Het Hoofdlijnenakkoord voor de ouderenzorg (HLO) werd gepresenteerd rond de tijd dat ook het kabinet Schoof viel. Dit akkoord ‘ouderenzorg’ gaat vooralsnog vooral over oudere Wlz-verzekerden, allereerst over de groep die nog thuis verblijft met een Modulair Pakket Thuis (MPT) of een Volledig Pakket Thuis (VPT) of een PGB. Daarnaast gaat het over oudere Wlz-verzekerden die geclusterd wonen (hier/hier + NRC, 2022) of verblijven in verpleeghuizen.
Het HLO gaat dus niet over alle ouderen, waarvan overigens 93% boven de 75 jaar ‘gewoon’ thuis woont.
NL telt op dit moment 2,8 miljoen mensen van 65 tot 80 jaar en 932.000 80-plussers (CBS). Bovenstaand plaatje onder de blogtitel laat zien welke kant het de komende jaren op gaat. De ‘grijze druk’ laat de verhouding zien tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder en het aantal personen van 20 tot 65 jaar. Dit cijfer geeft inzicht in de verhouding van de ouderen tot het werkende deel van de bevolking.
Wlz-verzekerd betekent dat ooit de drempel van toelating tot de Wet langdurige zorg (Wlz) bij het CIZ is overschreden. Dit houdt in dat client 24/7 zorgafhankelijk is en dat de verwachting is dat deze afhankelijkheid zal blijven. Is daarentegen de verwachting dat vroeg/laat de afhankelijkheid niet (meer) de klok rondgaat, dan wordt professionele zorg verkregen via herstelzorg, betaald uit de Zorgverzekeringswet (Zvw) en/of de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Denk daarbij bijvoorbeeld aan eerstelijnszorg en/of geriatrische revalidatiezorg.
Wlz-verzekerden, oud en jong, zijn dus wat betreft zorgafhankelijkheid een kwetsbare groep.
Het HLO vormt samen met het nog niet gepubliceerde AZWA (hier + blog) het nieuwe, aanvullende bestuurlijk akkoord. Maatregelen binnen het HLO zijn onder andere (Skipr, 3 juni 2025): een bezuiniging nú, met een investering pas per 2027, reablement, een integratie van de Wmo met Zvw en Wlz, aanpak van bureaucratie en beperkingen van toegang tot een verpleeghuis via een onder andere een ‘opnametoets’ (Zorgvisie, 3 juni 2025).
Verder is de HLO-verwachting dat het aantal FTE zorgverleners per client tussen 2024 (0,91 FTE VV) en 2029 (0,84 FTE VV) in de Wlz-ouderenzorg zal afnemen (rapport, pg.33).
De toename van vergrijzing van de bevolking enerzijds en de HLO-maatregelen anderzijds laten samen zien hoe actueel, maar ook hoe explosief en “uitdagend”, dit dossier voor de meest kwetsbare mensen toekomstbestendig vorm moet gaan krijgen.
In deze blog probeer ik dat aspect te laten zien (Z&I, 14 januari 2025), met ook een financieel overzicht.
Allereerst een kort overzicht van de gepubliceerde HLO-afspraken (2025-2028) …
Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg – Samen voor kwaliteit van bestaan (HLO, 3 juni 2025)
|
-ambitie om arbeidsmarkttekort te verkleinen met 50.000 werknemers (pg.32+40), ca. 30.000 fte -HLO richt zich op Wlz-verzekerde zorg; afspraken zijn aanvullend op AZWA voor ouderenzorg -streven van het bouwen van 290.000 woningen (pg.3) voor ouderen (WOZO) –zorgzame buurten (pg.1) -in afstemming met Nationale Dementiestrategie (pg.3/4) -voorbereidingen getroffen om zorgwetten ook samen te voegen (pg.6): stelselherziening?? –reablement (pg.10) -versterken mantelzorgondersteuning (5 mln. ondersteuners waarvan “450.000 overbelast”, pg.13) -afspraken respijt– en logeerzorg -toewerken naar alleen Wlz-zorg zonder verblijf, naast het PGB (pg.16) -toewerken naar voor laten gaan van MPT (modulair pakket) boven het VPT (volledig pakket, pg.17) -nieuwe opnametoets (“afwegingskader”) voor verblijf/verpleeghuis (pg.19/20) -op termijn geen onderscheid bij verpleeghuisplekken met/zonder behandeling (pg.20) -streven budgettaire neutraliteit bij stoppen onderscheid met/zonder behandeling (pg.21) -reductie administratieve lasten tot maximaal 20% (pg. 25), nieuwe manier van herindiceren (pg.22) -vinden van passende ondersteuning, indien nodig (pg.23) -KIK-V: Keteninformatie Kerngegevens Verbeteren: uitwisselen van gegevens verbeteren (pg.26) -meer inzet technologie en anders werken (pg.28) -versterken kwaliteit in teams met gezamenlijke gerichtheid (pg.30) -monitoring gemaakte afspraken (pg.40 e.v.), via RIVM-monitor WOZO en IZA-monitor -landelijke samenwerkingsstructuur HLO/AZWA (pg.43) |
Om hoeveel Wlz-cliënten gaat het nu?
Komen er met een nieuwe systematiek van instappen en herindiceren andere getallen wat betreft Wlz-besluiten en Wlz-aanspraken?
Info CIZ-databank (juni 2025) nu …
In het eerste deel van bovenstaand plaatje is te zien dat verdeeld over 9 Wlz-sectoren er nu in NL 379.725 Wlz-verzekerden zijn. Van deze groep is 58% ouder dan 65 jaar (221.165). De meest kwetsbare ouderen, bedoeld in het HLO, zitten in de sector Verpleging Verzorging (VV). Binnen de Wlz-sector VV zijn er 191.920 (50,5%) ouder dan 65 jaar.
Binnen de sector VV hebben de meeste ouderen het zorgprofiel VV05 (het onderste deel van bovenstaand plaatje), namelijk 103.565 (54% van Wlz-VV verzekerden > 65 jaar). Dit is van belang omdat én deze groep met dit profiel VV05 qua aantal groot is én juist bij de groep van VV05 veel discussie is of hulp wel/niet thuis (nog) gegeven kan worden.
Ofwel, kleine beleidswijzigingen kunnen hier veel impact hebben. Al deze berekeningen met percentages komen voort uit info uit bovenstaand plaatje (hopelijk zonder rekenfouten mijnerzijds…).
Financiële afspraken in het HLO
Er zijn 20 financiële afspraken gemaakt in het HLO (hfst.4). In het HLO-rapport staat per afzonderlijke post een toelichting. Onderstaand plaatje geeft een indicatie.
Financiële afspraken HLO: HLO-rapport, pg.34 (bovenste deel) + toelichting Kamerbrief, pg.2 van 4(onderste deel)…
Te zien in beide plaatjes is een tariefmaatregel van structureel -414 mln. euro (rij 16/boven/laatste kolom + laatste kolom/onder). Voor betere ouderenzorg is wel een “enveloppe” beschikbaar (rij 17 t/m 20) die pas per 2027 invloed heeft. Het kabinet meldt in de Kamerbrief (pg.2 van 4) dat tariefmaatregelen noodzakelijk zijn vanwege de financieel-economische situatie (NRC, 2024 en FTM, 2025) en de hoogte van de collectieve uitgaven (zie ook Rijksbegroting VWS 2025, Wlz, pg.215, 17 september 2024).
Samengevat: een bezuiniging als tariefmaatregel, vaak ombuiging genoemd, bij een groeiende groep 24/7 zorgafhankelijke ouderen, die met een hogere Wlz-instroomdrempel (“opnametoets”) gemiddeld genomen langer thuis zullen blijven. Met ten tijde van de HLO-presentatie zonder verdere uitwerking nu ook de actualiteit: het ontstane politieke vacuüm door een gevallen kabinet.
Consequenties: eerste lijn
Natuurlijk heeft deze zorgverschuiving van ‘extramuralisering’ consequenties voor cliënten, hun naasten en alle zorgverleners van de eerste lijn. De thematafel ouderen/HLO die hier besluiten over neemt bestaat uit 11 leden. De LHV (huisartsenvereniging) is geen formele partij bij het HLO en zal dit akkoord dus niet ondertekenen. De LHV zegt wel “betrokken” te zijn geweest, want stelt ook zelf op haar website al (citaat): “Heldere en werkbare afspraken binnen het HLO zijn voor ons belangrijk. Daarom is afgesproken dat de voortgang en het effect op de eerste lijn goed wordt gemonitord (einde citaat).”
Natuurlijk is er al een convenant medische Wlz-zorg (MGZ, 2 september 2024 + hier/hier), maar een tekort aan specialisten ouderenzorg en huisartsenzorg (niet in aantal, wel in uitvoering/blog + blog + blog + blog), gekoppeld aan een forse neerwaartse bijstelling van het budget wijkverpleging (blog/blog), maken de vooruitzichten zorgelijk.
Het opheffen van het verschil Wlz-zorg met en zonder behandeling biedt de huisarts voor hun zorg in geclusterde woonzorgvoorziening bovendien bij het aangaan van contracten een slechtere onderhandelingspositie.
Omdat niet bekend is wat de AZWA-afspraken (blog) zijn wat betreft ouderenzorg, is mij niet geoorloofd een definitieve beoordeling over het HLO te geven. Bijvoorbeeld over de noodzaak van voldoende inzet van FTE praktijkondersteuning ouderenzorg in huisartspraktijken, zonder dat dit een afschaling van ketenzorg betekent voor (ondersteuning van) deze ouderen.
Consequenties: mantelzorg
Al langer is bekend dat het aantal mantelzorgers de zorgvraag niet kan bijbenen. MantelzorgNL heeft dan ook aangegeven het HLO niet te gaan ondertekenen (hier/hier). Met als argument dat de nieuwe opnametoets verpleeghuis zal betekenen dat de druk op mantelzorgers te veel toeneemt. Citaat: “De praktijk laat zien dat er te weinig respijtzorg en andere hulp is om dit goed te ondersteunen. Het akkoord pakt dit probleem helaas niet voldoende aan. Door die opnametoets moeten mantelzorgers steeds vaker onbetaald en ongevraagd het werk overnemen van zorgprofessionals, zo wordt verwacht.”
Daarnaast zijn er zorgen dat als het akkoord uitgaat van 50.000 minder zorgmedewerkers dat dan van een groot deel van dat tekort wordt verwacht dat mantelzorgers zorg moeten overnemen. Citaat: “Met de nieuwe opnametoets is een plek in het verpleeghuis geen vanzelfsprekend recht meer, maar een afweging.”
NB: MantelzorgNL is geen lid van de bestuurlijke thematafel ouderen/HLO!
Tot slot
In een HLO begeleidende Kamerbrief (brief, 3 juni 2025) schrijft de inmiddels vertrokken staatssecretaris dat de brancheorganisaties het HLO deze maand juni 2025 voorleggen aan de achterban, waarna het akkoord nog voor het zomerreces zou kunnen worden behandeld. Of het HLO met de val van het kabinet nog actueel is/blijft, alsmede de bezuinigingen en de toezeggingen in de “enveloppe”, is nu niet te zeggen (hier).
De voormalig grootste regeringspartij, inmiddels uit de regering gestapt, heeft deze week tegen bezuinigingen op zorg gestemd, ook voor ouderenzorg (VK, 10 juni 2025).
Daarnaast zal gekeken moeten worden waarom werkenden in de zorg de komende tijd meer klappen moeten opvangen dan de aan de zorg werkenden.
Tot slot kunnen politieke partijen de komende 4,5 maand richting de verkiezingen van 29 oktober 2025 de bevolking uitleggen waar de meest zorgafhankelijke ouderen voor de nabije toekomst wat hun partij betreft wel/niet op kunnen rekenen.
NB:
-plaatje onder de blogtitel komt van CBS-gegevens en van website Z&I, 4 juni 2025
-plaatje 2 is afkomstig van de CIZ-databank
-plaatje 3 komt van het HLO en de Kamerbrief over het HLO (Kamerbrief, 3 juni 2025)
Transitie ouderenzorg, gehandicaptenzorg in de Wlz: een lange weg, de laatste 6 jaar…
01.02.2019: Schaarste personeel bedreigt zorg (instroom, maar ook veel uitstroom)
06.02.2019: Minister: “kwaliteitskader geldt ook voor kleinschalige woonzorgvoorziening”
09.02.2019: De race tussen wonen en zorg (scheiden wonen en zorg, te kort aantal seniorwoning)
13.02.2019: Cliëntondersteuning: graag onafhankelijk en gratis (in wet: recht! Wlz en Wmo))
16.02.2019: Het wisselen van huisarts nader bekeken (ps: kwetsbare ouderen + Wlz)
21.02.2019: Term passende ouderenzorg blijkt toch verwarrend te zijn (kwetsbaren zijn allang bekend)
19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (treeknormen, zorgplicht, basispakket)
21.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (1): Wzd
23.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (2): financiën
26.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (3): team
25.04.2019: Uitstel ruimere integrale financiering binnen de Wet langdurige zorg (te duur)
08.05.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (1) (nee)
03.07.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (2) (nee)
06.07.2019: Geen ruimere indicatie voor tarief intensieve zorg bij een Wlz-zorgprofiel (alleen VV)
09.07.2019: Slechts deel huisartsenposten beloont huisarts voor extra ANW-werk in Wlz (32%)
11.07.2019: Wordt onvrijwillige zorg (Wzd) straks wel vrijwillig gegeven?? (3 functies ingevuld?)
15.07.2019: Checklist bij huisartsenzorg en Wlz: acht vragen (puntenlijst alvorens inschrijving)
26.08.2019: Wlz ook voor permanent zorgintensieve GGZ-problematiek
06.09.2019: Wlz-indicatie mét behandeling en ANW-spoedzorg: des huisarts? (maar geen plicht)
26.09.2019: Stuwmeer van wachtenden met Wlz-indicatie (nog) niet op juiste plek (300.882)
28.09.2019: Wet zorg en dwang na jaren van discussie nu wel heel dichtbij (per 2020, functies?)
09.10.2019: SO en AVG, welkom in de Zorgverzekeringswet (per 2020, maar wel na verwijzing)
17.10.2019: De consequenties van wachten op plek in verpleeghuis (totaal 16.382)
01.11.2019: Medische zorg verstandelijk gehandicapten onder druk: wie is verantwoordelijk?
08.11.2019: Gezocht: een bed voor verblijf, onderzoek of herstel (ELV, GRZ, verpl.huis, zkhs, respijt)
02.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (12) (ELV-bed, oorzaken tekort, wachten verpleeghuis)
14.01.2020: Intramuraal beddentekort geeft extramuraal het ongemak (tekort verpleeghuisbed)
20.01.2020: Thuiswonende ouderen op weg naar hun zorg in 2030 (rapport Oud en zelfstandig 2030)
29.05.2020: Randvoorwaarden zorg voor mensen met beperking concreter beschrijven (Wlz)
03.06.2020: Randvoorwaarden bij Wlz-zorg: vraag/antwoord bij het convenant (wlz en huisarts)
16.06.2020: Consequenties toename extramuraal gegeven Wlz-zorg: voor cliënt (1) (wachtenden)
18.06.2020: Consequenties toename extramuraal gegeven Wlz-zorg: voor HA en SO (2) (2 bronnen)
28.08.2020: Verpleeghuiscapaciteit: aanbod blijft achter bij vraag. Wat nu? (extramurale gevolgen)
17.09.2020: Bekostiging passende zorg in beweging: de verpleeghuiszorg (3) (te laag aanbod)
21.09.2020: Bekostiging passende zorg in beweging: de wijkverpleging (4) (cliëntprofiel versus uurtarief)
09.11.2020: Convenant medische zorg gehandicapten: nu de randvoorwaarden (kennis + contract)
16.11.2021: Medisch generalistische basiszorg is bij Wlz niet automatisch huisartsenzorg
19.01.2022: Wat gaat radicale verandering van ouderenzorg eigenlijk inhouden? (start Rutte IV)
13.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (1) (ouderenzorg = speerpunt 3)
15.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (2) (personeelstekort = speerpunt 8)
17.05.2022: Opnieuw staat aanpak personele tekorten in zorg in de picture (TAZ:110.000/Gupta)
06.10.2022: Wie is verantwoordelijk bij taakafbakening Wlz-zorg? (Brief NZa/JGJ ivm zorgstagnatie)
07.12.2022: Zorg kwetsbare ouderen in de knel: qua beleid, qua uitvoering (1) (Rutte IV + IZA/huisvesting)
21.12.2022: Zorg kwetsbare ouderen in de knel: qua beleid, qua uitvoering (2) (Wlz/kleinschalig)
17.03.2023: Over personele tekorten en het daardoor niet krijgen van zorg (2 mln.burgers!)
23.03.2023: Ouderenzorg: hindernissen overgang kwaliteitskader naar kwaliteitskompas (Wlz)
18.04.2023: Zware verantwoordelijkheid voor regionale organisatie bij ouderenzorg (KWO-Wlz)
26.06.2023: Wlz-ouderenzorg bekeken door ministeriële bril (antw. minister blog op verzoek Kamercie.)
29.09.2023: Zorg voor kwetsbare ouderen: wie wat waar wanneer waarom en hoe (€+pers.+woon)
16.04.2024: Naast zorgverleners ook wetgever, toezichthouder, inkoper aan zet bij invulling medische Wlz-zorg
22.04.2024: Praktijkperikel: “De huisarts en Wlz in de praktijk van alledag” (huisarts + beschouwing)
24.05.2024: Beleidsmotto “Thuis als het kan”. Hoe wordt dat bepaald? (budget/pers./extramuraal/MGZ)
13.09.2024: Transitie Wet langdurige zorg: doel en aanpak nog onduidelijk (MGZ/PE/budget/CPB)
20.12.2024: Oplopend tekort zorgpersoneel. Juist nú bezuiniging op opleidingen?… (begroting)
18.02.2025: Maak voor palliatieve zorg (thuis) één landelijk dekkende regeling (dwalen i/e regelwoud)
24.03.2025: Korting budget wijkverpleging met geen reden goed te praten (165 mln.begrotingsgat)
03.06.2025: Budgetonderschrijding IZA-sectoren vooral zichtbaar bij wijkverpleging (€€Rijk/AR)