Nog steeds zit Nederland zonder kabinet. Het politieke commentaar over deze trage voortang van de kabinetsformatie, nu 5,5 maand na de verkiezingen, laat ik graag aan anderen: Parlement.com, NOS/Nieuwsuur, NRC-1, NRC-2, NRC-3, Volkskrant-I, Volkskrant-II, Volkskrant-III, Volkskrant-IV, Zorgvisie, Herman Tjeenk Willink, Parool etc.
In deze blog ga ik in op de zorgparagraaf van het gezamenlijke document van de twee politieke partijen, VVD en D66, die straks/ooit toch wel de romp zullen gaan vormen van het nieuwe kabinet. Dit recent gepubliceerde visiedocument van beide partijen zal dan ook de opmaat zijn naar het nieuwe regeerakkoord (NRC, 2 september 2021).
Wat staat er precies in dit document over de gezondheidszorg en met welke bouwstenen gaat het nieuwe kabinet aan de slag?
Zorgparagraaf met letterlijke tekst uit document op hoofdlijnen van VVD en D66
|
Goede gezondheid De afgelopen anderhalf jaar heeft het coronavirus de zorg beheerst. Nederland is trots op alle professionals in de zorg. Hun veerkracht heeft Nederland door de coronacrisis gesleept. Zij verdienen meer zeggenschap en ruimte in hun werk, zonder bureaucratie en regels. Opleiding en (bij)scholing wordt een topprioriteit. Gerichte extra salarisverhogingen worden mogelijk. Meer uren werken wordt aantrekkelijker. De lessen uit de coronacrisis, zoals het belang van samenwerking (die ook financieel mogelijk is), ontschotting, nieuwe (digitale) werkvormen worden gebruikt als basis om de zorg klaar te maken voor de toekomst. Nederland wordt minder afhankelijk van andere landen als het gaat om medische hulpmiddelen, persoonlijke beschermingsmiddelen en geneesmiddelen, door meer nationale en Europese samenwerking en fabricage. Ook komt er een zorgreserve, met een flexibele schil van ic-bedden, medewerkers en zorgreservisten. De zorg is geen markt en geen bureaucratie. Het vraagt om samenwerking, aandacht voor de patiënt en ruimte voor iedereen die in de zorg werkt. Samenwerking in de zorg, tussen alle betrokken partijen is onmisbaar gebleken, en zal in de toekomst voortgezet moeten worden, om de beste zorg beschikbaar te houden. In het ziekenhuis of bij de huisarts, het verpleeghuis, de jeugdzorg, de wijkverpleging en de GGZ. Dichtbij waar het kan en verder als dat beter is voor mensen. Daarnaast drukken voor veel mensen de zorgkosten steeds zwaarder op het inkomen en zijn zij onzeker over de wachttijd om toegang te krijgen tot goede zorg voor henzelf, voor hun kinderen of voor hun ouders. Het eigen risico en eigen betalingen worden eerlijker. Om de zorg betaalbaar te houden wordt een te grote stijging van de zorgkosten voorkomen. Financiële prikkels voor zorgverleners om zo veel mogelijk te behandelen worden afgeschaft. We stellen strengere eisen aan het verzekerde pakket, waarbij het uitgangspunt is dat het gaat om bewezen effectieve zorg. Misbruik van zorggeld wordt aangepakt. Het doel: wereldwijd de meest gezonde generatie in 2040. Daarbij wordt ook de onacceptabele ongelijkheid aangepakt waarbij kwetsbare mensen zeven jaar korter leven en vijftien jaar langer in minder goede gezondheid. Daarom willen we in de zorg meer aandacht op het voorkomen van ziek worden. De overheid pakt een meer actieve rol op bij het bevorderen van een gezonde levensstijl. Preventie is daarbij niet zozeer ‘betuttelend’ vertellen wat mensen niet mogen. Het vraagt een brede aanpak, met stimulering van gezonde keuzes en ontmoedigen van ongezonde keuzes, zonder mensen in hun vrijheid te beperken. Topsport en breedtesport spelen daarbij een belangrijke rol en wordt gestimuleerd. Er komen voldoende sportplekken en we stimuleren sport bij jong en oud, met of zonder beperking. Ouderen worden ondersteund via beweegprogramma’s zoals val- en balanspreventie. We zorgen dat Nederland in alle opzichten toegankelijk is voor mensen met een beperking. Er komen voorstellen voor de aanpak van discriminatie van mensen met een handicap of chronische ziekte. We versterken vaccinatieprogramma’s en preventie en stimuleren de ontwikkeling van nieuwe vaccins. De doelstellingen uit het Preventieakkoord worden voortgezet en verbreed naar mentaal welzijn. De aanpak van de Rookvrije Generatie wordt versneld en versterkt. We ondersteunen een gezonde opvoeding voor alle kinderen, bijvoorbeeld via een gratis lunch, te beginnen in scholen in kwetsbare wijken. Er komen ambitieuze en niet-vrijblijvende afspraken met de voedingsmiddelenindustrie voor productverbetering. Het is belangrijk dat mensen eigen keuzes over hun leven en de dood kunnen maken. De resultaten van wetenschappelijke vooruitgang benutten we voor gezondheidsbevordering. Op basis van adviezen van de Gezondheidsraad, wetenschappelijke kennis en beschikbare wetsevaluaties en komt er een medisch-ethische (wetgevings)agenda voor o.a. de modernisering van de embryowet en abortuswet. We realiseren ons dat over het leven en de dood zowel in de samenleving als in de politiek de meningen sterk kunnen verschillen. Wanneer het gaat over (initiatief)wetgeving over medisch – ethische kwesties, zoals bijvoorbeeld voltooid leven, hechten wij belang aan een zorgvuldig maatschappelijk en politiek debat. Daarbij respecteren we de ruimte van eenieder om een persoonlijke afweging te kunnen maken. |
De echte innovatie is m.i. gelegen in méér burgerparticipatie over zorgaanbod en de financiering daarbij, en ook in het herstellen van de professionele autonomie van zorgaanbieders. Het huidig beleidsbeeld wordt gevormd door wachtlijstregistraties, kinderachtige rapportcijfers, beheersingsinstrumenten, aanneemsommen, omzetplafonds, het benoemen van zinnige zorg zonder zinnige bekostiging én budget etc.
Kort samengevat: de bouwstenen uit deze zorgparagraaf
|
Goede gezondheid · De lessen uit de coronacrisis, zoals het belang van samenwerking (die ook financieel mogelijk is), ontschotting en de ondersteunende rol van digitalisering worden gebruikt als basis om de zorg klaar te maken voor de toekomst. · Goede zorg vraagt om samenwerking, aandacht voor de patiënt en ruimte voor iedereen die in de zorg werkt. · Om de zorg betaalbaar te houden wordt een te grote stijging van de zorgkosten voorkomen. Financiële prikkels voor zorgverleners om zo veel mogelijk te behandelen worden afgeschaft. · De overheid pakt een meer actieve rol op bij het bevorderen van een gezonde levensstijl. Dit vraagt een brede aanpak, met stimulering van gezonde keuzes en ontmoedigen van ongezonde keuzes, zonder mensen in hun vrijheid te beperken. · Het is belangrijk dat mensen eigen keuzes over hun leven de dood kunnen maken. Op basis van adviezen van de Gezondheidsraad, wetenschappelijke kennis en beschikbare wetsevaluaties en komt er een medisch-ethische (wetgevings)agenda voor o.a. de modernisering van de embryowet en abortuswet. |
Beschouwing
Het visiedocument van VVD en D66 is een zeer magere uitvoering van hetgeen in de zorg moet worden aangepakt. Natuurlijk, het is een visiedocument, met een stip ver weg op de horizon, maar iets meer diepgang in het uitwerken van de zorgbehoeften had gemogen.
De reden is namelijk dat partijen bij een uitwerking niet op nul hoeven te beginnen. Niet elk nieuw kabinet hoeft steeds het wiel uit te vinden. Al eerder schreef ik over kabinetsformaties en de zorg.
31.03.2017: Een stapel wensen (bij kabinetsformatie)
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
Daar komt bij dat er heel concreet, bij het huidige demissionaire kabinet, overduidelijk al 14 controversiële onderwerpen zijn vastgesteld. Wat wordt hier de nieuwe doelstelling en met welke aanpak wordt deze doelstelling wanneer bereikt?
Hulpbronnen liggen er al
Het rapport “Naar een toekomstbestendig zorgstelsel, een brede maatschappelijke heroverweging” van een ambtelijke werkgroep verscheen al op 20 april 2020 (blog). Wat wordt hiervan overgenomen?
Later, ruim 1 jaar geleden zijn 226 voorstellen ingeleverd over in de politiek te maken zorgkeuzes (blog). Met wederom dezelfde vraag: Wat wordt hiervan met welke onderbouwing overgenomen?
In 2020 verscheen het SER-rapport met als titel “Zorg voor de toekomst, over de toekomstbestendigheid van de zorg.” De vier hoofdconclusies uit het SER-rapport waren de noodzaak van een continue bezinning welke zorg wel/niet in het verzekerde pakket moet (pakketbeheer), een langjarige en consistente inzet op preventie, een goed georganiseerde digitale infrastructuur en met een stelsel gericht op méér ruimte voor zorgprofessionals. De eerste drie zijn, door de combinatie SER-voorzitter en informateur toevallig of niet, overgenomen in het visiedocument. Het laatste item blijft vaag.
Ook van belang is dat de politiek een keuze maakt bij de vraag wat “innovatie” is. Met de blog “kiezen is een kunst” heb ik dat proberen te verwoorden. Bij de huisartsenzorg is het zelfs zover ontspoord dat om in aanmerking te komen voor innovatiegelden de desbetreffende praktijk verplicht is een contract af te sluiten met een verzekeraar. Wie zal dán de voorwaarden bij innovatie bepalen, denkt U?
De echte innovatie is m.i. gelegen in méér burgerparticipatie over zorgaanbod en de financiering daarbij, en ook in het herstellen van de professionele autonomie van zorgaanbieders. Het huidig beleidsbeeld wordt gevormd door wachtlijstregistraties, kinderachtige rapportcijfers (blog), beheersingsinstrumenten, aanneemsommen, omzetplafonds, het benoemen van zinnige zorg zonder zinnige bekostiging én budget etc.
Met alle gevolgen van dien: lees bv. deze informatie van alleen de laatste week. Allereerst deze column in de Volkskrant (1 september 2021) over palliatieve zorg. Ten tweede over de beddenproblematiek (“probleem van verkeerde bed schreeuwt om een oplossing”) in Medisch Contact (26 augustus 2021). Beide items worden al jarenlang geagendeerd voor een oplossing, o.a. via Het Roer Moet Om (blog). Maar er verandert helaas (blijkbaar) weinig. Door te veel macht bij verzekeraars in combinatie met gebrekkige toezicht en aansturing vanuit de overheid. Of vindt iedereen het wel best zo en laten we ons in slaap sussen door een indexcijfer?
Grootste gemis
Dit is echt het grootste gemis in het gepresenteerde visiedocument. Niets wijst erop dat deze twee politieke partijen eerste stappen willen zetten in het herbronnen van een zorgstelsel. De toverwoorden ‘samenwerking’ en ‘digitalisering’, vaak gepresenteerd met het woord ‘regionalisering’, dragen al jaren bij aan deze visieloosheid. Burgers en professionals zien heus wel in dat soms samenwerking, soms digitaal contact en soms een regio-organisatie voordelen heeft. Maar waarom die toverwoorden top-down steeds als niet-zorgaanbieder maar blijven benoemen als zaligmakend? Regel daarvoor liever de gevraagde bedden, reduceer de administratieve last, zorg voor thuiszorg in de laatste levensfase (blog) en luister naar professionals naar wat voor ondersteuning zij nodig hebben. Zo moeilijk is dat toch niet?
De opmerking uit het document “de zorg is geen markt” is waardenvrij. Formeel klopt de uitspraak, want het zorgstelsel staat al 15 jaar voor een zogenaamde gereguleerde markt. Maar waar behoefte aan is, zijn uitspraken of wij bij het herbronnen minder markt willen met meer sociale waarborgen. Of willen wij, het tegenovergestelde, meer markt met meer macht richting juist private partijen? Dat is een politieke keus. Afschaffen van financiële prikkels? OK, maar dat geldt dan voor alle partijen (voorbeeld bij verzekeraars/voorbeeld bij burgers).
Wat wil het nieuwe kabinet met de verevening, met de procentuele premie, met de collectiviteit, met het vrijwillig eigen risico, met functionele aanspraken? Met het toezicht op de zorgplicht van verzekeraars (blog)? Doorgaan met meer dan 50 polissen? Met meer dan 20 zorgverzekeraars? Al deze antwoorden blijven voorlopig in de glazen bol van de partijen VVD en D66 verborgen.
Waar hoop kan worden gevonden is bij de opmerking (citaat): “Er komen ambitieuze en niet-vrijblijvende afspraken met de voedingsmiddelenindustrie voor productverbetering.” Meer beleidsmatige aandacht voor alle leefstijlfactoren, inclusief de leefomgeving, is zeker nodig, alsmede de uitspraak dat de maatschappij gezondere producten nodig heeft (blog). Een kabinetsvisie op collectieve primaire preventie met plan van aanpak, wat zou dat mooi zijn.
Tot slot
Vertraging van de kabinetsformatie betekent ook een rem op de voortgang van oplossingen bij genoemde zorgdilemma’s. Na bijna een half jaar formeren, vraag je je af of het kompas van partijen wel is afgesteld op toekomst, hier het duurzaam borgen van het zorgbelang van elke burger. Het visiedocument van VVD en D66 geeft slechts enkele contouren van beleid, maar mist elke diepgang en uitwerking.
Dat betekent dat het herschrijven van de kernelementen van het stelsel (toegankelijkheid, betaalbaarheid en doelmatigheid) als nieuwe hoofdstukken in het nieuwe draaiboek van de Zorgverzekeringswet voorlopig nog niet aan de orde zijn. En mogelijk zelfs helemaal niet aan de orde komen.
Eerdere blogs over het zorgstelsel
28.04.2018: Bij kostenbeheersing in de zorg draagt ieder een bij (actoren bij betaalbaarheid)
22.05.2018: Politieke discussie nodig bij inzet van publieke middelen (balans kwaliteit doelmatigheid)
05.06.2018: Informatieovervloed op zorgverzekeringsmarkt voelt als doolhof (overstap verzekeraar)
14.06.2018: Welke zorg hoort in de basisverzekering? (pakketcriteria beoordeeld door ZiN)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (VTV-toekomstverkenning RIVM)
29.06.2018: Leiden stelselperikelen ook tot stelselwijzigingen? (eigen risico, info-plicht, polissen)
10.07.2018: Maak bekostiging ziekenhuiszorg 100% transparant (start herindeling o.b.v. noodzaak)
20.08.2018: Het waardegericht kunnen inkopen is een illusie (P-waarde = uitkomst/kosten)
20.09.2018: Zoektocht naar maatregelen kostenbeheersing nog volop gaande (voorbeeld/aanpak)
28.09.2018: Stelseldiscussie lijkt onontkoombaar: niet top-down, maar bottom-up (burger!)
13.10.2018: Wouter Bos: “Stop met wegduiken voor pijnlijke keuzes in de zorg” (blijkt moeilijk…)
29.11.2018: Persbericht: “zorgstelsel vertoont ernstige gebreken” (Platform Betrouwbare Zorgcijfers)
15.12.2018: Aanpak betonrot in publieke zaak: groter denken, kleiner doen (Tjeenk Willink)
19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (Treeknormen en zorgplicht)
08.05.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (1) (nee)
03.07.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (2) (nee)
04.07.2019: Samenhang is ZINVOL: zorgwetten inhoud nastreven voorwaarden etc. (HRMO)
24.07.2019: Aanpassing zorgstelsel: een bijdrage aan het debat (mijn eigen persoonlijke bijdrage)
21.08.2019: Wáár blijft het totaalplaatje? (stijging zorgkosten, personele tekorten, zorgstelsel etc.)
22.04.2020: Ook deze crisis bewijst dat aanpassing zorgstelsel nodig is (corona: keuzes maken moeilijker)
28.04.2020: Brede maatschappelijke heroverweging zorgstelsel: een discussie waard (v/e ambtelijke werkgroep)
12.05.2020: Een financiële kluwen: lenteherberekening en catastroferegeling (compensatie 21 ZV’s)
11.06.2020: De minister haalt oude koe uit de sloot (vrijheid artsenkeuze weer ter discussie)
24.06.2020: SER-rapport: zorgtoekomst vraagt consistente, langjarige inzet in beleid en samenwerking
29.06.2020: Verbod op collectiviteit geeft zorgstelsel een meer sociaal karakter (37% betaalt voor 63%)
04.08.2020: Een kwestie van kiezen (te maken zorgkeuzes in politiek bij verkiezingen: 226 voorstellen)
26.10.2020: Kiezen is een kunst (over politieke zorgkeuzes als het niet meer financierbaar is)
24.11.2020: Leerpunten decentralisatie gebruiken bij regionalisering (SCP-rapport: nut medisch?)
02.12.2020: Passende zorg zoekt passende bekostiging (1) (NZa ZiN rapport zorginhoud)
04.12.2020: Passende zorg zoekt passende bekostiging (2) (NZa ZiN rapport bekostiging/organisatie)
14.12.2020: Zorgplicht zorgverzekeraar is primair een resultaatverplichting (NZa met plichten ZV)
24.12.2020: Discussienota kabinet Zorg voor de Toekomst: een reactie (consultatie + reactie)
16.02.2021: Megaklus nieuwe ministers van VWS en Medische Zorg (controversiële onderwerpen)
29.03.2021: Handhaving inkoopplicht zorgverzekeraars moet na 15 jaar nog beginnen (NZa)
14.06.2021: Over toverwoorden en de kunst van veranderen (ziekenhuistransitie i/e verandercyclus)
22.06.2021: De zorg heeft integrale adviezen en toezicht nodig (RVS-rapport à verandercyclus)
13.07.2021: Koppeling verantwoordingsplicht aan toetreding anders insteken (WTza met plichten)