Laat het woord ‘verpleeghuis’ vallen en de discussie gaat in deze coronatijd over het aantal doden in het verpleeghuis, de onvoldoende beschermingsmiddelen, besmettingen van zorgpersoneel en de door velen omstreden bezoekregeling aan hun dierbaren. Maar daar gaan deze blogs niet over. Deze eerste blog gaat over de toegang voor cliënt van noodzakelijke zorg in het verpleeghuis bij een afgegeven indicatie voor de Wet langdurige zorg (Wlz). Een tweede blog later zal gaan over de medische zorg juist extramuraal nu er niet alleen intramurale bedden schaarste is, maar per 1 januari 2020 de specialist ouderengeneeskunde (SO) ook gedeeltelijk wordt betaald uit de Zorgverzekeringswet (Zvw).
Sinds 2018 is er al een sterkere toename zichtbaar van de wachtlijsten verpleeghuizen. Dit duidt op een knelpunt m.b.t. de verpleeghuiscapaciteit op dit moment. Hierover schreef ik het laatste jaar reeds vijf blogs:
26.09.2019: Stuwmeer van wachtenden met Wlz-indicatie (nog) niet op juiste plek (300.882)
17.10.2019: De consequenties van wachten op plek in verpleeghuis (totaal 16.382)
08.11.2019: Gezocht: een bed voor verblijf, onderzoek of herstel (ELV, GRZ, verpl.huis, zkhs, respijt)
02.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (12) (ELV-bed, oorzaken tekort, wachten verpleeghuis)
14.01.2020: Intramuraal beddentekort geeft extramuraal het ongemak (tekort verpleeghuisbed)
Ontwikkeling van de wachtlijstcijfers
Het Zorginstituut actualiseert elke maand de wachtlijstcijfers. Het aantal wachtenden groeit. De grote toename heeft vooral plaatsgevonden in 2019.
Wachtenden met Wlz-indicatie op plaats verpleeghuis sector verpleging & verzorging (VV)
|
Cliënten VV4 t/m 10 |
1 april 2017 |
1 april 2018 |
1 april 2019 |
1 april 2020 |
|
Actief wachten > Treeknorm |
41 |
73 |
179 |
270 |
|
Actief wachten < Treeknorm |
421 |
880 |
1.144 |
1.459 |
|
Niet actief wachtend |
8.683 |
10.583 |
14.398 |
19.377 |
|
Totaal aantal wachtenden |
9.145 |
11.536 |
15.721 |
21.106 |
Er stonden op 1 april 2020 dus 21.106 cliënten op de wachtlijst. Bij de groei van de niet-actief wachtenden in 2020 zou, aldus de minister, sprake zijn van een corona-effect. Vanwege de bezoekregeling en het feit dat op het hoogtepunt van de crisis in 40% van de verpleeghuislocaties sprake was van een coronabesmetting, zien met name de niet-actief wachtenden voorlopig af van een plaats in het verpleeghuis. Dit heeft al geleid tot gedeeltelijke leegstand. De afgelopen tijd hebben verder de grote Wlz-uitvoerders onderzoek gedaan naar de wachtenden. Van de wachtlijstpopulatie zou 82% (17.000) momenteel adequate VV-zorg ontvangen en daarom graag willen wachten op een verpleeghuisplek op hun voorkeurslocatie. Met deze bevinding gaat de overheid per 2021 werken met een andere indeling van de wachtlijstregistratie. Met drie groepen. Groep I: urgent plaatsen (binnen 4 weken), groep II: actief plaatsen (zo spoedig mogelijk) en groep III: wachten op voorkeur. Dit geeft meer zicht op de vraag hoe hard de wens is van een opname en het geeft daarmee zicht op de balans tussen vraag enerzijds en het zorgaanbod en vastgoedcapaciteit anderzijds.
Invloed demografie op wachtlijstcijfers
De belangrijkste oorzaak in de groei van de zorgvraag is de demografische ontwikkeling. Het aantal Nederlanders van 80 jaar en ouder neemt snel toe. Maar dat is niet de enigste oorzaak van stijging van het aantal ouderen met een Wlz-indicatie.
Invloed demografische ontwikkeling op groei van het aantal Wlz-cliënten (Bron: CBS/CIZ)
|
|
Q1 2015 |
Q4 2019 |
Groei |
|
Bevolking 80 jaar en ouder |
730.925 |
818.510 |
+87.585 |
|
Aantal cliënten 80 jaar en ouder met hoge VV-indicatie (4VV-10VV) |
103.100 |
123.080 |
+19.980 |
|
Aandeel personen van 80 jaar of ouder in de bevolking met hoog zzp-VV (4VV-10VV) |
+14,1% |
+15,0% |
|
|
Verwacht aantal personen van 80 jaar of ouder met hoog zzp-VV (o.b.v. toename aantal 80-plussers |
103.100 |
115.454 |
+12.354 |
Totaal hebben dus nog eens 7626 extra cliënten (19980 minus 12354) Wlz-zorg aangevraagd, als dat op basis van demografie was verwacht. Deze cliënten hebben vroegtijdig een Wlz-indicatie aangevraagd en gekregen nadat in 2018 maatregelen zijn genomen om zorgval te voorkomen. Met onder andere het openstellen van de Extra Kosten Thuis (EKT) regeling. Deze cliënten met een vroegtijdige Wlz-indicatie zijn niet zozeer beter af in de Wlz, maar zijn vaak door verzekeraars en gemeenten doorverwezen naar het CIZ, ter beoordeling van het Wlz-criterium. Dat scheelt henzelf kosten van de Zorgverzekeringswet (verzekeraar) of van de Wmo (gemeenten). Dat Wlz-criterium houdt voor de cliënt in een voor de toekomst blijvende noodzaak van intensieve zorg met daarbij 24 uur per dag zorg dichtbij en/of permanent toezicht beschikbaar.
De trend van extramuralisering bij een tekort aan intramurale verpleeghuiscapaciteit
De totale groei van het aantal indicaties in de V&V-sector is in de periode 2015-2018 beperkt gebleven, omdat de groei van de hoge ZZP’s (zorgprofiel) gecamoufleerd werd door een daling van het aantal cliënten met een laag ZZP. De uitstroom van cliënten met een laag ZZP (VV1, VV2 en VV3) is echter de laatste jaren afgenomen. De totale groei in de V&V-sector wordt nu bepaald door de groei van zorgvragers met een hoog ZZP. Hoe is het nu?
Cliënten naar intramurale en extramurale leveringsvorm (Wlz VV4-8) per 1 april 2020
|
Cliënten VV |
Geïndiceerd |
Intramuraal o.b.v. zzp |
Intramuraal o.b.v. %% |
Extramuraal o.b.v. zzp |
Extramuraal o.b.v. %% |
|
VV4 |
35.564 |
21.159 |
59% |
14.405 |
41% |
|
VV5 |
83.485 |
56.894 |
68% |
26.591 |
32% |
|
VV6 |
34.707 |
26.677 |
77% |
8.030 |
23% |
|
VV7 |
11.876 |
11.105 |
94% |
771 |
6% |
|
VV8 |
2.849 |
2.194 |
77% |
655 |
23% |
|
Totaal |
168.481 |
118.029 |
70% |
50.452 |
30% |
We zien dat van de mensen met een indicatie voor het verpleeghuis 70% intramuraal verblijft en 30% extramuraal. De stijging van het aantal cliënten met indicatie VV5 komt voort uit de toename van dementie in de samenleving. Met een goede invulling van MPT/VPT en PGB zijn mensen in principe ook langer/beter in staat thuis te blijven. Tekort vastgoed verpleeghuissetting zou eigenlijk geen rol mogen spelen, maar doet dat natuurlijk wel. Want de groei van het aantal cliënten met een Wlz-indicatie in de sector VV is in de afgelopen jaren vooral buiten de traditionele intramurale instellingen opgevangen. De groei van de leveringsvormen PGB, MPT en VPT was in de afgelopen jaren zowel procentueel als absoluut groter dan de groei van de traditionele intramurale zorg. Ofwel, extramurale opvang van het intramurale tekort. Dit heeft veel consequenties voor ook de 24/7 medische zorg, die dan uiteraard ook ‘extramuraal’ wordt gegeven. Zoals reeds beschreven in deze eerdere blogs. De leveringsvormen PGB en VPT worden zowel in een geclusterde setting geleverd als in de individuele woonsituatie.
21.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (1): Wzd
23.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (2): financiën
26.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (3): team
Uitsplitsing van leveringsvormen extramuraal
De stijging van de extramurale leveringsvormen binnen de VV-sector is het laatste 1,5 jaar zichtbaar in alle vormen: PGB: + 12%, VPT: + 15%, MPT: +7%. Koploper bij alle vormen, intramuraal en extramuraal, is sector VV5, gekoppeld aan de diagnose dementie en met de zorgzwaarte van het Wlz-criterium. Kijkend naar de belangrijke rol van (wijk)verpleegkundigen van deze Wlz-zorg extramuraal, dan is het niet zo vreemd dat recent (10 juni 2020) de minister het laatste onderschrijdingsbudget van de wijkverpleging uit de Zorgverzekeringswet van €340 mln. heeft overgeheveld naar hier de extramurale levering van juist de verpleegkundige Wlz-zorg.
Aantal Wlz-cliënten naar de vijf mogelijke extramurale leveringsvormen per 1 april 2020
|
Cliënten VV |
Extramuraal o.b.v. zzp |
Extramuraal o.b.v. %% |
MPT |
PGB |
VPT |
Overbrug- gingszorg |
Geen zorg uit Wlz |
|
VV4 |
14.405 |
41% |
2.719 |
2.188 |
2.597 |
5.621 |
1.280 |
|
VV5 |
26.591 |
32% |
4.013 |
5.620 |
4.162 |
11.141 |
1.655 |
|
VV6 |
8.030 |
23% |
1.301 |
1.936 |
1.678 |
2.372 |
743 |
|
VV7 |
771 |
6% |
76 |
220 |
174 |
122 |
179 |
|
VV8 |
655 |
23% |
85 |
304 |
57 |
68 |
81 |
|
Totaal |
50.452 |
30% |
8.194 |
10.328 |
8.668 |
19.324 |
3.938 |
MPT = Modulair Pakket Thuis
PGB = Persoons Gebonden Budget
VPT = Volledig Pakket Thuis
De eigen bijdrage in de Wlz (€)
In de Rijksbegroting 2020 zijn de verwachte bruto kosten van alle zeven sectoren binnen de Wlz ruim €25 miljard (=100%). Hiervan wordt €1,9 miljard (=7,7%) opgebracht door eigen bijdragen. De kosten van de sector VV-ouderenzorg staat in de boeken voor €12 miljard (= 48%). De eigen bijdrage van de cliënt is afhankelijk van diens inkomen, vermogen en leveringsvorm. De minimale eigen bijdrage is nul (bijstand), de maximale eigen bijdrage is in 2020 €2.419,40 per maand.
Eigen bijdrage aan Wlz-zorg
|
De Wlz kent twee eigen bijdragesystematieken. Voor de intramurale leveringsvorm betaalt de cliënt de zogenoemde hoge eigen bijdrage. Voor de extramurale leveringsvormen (VPT, MPT en pgb) betaalt de cliënt de zogenoemde lage eigen bijdrage. De cliënten die op de wachtlijst staan en overbruggingszorg via VPT, MPT of pgb ontvangen, ontvangen dezelfde zorg als alle andere cliënten die hebben gekozen voor deze leveringsvormen (en niet op de wachtlijst staan). Beide groepen betalen voor deze zorgvormen de bijbehorende lage eigen bijdrage. Van de cliënten met een MPT betaalt 72% de minimale eigen bijdrage van € 23,80 per maand. Van de cliënten met een pgb is dit 75%. Dit is nagenoeg gelijk aan het abonnementstarief van € 19,50, zoals dat voor 2020 onder de Wmo2015 wordt betaald. Voor de leveringsvorm VPT betaalt 51% van de cliënten met deze leveringsvorm de minimale eigen bijdrage van € 168,00 per maand. De aanspraak van het VPT is ruimer, is dan ook een integraal zorgpakket, waar bijvoorbeeld het eten en drinken ook onderdeel van is. |
Conclusie: de trend…
De trend: steeds méér wachtenden op een plaats in het verpleeghuis. Méér wachtenden verblijven nu extramuraal. Uit onderzoek van Wlz-uitvoerders (b)lijkt dat 82% van de cliënten op de huidige wachtlijst (ruim 17.000) aangeeft dat zij momenteel een adequaat zorgarrangement ontvangen en (voorlopig?) wachten op een plek op hun voorkeurslocatie. Bij 18% van de wachtlijst (bijna 4.000 cliënten) is er de wens tot actieve plaatsing in een verpleeghuis. De primaire aandacht van de zorgkantoren is dan ook gericht op deze cliënten. Dit betekent een stuwmeer aan extramuraal verblijvende cliënten. Het verzoek te kiezen tot afwachten kan zijn beïnvloed door bouwschaarste in verband onvrede over de bekostiging, de recente COVID-gebeurtenissen en door de systematiek van de eigen bijdrage binnen de Wlz (zie kader hierboven). Drie vooralsnog moeilijk voor de buitenwacht/mij te verifiëren componenten. Met herindeling van alleen de wachtlijst komt in elk geval geen extra intramuraal bed beschikbaar!
De huisartsenpraktijk en de Wlz
Over de consequenties betreffende de medische zorg van deze extramuraal verblijvende doelgroep, speciaal de samenwerking tussen huisarts en specialist ouderengeneeskunde, daarover gaat de volgende blog. Het gaat bij de samenwerking in de dagelijkse praktijk tussen huisarts en SO niet alleen over Wlz-cliënten, maar ook om nog een veel grotere groep, zijnde kwetsbare ouderen in de thuissituatie met complexe medische zorg, maar zonder (nog) Wlz-indicatie binnen het kader van verpleging en verzorging.
15.07.2019: Checklist bij huisartsenzorg en Wlz: acht vragen (puntenlijst alvorens inschrijving)
Máár bij de Wlz komen er voor de huisarts nog wel specifieke problemen bij. Tenminste ik hoop dat huisartsen zien welke deze overkoepelende specifieke problemen zijn (begrenzing competenties, apart contract, onderscheid met/zonder behandeling in het zorgprofiel, noodzaak van soms specialistische consultatie, schaarste van juist deze specialisten, schaarste ondersteunende verpleegkundigen, gezamenlijke invulling 24/7 component, consequentie voor criterium ‘normpraktijk’, netwerk- en verbindzorg, Wkkgz). Deze specifieke problemen spelen voor huisartsen en zorginkopers bij alle drie Wlz-sectoren, dus niet alleen de VV-sector (meestal ouderenzorg, hier besproken), maar ook bij de gehandicaptensector en de sector GGZ-B. Want de problemen bij het organiseren in de Wlz-ouderenzorg komen grotendeels overeen met de actuele problemen bij het organiseren van medische zorg voor mensen met een beperking. Problemen die huisartsen trouwens nu aan het bespreken zijn naar aanleiding van het “Convenant Randvoorwaarden en facilitering medisch generalistische zorg voor mensen met een beperking”. Maar als de problemen overeenkomstig zijn, dan zijn de oplossingen dat toch ook?
Eerdere blogs over zorg in de Wlz
13.12.2013: Knelpunten in de ouderenzorg bij afbouw van de AWBZ (decentralisatie, bezuiniging)
22.08.2013: Zorgsubstitutie binnen de ouderenzorg
26.01.2014: Ook de financiering van toekomstige ouderenzorg kan een gemengde bekostiging zijn
25.03.2014: Kwetsbare ouderen verblijven al langer in een kwetsbare thuissituatie (schrijnend)
12.07.2017: Tekort aan verpleegkundigen in alle sectoren van de zorg
24.07.2017: Verpleeghuizen (over personele tekorten, het Manifest en Kwaliteitskader)
31.07.2017: Wat worden bij verpleeghuizen de vervolgstappen in beleid? (…een kostenonderzoek!)
18.09.2017: Politiek let niet op bij implementatie kwaliteitsrichtlijn in verpleeghuizen (verrassing)
04.08.2017: Ouderenzorg: te veel beleid, te weinig financiering (meer papier, dan budget)
15.09.2017: Ook de bekostiging van extramurale ouderenzorg is maatwerk (uitrekenen dus)
06.12.2017: Mate van beschikbaarheid zorgverleners kleurt uitvoering van zorg (roeien en riemen)
12.12.2017: Zorgval in de ouderenzorg (een terugval in zorgtoewijzing, ná een Wlz-zorgprofiel)
22.01.2018: Niet alles kan thuis (Wet zorg en dwang, onder andere ten behoeve van dementerenden)
05.02.2018: Praktijkondersteuning huisartsenzorg is onmisbaar (ja, ook bij ouderenzorg)
12.02.2018: Discussie over investeringen in verpleeghuiszorg (beïnvloeding VWS v/h kostenonderzoek?)
14.02.2018: Er zijn (blijkbaar) twee soorten kostenonderzoeken (huisarts/Wlz)
19.02.2018: De moeizame start van het eerstelijnsverblijf (NB: ELV-bed per 2017 in basispakket)
11.06.2018: Ouderenzorg thuis in 2018: een update (Pact, ELV, casemanager, afwentelgedrag)
05.07.2018: De moeizame doorstart van het eerstelijnsverblijf (NB: ELV-bed per 2017 in basispakket)
08.09.2018: Inzicht in toekomstige ouderenzorg: meer ouderen, meer kosten
17.09.2018: Actiepunten ter voorkoming zorgval bekend, nu de aanpak (overbruggingszorg, EKT)
18.09.2018: De huisarts en de Wet langdurige zorg (sectoren, met behandeling, bijdrage, ANW)
27.10.2018: Zelfs de voortgang van het eerstelijnsverblijf verloopt moeizaam (NB: ELV-bed…)
15.01.2019: Ouderenzorg thuis en de Wet langdurige zorg
22.01.2019: Variabelen bij capaciteit huisartsenzorg bijtijds agenderen
30.01.2019: Casemanagement bij dementie (nu verpleegkundige, basispakket, weinig ingezet)
01.02.2019: Schaarste personeel bedreigt zorg (instroom, maar ook veel uitstroom)
06.02.2019: Minister: “kwaliteitskader geldt ook voor kleinschalige woonzorgvoorziening”
09.02.2019: De race tussen wonen en zorg (scheiden wonen en zorg, te kort aantal seniorwoning)
13.02.2019: Cliëntondersteuning: graag onafhankelijk en gratis (in wet: recht! Wlz en Wmo))
16.02.2019: Het wisselen van huisarts nader bekeken (ps: kwetsbare ouderen + Wlz)
21.02.2019: Term passende ouderenzorg blijkt toch verwarrend te zijn (kwetsbaren zijn allang bekend)
19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (treeknormen, zorgplicht, basispakket)
21.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (1): Wzd
23.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (2): financiën
26.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (3): team
25.04.2019: Uitstel ruimere integrale financiering binnen de Wet langdurige zorg (te duur)
08.05.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (1) (nee)
03.07.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (2) (nee)
06.07.2019: Geen ruimere indicatie voor tarief intensieve zorg bij een Wlz-zorgprofiel (alleen VV)
09.07.2019: Slechts deel huisartsenposten beloont huisarts voor extra ANW-werk in Wlz (32%)
11.07.2019: Wordt onvrijwillige zorg (Wzd) straks wel vrijwillig gegeven?? (3 functies ingevuld?)
15.07.2019: Checklist bij huisartsenzorg en Wlz: acht vragen (puntenlijst alvorens inschrijving)
26.08.2019: Wlz ook voor permanent zorgintensieve GGZ-problematiek
06.09.2019: Wlz-indicatie mét behandeling en ANW-spoedzorg: des huisarts? (maar geen plicht)
26.09.2019: Stuwmeer van wachtenden met Wlz-indicatie (nog) niet op juiste plek (300.882)
28.09.2019: Wet zorg en dwang na jaren van discussie nu wel heel dichtbij (per 2020, functies?)
09.10.2019: SO en AVG, welkom in de Zorgverzekeringswet (per 2020, maar wel na verwijzing)
17.10.2019: De consequenties van wachten op plek in verpleeghuis (totaal 16.382)
01.11.2019: Medische zorg verstandelijk gehandicapten onder druk: wie is verantwoordelijk?
08.11.2019: Gezocht: een bed voor verblijf, onderzoek of herstel (ELV, GRZ, verpl.huis, zkhs, respijt)
02.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (12) (ELV-bed, oorzaken tekort, wachten verpleeghuis)
14.01.2020: Intramuraal beddentekort geeft extramuraal het ongemak (tekort verpleeghuisbed)
20.01.2020: Thuiswonende ouderen op weg naar hun zorg in 2030 (rapport Oud en zelfstandig 2030)
29.05.2020: Randvoorwaarden zorg voor mensen met beperking concreter beschrijven (Wlz)
03.06.2020: Randvoorwaarden bij Wlz-zorg: vraag/antwoord bij het convenant (wlz en huisarts)