verblijf, onderzoek of herstel (ELV, GRZ, verpl.huis, zkhs, respijt)
02.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (12) (ELV-bed, oorzaken tekort, wachten verpleeghuis)
14.01.2020: Intramuraal beddentekort geeft extramuraal het ongemak (tekort verpleeghuisbed)
20.01.2020: Thuiswonende ouderen op weg naar hun zorg in 2030 (rapport Oud en zelfstandig 2030)
29.05.2020: Randvoorwaarden zorg voor mensen met beperking concreter beschrijven (Wlz)
03.06.2020: Randvoorwaarden bij Wlz-zorg: vraag/antwoord bij het convenant (wlz en huisarts)
16.06.2020: Consequenties toename extramuraal gegeven Wlz-zorg: voor cliënt (1) (wachtenden)
18.06.2020: Consequenties toename extramuraal gegeven Wlz-zorg: voor HA en SO (2) (2 bronnen)
28.08.2020: Verpleeghuiscapaciteit: aanbod blijft achter bij vraag. Wat nu? (extramurale gevolgen)
17.09.2020: Bekostiging passende zorg in beweging: de verpleeghuiszorg (3) (te laag aanbod)
21.09.2020: Bekostiging passende zorg in beweging: de wijkverpleging (4) (cliëntprofiel versus uurtarief)
09.11.2020: Convenant medische zorg gehandicapten: nu de randvoorwaarden (kennis + contract)
16.11.2021: Medisch generalistische basiszorg is bij Wlz niet automatisch huisartsenzorg
19.01.2022: Wat gaat radicale verandering van ouderenzorg eigenlijk inhouden? (start Rutte IV)
13.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (1) (ouderenzorg = speerpunt 3)
15.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (2) (personeelstekort = speerpunt 8)
17.05.2022: Opnieuw staat aanpak personele tekorten in zorg in de picture (TAZ:110.000/Gupta)
06.10.2022: Wie is verantwoordelijk bij taakafbakening Wlz-zorg? (Brief NZa/JGJ ivm zorgstagnatie)
07.12.2022: Zorg kwetsbare ouderen in de knel: qua beleid, qua uitvoering (1) (Rutte IV + IZA/huisvesting)
21.12.2022: Zorg kwetsbare ouderen in de knel: qua beleid, qua uitvoering (2) (Wlz/kleinschalig)
17.03.2023: Over personele tekorten en het daardoor niet krijgen van zorg (2 mln.burgers!)
23.03.2023: Ouderenzorg: hindernissen overgang kwaliteitskader naar kwaliteitskompas (Wlz)
18.04.2023: Zware verantwoordelijkheid voor regionale organisatie bij ouderenzorg (KWO-Wlz)
26.06.2023: Wlz-ouderenzorg bekeken door ministeriële bril (antw. minister blog op verzoek Kamercie.)
29.09.2023: Zorg voor kwetsbare ouderen: wie wat waar wanneer waarom en hoe (€+pers.+woon)
16.04.2024: Naast zorgverleners ook wetgever, toezichthouder, inkoper aan zet bij invulling medische Wlz-zorg
22.04.2024: Praktijkperikel: “De huisarts en Wlz in de praktijk van alledag” (huisarts + beschouwing)
24.05.2024: Beleidsmotto “Thuis als het kan”. Hoe wordt dat bepaald? (budget/pers./extramuraal/MGZ)