Dat onder druk ook vaste wetmatigheden vloeibaar worden, bleek gister weer eens tijdens de Algemene Beschouwingen (AB) over de Rijksbegroting 2022. Onderwerp was de al jarenlange wens van de Tweede Kamer om salarissen voor zorgpersoneel te verhogen. Het kabinet weigerde steeds, waarna opnieuw een motie werd ingediend. Met daarbij de opdracht aan het kabinet dit te betalen uit de bedrijfswinst, specifiek door de extra kosten van deze salarisverhoging te dekken uit een verhoging van de vennootschapsbelasting (vpb).
Allereerst, wat heeft het kabinet gister besloten.
Citaat uit Kamerbrief: Besluit demissionaire kabinet (23 september 2021)
|
“De lonen in het midden van het loongebouw worden extra geïndexeerd, omdat hierbij in 2022 meer zorgprofessionals (60%) een loonsverhoging krijgen dan bij de variant waarbij een extra periodiek wordt toegevoegd (25%). Ook is gekozen om 675 miljoen euro beschikbaar te stellen in plaats van de 600 miljoen euro die genoemd wordt in de motie (CU/SP), hetgeen neerkomt op een extra bijdrage aan de ova die een extra loonsverhoging van ongeveer 1,5% voor de middengroep mogelijk maakt. Dit komt boven op de reguliere ova die een structurele loonstijging van ongeveer 2,5% behelst. Over de doorvertaling van de ova in de cao’s en in de tarieven van de zorginkopers zal nader overleg plaatsvinden met de betrokken partijen.” |
De vaste wetmatigheid van de Zorgverzekeringswet (Zvw)
De financieringssystematiek van de Zvw stelt dat Zvw-uitgaven uit nominale premie-inkomsten en uit de inkomensafhankelijke bijdrage moeten worden betaald. De kabinetsbijdrage voor salarisontwikkeling in de zorg wordt altijd in de vorm van de Overheidsbijdrage in de Arbeidskostenontwikkeling (OVA) beschikbaar gesteld. Bij een verhoging van de ova stijgen ook de uitgaven van de Zvw. In de Zvw is vastgelegd dat evenveel inkomsten worden gegenereerd via de inkomensafhankelijke bijdrage (50%) als via de nominale premie, de eigen betalingen en de rijksbijdrage kinderen, ook samen 50%. Deze zogenaamde 50/50-verdeling is in wet vastgelegd en een belangrijk kenmerk van de financieringssystematiek.
Het ministerie, tijdens de AB bij monde van de premier, liet weten dat gevraagde structurele extra kosten voor de Zorgverzekeringswet dus zou betekenen (hier) dat zowel de nominale zorgpremie van de verzekeraar (13 euro per jaar) als de inkomensafhankelijke bijdrage van werkgevers, ZZP’ers en gepensioneerden (0,05%-punt) verhoogd moet worden. Zowel burgers als bedrijven zouden gaan bijdragen aan deze hogere zorgkosten. Met wel een aanpassing van het recht op een zorgtoeslag. Huishoudens die geen recht hebben op zorgtoeslag hebben dan een koopkrachtnadeel van 13 euro op jaarbasis (per verzekerde).
Maar het kabinet voert de motie toch uit
De huidige politieke verhoudingen met de zoektocht naar een minderheidskabinet en de demissionaire status van het kabinet, in combinatie met de missionaire status van de Tweede Kamer, maakt dat de Tweede Kamer veel meer macht/kracht heeft dan in tijden van in cement gegoten regeerakkoorden met daarnaast een verstikkende fractiediscipline van deelnemende regeringspartijen.
Werd in het Kamerdebat eerder nog gesteld dat uitvoering van de motie (CU/SP) voor verbetering van zorgsalarissen te betalen uit de winstbelasting voor bedrijven een fundamentele wetswijziging van de zorgwet vergt, naast de gebruikelijke toetsen en parlementaire behandelingen, inclusief een Europeesrechtelijke toetsing en vervolgens nieuwe goedkeuring van ons stelsel door de Europese Commissie, aan het eind van de dag bleken de kaarten toch anders te liggen.
Aan het einde van de eerste termijn van de AB gisteren liet de demissionaire premier namelijk alsnog weten dat het kabinet op verzoek van de Kamer toch mogelijkheden ziet om een deel van de verhoging van de zorgsalarissen te betalen uit het verhogen van de winstbelasting (Bron: NRC). Een deel van de 675 miljoen komt nog steeds via de Zorgverzekeringswet, maar de premier kondigde aan dat het kabinet met een fiscale oplossing komt om ook de 13 euro hogere zorgpremie voor burgers te compenseren.
Tot slot
Uiteraard gaat de uitwerking nog volgen, dus niet te vroeg gejuicht. Wat mij opvalt hier is (weer) de rol van de zorgverzekeraars. Waar waren zij de laatste jaren om, zeker na het advies van de SER (mei 2021 + blog), bij het ministerie te pleiten om de loonkloof tussen zorgsector en bedrijvensector te dichten en daarvoor een extra budget te claimen? Of de extra salariëring te betalen uit eigen middelen? Een kloof die de vakbond Nu’91 vooralsnog vaststelt op 9%. Nu is beloning niet het enige personele probleem in de sector (aanbevelingen), maar een achterblijvende beloning van zorgverleners zal zeker niet helpen. Het zou flauw zijn gezien de machtsverhoudingen dit salarisprobleem door te schuiven, c.q. af te schuiven naar cao-besprekingen.
Deze blog is niet zozeer geschreven om als belangenbehartiger op te treden voor zorgpersoneel. Het is vooral geschreven om aan te tonen dat met politieke daadkracht toch elementen van de Zorgverzekeringswet gewijzigd kunnen worden. Daar waar zorgverzekeraars als inkopers hun rol bij het behoud van voldoende zorgcapaciteit, met daarbij ook een passende beloning, verwaarlozen (blog), is er gelukkig nog een Tweede Kamer dit te corrigeren. En als er 1 schaap over de dam is van de Zorgverzekeringswet, kunnen er (wel degelijk) meer volgen. Daarbij denk ik allereerst aan afschaf van het vrijwillig eigen risico, afschaf van collectiviteiten, integraal toezicht (1 in plaats van 7), een paradigmashift in denken en een reductie met 80% van het aantal polissen en zorgverzekeraars.
Eerdere blogs over het zorgstelsel
12.01.2017: Een inkomensafhankelijke betaling hoort bij een solidair zorgsysteem (€-solidair)
21.02.2017: Aanpassing premiebetaling zorg stuit op verzet (meer inkomensafhankelijk)
26.06.2017: Met een goede risicoverevening is slechts een verzekeraar voldoende (geen risico)
28.06.2017: De overheid moet voor zorgfinanciering de besluiten nemen (minister beslist)
18.07.2017: Is minder marktwerking in het zorgstelsel nog een agendapunt (1)? (socialer)
10.08.2017: Kunnen zorgverzekeraars zich meer van elkaar onderscheiden? (eenheidsworst)
24.08.2017: Het risico van het Eigen Risico in het zorgstelsel (voor/tegens verplicht eigen risico)
04.09.2017: Het contract bij zorginkoop (inkoopmethodieken, omzetplafond, doorleverplicht)
27.09.2017: Bij dit zorgstelsel betaalt de burger de prijs (langs 3 wegen betaalt burger de kosten)
07.12.2017: De aanvullende verzekering kan en mag ook verdwijnen (beperkte waarde…nog)
21.12.2017: Actieve participatie burger nodig bij beheersen van zorgkosten (alle actoren doen mee)
06.01.2018: Analyse niet-gecontracteerde zorg nodig voor goede zorgrelatie (1) (met 3D-bril)
10.01.2018: Is minder marktwerking nog een agendapunt (2)? (geen koerswijziging t.a.v. stelsel)
25.01.2018: Analyse niet-gecontracteerde zorg nodig voor goede zorgrelatie (2) (selectieve inkoop)
23.02.2018: Inzicht in prijs, dan pas uitzicht op een oplossing (interesse “ist” en “soll” kostprijs)
26.02.2018: Inzicht in prijs, dan ook uitzicht op een transparanter zorgcontract (in alle sectoren)
01.03.2018: De rol van de banken in de zorgsector (de 4e partij in de zorg, als lening verstrekker)
12.03.2018: De zorg en de kunst van het kiezen (burger medeverantwoordelijk voor zorg en keuzes)
27.04.2018: Regionalisering van de zorg: wat willen burgers en zorgaanbieders? (schaalgrootte)
28.04.2018: Bij kostenbeheersing in de zorg draagt ieder een bij (actoren bij betaalbaarheid)
30.04.2018: Politiek en hoofdlijnenakkoorden (position papers in aanloop naar bestuurlijke akkoorden)
22.05.2018: Politieke discussie nodig bij inzet van publieke middelen (balans kwaliteit doelmatigheid)
29.05.2018: Werkanalyse noodzakelijk bij duiden van zorgkostencijfers (uitpluizen deze cijfers!)
05.06.2018: Informatieovervloed op zorgverzekeringsmarkt voelt als doolhof (overstap verzekeraar)
14.06.2018: Welke zorg hoort in de basisverzekering? (pakketcriteria beoordeeld door ZiN)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (VTV-toekomstverkenning RIVM)
29.06.2018: Leiden stelselperikelen ook tot stelselwijzigingen? (eigen risico, info-plicht, polissen)
10.07.2018: Maak bekostiging ziekenhuiszorg 100% transparant (start herindeling o.b.v. noodzaak)
20.08.2018: Het waardegericht kunnen inkopen is een illusie (P-waarde = uitkomst/kosten)
12.09.2018: Verbod op winstuitkering aan zorgverzekeraars is een goede zaak (gesloten circuit)
14.09.2018: Aantal ZZP’ers van invloed op hoogte zorgpremie (50% kosten voor werkgever/zzp’er)
20.09.2018: Zoektocht naar maatregelen kostenbeheersing nog volop gaande (voorbeeld/aanpak)
28.09.2018: Stelseldiscussie lijkt onontkoombaar: niet top-down, maar bottom-up (burger!)
13.10.2018: Wouter Bos: “Stop met wegduiken voor pijnlijke keuzes in de zorg” (blijkt moeilijk…)
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (reorganiseren + betaalbaar houden)
08.11.2018: Selectief commentaar NZa bij verschijnen monitor zorgverzekeringen (repliek)
13.11.2018: Vrijheid burger bij keuze zorgaanbieder is belangrijker dan contractstatus (drempel)
29.11.2018: Persbericht: “zorgstelsel vertoont ernstige gebreken” (Platform Betrouwbare Zorgcijfers)
15.12.2018: Aanpak betonrot in publieke zaak: groter denken, kleiner doen (Tjeenk Willink)
04.02.2019: Duidelijker financieel kader bij betaling niet-gecontracteerde zorg (betalen + meedenken)
11.03.2019: Voorwaarden toetreding zorgaanbieder: van denken naar doen (Wtzi naar Wtza)
13.03.2019: Torn niet aan keuzevrijheid van de burger (wie bepaalt? aanbesteden hoeft niet)
19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (Treeknormen en zorgplicht)
15.04.2019: Is minder marktwerking in het zorgstelsel nog een agendapunt (3)? (richting waarborgen)
18.04.2019: Reactie op: “veel ziekenhuiszorg heeft geen enkel nut” (welke zorg ineffectief?)
04.07.2019: Samenhang is ZINVOL: zorgwetten inhoud nastreven voorwaarden etc. (HRMO)
15.07.2019: Checklist bij huisartsenzorg en Wlz: acht vragen (basiszorg leveren voor Wlz-patiënt?)
24.07.2019: Aanpassing zorgstelsel: een bijdrage aan het debat (mijn eigen persoonlijke bijdrage)
21.08.2019: Wáár blijft het totaalplaatje? (stijging zorgkosten, personele tekorten, zorgstelsel etc.)
12.09.2019: Integreer monitor zorgverzekeringen met alledaagse zorg (verzekering versus praktijk)
19.09.2019: Rijksbegroting 2020 en de vragen over de juiste zorg op de juiste plek (JZOJP HA-SPEC)
23.09.2019: Hogere letselschadeclaims gaan leiden tot extra kosten burger (aansprakelijkheid)
29.10.2019: Méér inkomensafhankelijke zorgbetaling draagt (wel degelijk) bij aan meer solidariteit
18.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (04) (wat is toegevoegde waarde, blik op vertrouwen)
19.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (05) (risicoverevening, geld blijft op plank, afschaf ex-post)
21.12.2019: Stop Zorgkaart Nederland en ga in gesprek (kost veel geld, fraudegevoelig, anonimiteit)
30.12.2019: Promotieonderzoek: mismatch in zorg tussen beroepsidentiteit en het systeem
22.04.2020: Ook deze crisis bewijst dat aanpassing zorgstelsel nodig is (corona: keuzes maken moeilijker)
28.04.2020: Brede maatschappelijke heroverweging zorgstelsel: een discussie waard (v/e ambtelijke werkgroep)
12.05.2020: Een financiële kluwen: lenteherberekening en catastroferegeling (compensatie 21 ZV’s)
11.06.2020: De minister haalt oude koe uit de sloot (vrijheid artsenkeuze weer ter discussie)
24.06.2020: SER-rapport: zorgtoekomst vraagt een consistente, langjarige inzet in beleid en samenwerking
29.06.2020: Verbod op collectiviteit geeft zorgstelsel een meer sociaal karakter (37% betaalt voor 63%)
04.08.2020: Een kwestie van kiezen (te maken zorgkeuzes in politiek bij verkiezingen: 226 voorstellen)
26.10.2020: Kiezen is een kunst (over politieke zorgkeuzes als het niet meer financierbaar is)
24.11.2020: Leerpunten decentralisatie gebruiken bij regionalisering (SCP-rapport: nut medisch?)
02.12.2020: Passende zorg zoekt passende bekostiging (1) (NZa ZiN rapport zorginhoud)
04.12.2020: Passende zorg zoekt passende bekostiging (2) (NZa ZiN rapport bekostiging/organisatie)
14.12.2020: Zorgplicht zorgverzekeraar is primair een resultaatverplichting (NZa met plichten ZV)
24.12.2020: Discussienota kabinet Zorg voor de Toekomst: een reactie (consultatie + reactie)
16.02.2021: Megaklus nieuwe ministers van VWS en Medische Zorg (controversiële onderwerpen)
29.03.2021: Handhaving inkoopplicht zorgverzekeraars moet na 15 jaar nog beginnen (NZa)
14.06.2021: Over toverwoorden en de kunst van veranderen (ziekenhuistransitie i/e verandercyclus)
22.06.2021: De zorg heeft integrale adviezen en toezicht nodig (RVS-rapport à verandercyclus)
13.07.2021: Koppeling verantwoordingsplicht aan toetreding anders insteken (WTza met plichten)
03.09.2021: Vertraging kabinetsformatie remt ook oplossingen bij zorgdilemma’s (mnd stilstand)
20.09.2021: Ook de WRR stelt: prioriteer en maak keuzes (WRR-rapport “Kiezen voor houdbare zorg”)