De overheid gaat per 1 januari 2024 het voedselkeuzelogo Nutri-Score invoeren (VWS Kamerbrief, 25 april 2023 + Voedingscentrum, 25 april 2023 + RIVM, 12 september 2023). Dit voedselkeuzelogo zou consumenten kunnen helpen betere voedselkeuzes te maken en daarmee bijdragen aan minder overgewicht, zijnde een van de items in het Nationaal Preventieakkoord. Daarnaast zou dit voedselkeuzelogo een aanmoediging moeten gaan worden voor producenten om de samenstelling van hun eigen producten te verbeteren. Tot zover de doelstelling.
In een eerdere blog ben ik al eens ingegaan op deze Nutri-Score met de suggestie deze meteen te koppelen aan een producentenbelasting indien hun product een bewezen ongezonde bijdrage levert aan gezondheid van burgers.
30.10.2020: Introduceer Nutri-Score met een belasting op ongezonde producten (de BOP als beleid)
In 2022 heeft een wetenschappelijk comité het algoritme van Nutri-Score aangepast om de score van vaste voedingsmiddelen beter te laten aansluiten op de voedingsrichtlijnen. En met dit herziene algoritme kunnen supermarkten en voedselfabrikanten nu op vrijwillige basis met deze nieuwe Nutri-Score aan de slag. Hun brancheorganisaties denken dat zij de eerste helft van 2024 nodig zullen hebben om het logo op hun producten te zetten.
Wat is de Nutri-Score?
Nutri-Score is een voedselkeuzelogo van de overheid. Het geeft producten op basis van hun samenstelling qua voedingswaarde een bepaalde score met letters en kleuren (zie plaatje onder blogtitel). De score loopt van A (groen) tot en met E (rood) en zegt alleen iets hoe het product scoort ten opzichte van andere, dezelfde soort producten in een gelijke productgroep (pizza’s, sauzen, frisdranken, ontbijtkoeken etc.).
Een product krijgt bij de Nutri-Score pluspunten voor eiwit, vezels, fruit, groente, peulvruchten rn noten. Het product krijgt minpunten voor energiegehalte (kcal), suikers verzadigd vet en zout. Aan de hand van de totaalscore krijgt een product een A, B, C, D of E. Een donkergroene A staat voor een betere samenstelling binnen de productgroep. Producten met een slechtere samenstelling krijgen een donkeroranje E. De Nutri-Score zegt dus iets over een specifieke productgroep, maar dat is niet hetzelfde als kiezen in de supermarkt voor een gezond voedingsproduct. De Nutri-Score wordt berekend met een rekentool.
Kijk je wél naar gezondheid, dan is het beter je te richten op de vertrouwde Schijf van Vijf, de Nederlandse Voedingsrichtlijnen van de Gezondheidsraad en informatie van het Voedingscentrum.
Dat voeding een bijdrage levert aan gezondheid en bij het streven naar een gezond gewicht is onmiskenbaar. Met inachtneming dat gedachten over preventie en preventiebeleid met voortschrijdend inzicht wel aan het schuiven zijn. Al dan niet uit noodzaak…
Aspecten van preventie 2023 (niet limitatief)?
|
-Preventie is belangrijk vanwege de staat van de gezondheid (willekeurig): missie + hier + blog + blog + HVZ + HVZ + vapen + hier + jeugd -Preventie is “health in all policies”, ofwel gezondheid op alle beleidsterreinen -Preventie hoort dus thuis bij alle ministeries (hier) -Preventie hoort bij het individu, maar ook bij diens sociale en fysieke omgeving -Gezondheid is meer dan een medisch item: impact medische zorg op gezondheid is 11% -Gezondheid is meer dan gezond leven -Gezond leven is iets anders dan gezond leven volhouden -Preventie is meer dan leefstijl -Beperkt resultaat van de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI): hier + hier -Leefstijl is meer dan voeding (hier) -Voeding is een van de impactvolle determinanten van gezondheid: ongezonde voeding draagt bij aan 8,1% van de ziektelast in Nederland -Ruim 50 procent van de volwassenen in Nederland heeft overgewicht, en 15 procent ernstig overgewicht, obesitas. Met een negatieve invloed op volksgezondheid, zorgkosten en arbeidsparticipatie. Citaat hoogleraar: “Dat vraagt om een netwerkaanpak, waarin breed wordt gekeken welke zorg nodig is” (Zorgvisie, 26 juli 2023) -80 procent (NOS, 2021) van supermarktaanbiedingen stimuleert ongezonde voeding (Rapport, 2021). Citaat: “In totaal valt 21% van het supermarktassortiment in de Schijf van Vijf en 79% hierbuiten” – “Een op de zes mensen die gezonder willen eten, kan dat niet betalen”, NOS + NOS + CBS, 14 september 2023 + Volkskrant, 15 september 2023 -Onvoldoende (zicht op) bestaanszekerheid heeft een negatieve impact op gezondheid -Met als prominente voorbeelden: leven in armoede (hier/hier/hier/blog), een ongeschikte of geen woning (hier/hier) – “Bestaanszekerheid lijkt uit te groeien tot dominant thema van de campagnes voor de Kamerverkiezingen van november” (NRC, 8 september 2023) -wat niet helpt bij preventie: het zaaien van angst, een te eenzijdig beleidsfocus, het scheppen van onrealistische verwachtingen, onvoldoende toegang tot preventieve zorg en stigmatisering. |
Het is een goede zaak dat bestaanszekerheid bij preventie en het verkleinen van gezondheidsverschillen een prominente plaats mag innemen.
09.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (1)
13.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (2)
20.04.2023: Zorg voor publieke gezondheid hoort thuis bij alle departementen (Wpg/GGD)
Hoe formuleert in november 2023 de chatbox van AI/EH het?
|
“Bestaanszekerheid en aandacht voor preventie bij gezondheid zijn met elkaar verbonden doordat bestaanszekerheid de basis legt voor gezonde levensomstandigheden, toegang tot zorg en gezonde gedragingen. Bestaanszekerheid kan ook resulteren in een groter sociaal vangnet. Mensen met sterke sociale steun hebben meer kans om gezond gedrag aan te nemen en te behouden. Sociale ondersteuning kan bijdragen aan de preventie van geestelijke gezondheidsproblemen en het bevorderen van welzijn. Een gebrek aan bestaanszekerheid kan de kans op gezondheidsproblemen vergroten, terwijl het waarborgen van bestaanszekerheid een belangrijke rol speelt bij het bevorderen van gezondheid en het voorkomen van ziekten. Het gevoel van veiligheid en bestaanszekerheid, moedigt mensen aan zich te richten op preventieve gezondheidsgedragingen. Deze gedragingen op hun beurt, kunnen helpen het welzijn en de gezondheidsresultaten van individuen te verbeteren.” |
Beschouwing
Er is veel maatschappelijk druk uitgeoefend op de politiek om met een voedsellogo te komen. Los van de hele discussie rondom bestaanszekerheid. De toegevoegde waarde van het logo is beperkt, omdat bij Nutri-Score niet de gezondheid centraal staat, maar een productvergelijking. Het advies blijft dan ook om bij de zoektocht naar gezond voedsel primair de Schijf van Vijf te gebruiken en alleen als een product aldaar niet voorkomt om dan (pas) als extra handvat te kijken naar de Nutri-Score (letter/kleur) (GR, 29 november 2022). Zodat de burger dan kan kijken of een relatief ongezond product buiten de Schijf van Vijf toch een betere keuze is in vergelijking met een uit dezelfde (ongezonde?) productgroep.
Bij de Schijf van Vijf kun je het negatieve niet wegstrepen tegen het positieve. Als er bv. te veel zout of suiker in een product zit, staat het niet in de Schijf.
Opmerkelijk
Zo krijgt nu colalight dezelfde Nutri-Score B als magere melk! Leg dat maar eens uit aan je dierbare kinderen. En kan zelfs specifiek fastfood een score A krijgen. Verder kan witte én volkorenpasta een A-score krijgen. Terwijl witte soorten niet in de Schijf van Vijf staan. Of zonnebloemolie die wel in de Schijf van Vijf staat krijgt een Nutri-Score D.
Een ander nadeel is dat de Nutri-Score geen rekening houdt met de matrix. Als 100 gram pizza score A heeft, dan heeft een megapizza van dezelfde soort dat ook.
Wie precies wil weten wat er in een product zit, draait de verpakking om. Op de achterkant blijft de tabel met ingrediënten staan.
Wie spreek je aan: de producent of de consument?
De interesse in gezondere voeding wordt multifactorieel bepaald (zie bovenstaand kader). Of de burger gezonder gaat eten en inkopen, weet ik niet. Of de voedingsmiddelenbranche en supermarkten extra hun best om voor hun producten een betere Nutri-Score te krijgen, door een wijziging aan te brengen in hun product met meer pluspunten en minder minpunten, weet ik ook niet.
Er is veel discussie of er als prikkel om gezonder te gaan inkopen er voor de consument bv. een suiker-, zout- of vettaks moet komen. Dat is een politieke beslissing (hier). Zelf ben ik als het gaat over “financiële prikkels” geen voorstander van primair een consumenten Tax, maar van een producenten Tax. Of de producent deze Belasting op het Ongezonde Product (BOP) vervolgens doorberekent aan de klant, dat is aan de producent (blog: kringloopfinanciering via BOP).
Dat de voedingsindustrie beoogt te streven naar een betere Nutri-Score is mooi, mooier vind ik het resultaat van méér betaalbare producten in de winkelschappen uit de Schijf van Vijf. Die “21%” van nu is toch een beschamend laag percentage, waar de politiek toch niet bij kan wegkijken. Of toch wel?
Prijsverlaging op groente en fruit (collectieve wens, 12 oktober 2023), het vergroten van het gezonde aanbod in de eetomgeving en voedselonderwijs inclusief uitleg over Schijf van Vijf en Nutri-Score zijn mogelijk nuttige aanvullende maatregelen. Maar ook daar kan en durf ik het effect niet van te voorspellen, als niet tegelijkertijd “gezondheid op alle beleidsterreinen” (GALA, pg.6, januari 2023 + artikel) bij eenieder centraal staat.
Nutri-Score: een “Internationaal” logo
Nutri-Score is van origine een Frans systeem dat in meerdere Europese landen (Frankrijk, Duitsland, België, Zwitserland en Luxemburg) al wordt gebruikt. De hernieuwde versie van de score is in 2022 tot stand gekomen. Het RIVM vertegenwoordigt Nederland. Een stuurgroep coördineert de realisatie van Nutri-Score in de verschillende landen. Deze stuurgroep heeft bij de laatste versie het nieuwe algoritme vastgesteld en de Gezondheidsraad heeft vervolgens een advies uitgebracht op basis van dit document. In maart 2023 is het algoritme ook aangepast voor de productgroep van dranken.
Omdat elk land belang heeft de score zoveel mogelijk aan te laten sluiten bij de eigen gezonde eetgewoontes van het land, is het voor Nederland lastig de Nutri-Score als oorspronkelijk Frans systeem aan te passen aan de eigen Nederlandse voedingsrichtlijnen (Podcast met voedingswetenschapper Jaap Seidell, 3 mei 2023).
Het is dus problematisch om nu bij voedingsvoorlichting uit te leggen dat nieuw geïntroduceerde scores nog onvoldoende in lijn zijn met de eigen nationale voedingsadviezen. Dat moet en kan in de nabije toekomst (nog) beter. Daarnaast is het toepassen van de Nutri-Score vrijwillig, want wettelijk gezien kan de Nederlandse overheid het logo niet verplichten. Dit heeft te maken met handelsvrijheid van EU-landen.
Tot slot
Moraal van dit verhaal is dat de Schijf van Vijf leidend blijft voor de voorlichting over een gezond voedingspatroon. De kritische consument kan behalve kijken op het etiket wat er aan (on)gezonde bestanddelen in voeding zit, ook gebruik maken van de gratis app ‘Kies Ik Gezond?’ van het voedingscentrum. Met deze app kun je voor nadere informatie van het product de streepjescode scannen dan wel gewenste producten zoeken en met elkaar vergelijken.
Moraal van het verhaal is óók dat de intrinsieke motivatie van de burger om te werken aan een betere gezondheid om diverse redenen (‘multifactorieel’, CBS, 14 september 2023 + hier) verstoord kan worden. Factoren die zowel verbonden kunnen zijn met het individu, met diens omgeving dan wel met consequenties van politiek beleid. Wetende dat ongezonde voeding bijdraagt aan 8,1% van de ziektelast.
Eerdere blogs over preventie
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop (beeldmateriaal over preventie)
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie (GLI per 2019)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
23.08.2019: Dakloos (30.000!)
30.08.2019: Nieuwe richtlijn LDL-cholesterol biedt niemand een handvat (meerwaarde onbewezen)
05.06.2020: De wondere wereld van hoortoestellen (basisverzekering, wel geheel of deels bijbetalen)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
16.07.2020: Druk op zorggroepen opgevoerd vaker het GLI-programma te organiseren (NZa)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)
30.10.2020: Introduceer Nutri-Score met een belasting op ongezonde producten (de BOP als beleid)
17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)
10.04.2021: Aanpak preventie: benut het hele actieplan (multicausaal, integraal, vele wetten)
26.05.2021: Voor fitheid is inspanning nodig (bewegen loont, preventieakkoord, secundaire voordelen)
14.07.2021: Zet bij preventiemaatregelen leefomgeving op eerste plaats (belang stikstof, klimaat)
28.07.2021: Trukendoos Philip Morris nog niet uitgeput (schadelijke e-sigaret vermarkten)
17.08.2021: Preventiebeleid cardiometabole ziekten vraagt nieuwe invulling (GLI, bredere opzet, €€)
09.12.2021: Interventie wetswijziging bij gebruik en toepassing lachgas (eerst wet, dan routekaart)
21.12.2021: Verkleinen gezondheidsverschillen: kabinet Rutte IV aan zet (volgens coalitieakkoord)
07.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: inhoud (1) (gezant)
09.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: bekostiging (2) (BOP)
17.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (3) (preventie = speerpunt 11)
22.03.2022: Obesitas: leefstijlaanpak, GLI+(?), operatie óf gewoon scherpere wetgeving?
28.03.2022: Proost! (NPA, alcoholtafel, problematisch alcoholgebruik, rol industrie, blurringbeleid)
12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)
12.06.2022: Aanpak stikstofcrisis ligt na 1 dag al onder vuur (protest LTO + VVD na 10 jaar stilstand)
26.07.2022: Bij financiering en uitvoering preventie ontbreekt focus (streefwaarde, netwerk, budget)
23.08.2022: Méér armoede schaadt gezondheid en levenskwaliteit (actie bij inflatie/energiecrisis)
19.09.2022: Stagnatie daling tabaks- en alcoholgebruik verklaarbaar, maar ook oplosbaar?
01.11.2022: Inspirerende artsen (09): Nico van der Lely (jeugd en alcohol + poli’s)
24.11.2022: Moedig statement KNMG-voorzitter over preventie (IZA: meer sociale determinanten)
05.12.2022: Uitstel wietexperiment mede in belang volksgezondheid (nadelen legalisering cannabis)
09.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (1)
13.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (2)
20.04.2023: Zorg voor publieke gezondheid hoort thuis bij alle departementen (Wpg/GGD)
06.07.2023: Campagne “Op je gezondheid?” kan kennis alcoholgebruik vergroten (+maatregelen)
18.07.2023: Aanpak obesitasepidemie: een puzzel te leggen (5 maatr.: indiv. + context + overheid)
25.09.2023: Wanneer leefomgeving gezondheid bedreigt, moet overheid optreden (ZSS/PFAS)
03.10.2023: Minister zegt dat bij bedreigen volksgezondheid die partij meebetaalt aan kosten
05.10.2023: Ook legaal gokken betekent gokken met gezondheid (rapport met 22 adviezen)
26.10.2023: Hoogleraar noemt gebrek aan bewegen een stille pandemie (Scherder/NRC/betuttelen)