Vorige week ontstond er veel ophef over een gelekte mededeling dat het kabinet van plan was om alcoholische dranken in sportkantines te verbieden (Telegraaf, 29 juni 2023). Er waren meteen zware verwijten te lezen (hier/hier): “Maartens betuttellijst”, “de doodsteek voor 95% van de amateur-voetbalverenigingen”, “als je na een sportwedstrijd calorieën hebt verbrand, mag daar best een glaasje tegenover staan”,“gezondheidsfetisjisme” en bij Stand.NL mochten burgers meteen stemmen op de stelling: “Het kabinet moet zich niet bemoeien met ons alcoholgebruik.”
Ook de Tweede Kamer roerde zich 4 juli bij het bekende vragenuurtje. Daarbij ging het naast vragen over de mededeling zelf ook om het feit dat het bericht ‘gelekt’ was.
Meteen werd ook de proefballon tot drooglegging sportkantines doorgeprikt en meldt de verantwoordelijk staatssecretaris (citaat): “Het is gek om afscheid te nemen van een voorstel dat je nooit hebt gedaan.” Om er vervolgens aan toe te voegen dat zo’n verbod er wat hem betreft ook niet komt (NOS, 4 juli 2023 + Volkskrant, 4 juli 2023). Einde proefballon!
De noodzaak
Bovenstaand gebeuren is misschien wel exemplarisch hoe de Haagse stolp werkt (column + column). Een proefballon laten uitlekken om meteen de stem van het volk te peilen.
Deze blog gaat over het feit dat er bij de afweging wel/niet extra alcoholmaatregelen toch wel méér aan de hand is.
Het kabinet komt deze zomer met aanvullende voorstellen ten aanzien van een anti-alcoholbeleid. Er is immers een preventieakkoord met doelstellingen die zonder aanvulling niet gehaald worden (hier), daarnaast heeft de staatssecretaris niet voor niets het gezamenlijk overleg aan de ‘alcoholtafel’ opgezegd. Verder blijkt er bij burgers een kennisachterstand te zijn wat betreft de consequenties van gebruik, onder andere weten slechts vier op de tien Nederlanders (37%) dat (overmatig) alcoholgebruik het risico op kanker vergroot en/of dat alcoholgebruik gerelateerd is aan meer dan 200 aandoeningen en ziekten. Tot slot meldt deze week het Trimbosinstituut dat 1,9 mln. van de volwassenen in Nederland riskant drinkt. Dit zijn mensen die zoveel drinken dat ze problemen krijgen door hun drinkgedrag, bijvoorbeeld verplichtingen niet na kunnen komen of van anderen het advies krijgen om minder te drinken. En er is verder een enorme groep van mensen die de last dragen van het alcoholgebruik van een ander.
Toeval of niet, deze week is de campagne “Op je gezondheid?” gestart. Op initiatief van de Maag Lever Darm Stichting en KWF Kankerbestrijding in het kader van de Gezonde Generatie is er nu de kenniscampagne over relatie alcohol en kanker (factsheet). Het doel is kennis delen en bewustwording creëren dat het drinken van alcohol de kans vergroot op 7 soorten kanker (Trimbos, 3 februari 2023 + NRC, 3 februari 2023).
Medische consequenties
Door mijn nog aanwezige artsenbloed benoem ik uiteraard de medische consequenties van alcoholgebruik hier wel, maar ga er verder niet op in. Daar is genoeg over te lezen (hier + hier + hier + hier + hier). Eerder werd daaraan al gerefereerd in eerdere blogs:
28.03.2022: Proost! (NPA, alcoholtafel, problematisch alcoholgebruik, rol industrie, blurringbeleid)
01.11.2022: Inspirerende artsen (09): Nico van der Lely (jeugd en alcohol + poli’s)
Citaat Z&I, 25 mei 2023: “Reeds vanaf 1988 is alcohol officieel geclassificeerd als carcinogeen door het Internationaal Agentschap voor Onderzoek naar Kanker (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie. Opmerkelijk is echter dat gezondheidsorganisaties, ook in Nederland, pas sinds kort beseffen dat de boodschap dat alcoholgebruik verband houdt met diverse soorten kanker, actief gecommuniceerd moet worden.”
Maatschappelijke consequenties
Ingrijpen via overheidsbeleid ten aanzien van wet- en regelgeving loopt generiek via effectonderzoek van alcohol op volksgezondheid, zorgkosten en maatschappelijke kosten. Ofwel, de omvang van de maatschappelijke consequenties van schade door alcohol is nu zo groot, dat het kabinet de beleidsteugels wel moet aantrekken. Waarbij de opgetelde risico’s al snel toenemen, ook al bij beperkt gebruik (hier + hier + hier).De Gezondheidsraad zegt (2015): “drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag”.
Eind vorig jaar berichtte de staatssecretaris de Tweede Kamer over juist de maatschappelijke consequenties. In onderstaand kader samengevat enkele stevige citaten uit deze brief.
Citaten Kamerbrief (2 december 2022) staatssecretaris m.b.t. maatschappelijke gevolgen
|
“Het totaal aantal verkeersslachtoffers met ernstig letsel dat voorafgaand aan een ongeval alcohol en/of drugs gebruikte is in de afgelopen tien jaar gestegen met 71%, met name het aantal fietsers in combinatie met alcoholgebruik. Het rapport van Veiligheid NL over het aantal behandelingen bij de Spoedeisende Hulp (SEH) van ziekenhuizen in 2021 waarbij alcoholgebruik werd geconstateerd meldt dat in 2021 4.500 personen op een SEH zijn behandeld voor een alcoholvergiftiging, waarvan 900 jongeren onder de 18 jaar. Naast behandelingen in verband met een alcoholvergiftiging vonden in 2021 15.600 SEH-behandelingen plaats van ongevallen of geweldpleging waarbij voor zover bekend alcoholgebruik in het spel was. Het aantal ongevallen lag in 2021 1,3% hoger dan in het jaar daarvoor. Veel alcohol gerelateerde ongevallen ontstaan door een val of als gevolg van geweld na alcoholgebruik. Ongevallen met alcohol leiden relatief vaak tot ernstig letsel, vaak hoofdletsel (52%). Ruim een derde van de ongevallen waarbij alcohol betrokken is, betreft een verkeersongeval. In bijna 7% van de ongevallen was er sprake van geweldpleging onder invloed van alcohol. Het aantal behandelingen op een SEH- afdeling in verband met alcohol in 2021, is verontrustend. Nog altijd gaat het om vele honderden minderjarigen die medische hulp nodig hebben als gevolg van alcoholgebruik, terwijl de leeftijdsgrens op 18 jaar staat. Het onderzoek heeft ook de directe medische kosten en verzuimkosten over 2021 in kaart gebracht. Het betreft ruim 21 miljoen euro voor alcoholvergiftiging op de SEH en ruim 120 miljoen euro voor ongevallen met alcohol op de SEH. Dit zijn aanzienlijke maatschappelijke kosten en kosten die we kunnen voorkomen. De cijfers over het alcoholgebruik van zowel minderjarigen als volwassenen zijn zorgelijk. Als we niets doen, neemt de ziektelast door alcohol toe met gevolgen voor de houdbaarheid van de zorg. Alcoholgebruik is verantwoordelijk voor € 900 miljoen aan zorgkosten, dit is 1,1% van de zorguitgaven. Daarnaast zijn er grote maatschappelijke kosten, deze worden geschat op € 2,3 tot € 4,2 miljard.” |
“Met tijdige maatregelen is winst te behalen richting (consequenties van) een gezondere jeugd, vitalere ouderen en een fittere beroepsbevolking“
Beschouwing/maatregelen
Hoe beleidsmatig alcoholgebruik te minderen, is al lang bekend (RIVM).
Op basis van bewijs uit internationaal onderzoek zijn er 5 adviezen: investeer in beperking van de beschikbaarheid van alcohol, bijvoorbeeld door verkooppunten of -tijd te beperken (1). Zorg voor goede handhaving van de bestaande wetgeving, bijvoorbeeld kijkend naar het gemak waarmee minderjarigen nu online alcohol kunnen kopen (2). Vergemakkelijk de toegang tot vroegsignalering, kortdurende (online) alcoholinterventies en behandeling (3). Beperk de mogelijkheden voor (online) marketing, waaronder (sport)sponsoring (4). En verhoog de prijzen van drank, bijvoorbeeld d.m.v. Minimum Unit Pricing, waardoor relatief goedkope drank duurder wordt (5). Het RIVM heeft in 2021 een advies (rapport) uitgebracht over een mogelijke invoering van de MUP in Nederland. Ierland ging hierbij binnen de EU voorop (hier).
De extra maatregelen waar het kabinet deze zomer 2023 mee zal komen, zullen wel gerelateerd zijn aan deze 5 adviezen. Onderzoeksresultaten bij jeugd bevestigen de urgentie van intensievere aanpak (Volkskrant, 14 september 2022 + 29 oktober 2022).
De dreigende drooglegging in de sportkantine is dan misschien wel van tafel, ook sportverenigingen dienen te voldoen aan de eisen van de Alcoholwet (2021) en ook paracommerciële organisaties, dus ook sportverenigingen, vallen onder verplichtingen m.b.t. het Register sociale hygiëne (VWS, 6 juni 2023).
Het loslaten van gezamenlijke besprekingen (met industrie) aan de alcoholtafel in het kader van het preventieakkoord (staatssecretaris, 12 oktober 2022) is een verstandige zet. In 2019 was het advies al dat “the alcohol industry should not be involved in the development of public health oriented government policy to reduce the harmful use of alcohol (BMJ, 6 december 2019).”
De industrie is gebaat bij verkoop, heeft een dubieuze reputatie (Follow The Money, 23 juli 2022 + 16 januari 2023) en klaagt nu al dat Nederland zo streng is met de eisen.
Een goede reden om juist nu bij alcoholproductie bij producenten een “Belasting Ongezonde Producten” in te voeren met als doel een bijdrage te leveren aan 900 miljoen curatieve zorgkosten (bron: VWS), als gevolg voortkomend uit gebruik (blog, 28 juni 2023). Dit is een vorm van moderne kringloopfinanciering om, bij sporttermen te blijven, de bal(last) ook op het bord te leggen waar deze hoort.
Tot slot
Het gebruik van alcohol leidt met voortschrijdend inzicht tot medische, psychische een sociale bezwaren, hoge zorguitgaven en maatschappelijke kosten. Met tijdige maatregelen is winst te behalen richting (consequenties van) een gezondere jeugd, vitalere ouderen en een fittere beroepsbevolking.
Uit een belangrijke studie (hier) blijkt dat de steun voor beleidsmaatregelen groter is bij mensen die zich bewust zijn van de relatie tussen alcohol en kanker. Daarom verdient de deze week gestarte campagne “Op je gezondheid?” ieders steun en aandacht om keuzes te maken voor zichzelf én voor hun kinderen. Waarbij aanvullend kabinetsbeleid nu (WHO, 16 augustus 2022) er voor kan zorgen dat alcohol minder makkelijk beschikbaar, betaalbaar en zichtbaar wordt.
Eerdere blogs over preventie
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop (beeldmateriaal over preventie)
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie (GLI per 2019)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
23.08.2019: Dakloos (30.000!)
30.08.2019: Nieuwe richtlijn LDL-cholesterol biedt niemand een handvat (meerwaarde onbewezen)
05.06.2020: De wondere wereld van hoortoestellen (basisverzekering, wel geheel of deels bijbetalen)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
16.07.2020: Druk op zorggroepen opgevoerd vaker het GLI-programma te organiseren (NZa)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)
30.10.2020: Introduceer Nutri-Score met een belasting op ongezonde producten (de BOP als beleid)
17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)
10.04.2021: Aanpak preventie: benut het hele actieplan (multicausaal, integraal, vele wetten)
26.05.2021: Voor fitheid is inspanning nodig (bewegen loont, preventieakkoord, secundaire voordelen)
14.07.2021: Zet bij preventiemaatregelen leefomgeving op eerste plaats (belang stikstof, klimaat)
28.07.2021: Trukendoos Philip Morris nog niet uitgeput (schadelijke e-sigaret vermarkten)
17.08.2021: Preventiebeleid cardiometabole ziekten vraagt nieuwe invulling (GLI, bredere opzet, €€)
09.12.2021: Interventie wetswijziging bij gebruik en toepassing lachgas (eerst wet, dan routekaart)
21.12.2021: Verkleinen gezondheidsverschillen: kabinet Rutte IV aan zet (volgens coalitieakkoord)
07.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: inhoud (1) (gezant)
09.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: bekostiging (2) (BOP)
17.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (3) (preventie = speerpunt 11)
22.03.2022: Obesitas: leefstijlaanpak, GLI+(?), operatie óf gewoon scherpere wetgeving?
28.03.2022: Proost! (NPA, alcoholtafel, problematisch alcoholgebruik, rol industrie, blurringbeleid)
12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)
12.06.2022: Aanpak stikstofcrisis ligt na 1 dag al onder vuur (protest LTO + VVD na 10 jaar stilstand)
26.07.2022: Bij financiering en uitvoering preventie ontbreekt focus (streefwaarde, netwerk, budget)
23.08.2022: Méér armoede schaadt gezondheid en levenskwaliteit (actie bij inflatie/energiecrisis)
19.09.2022: Stagnatie daling tabaks- en alcoholgebruik verklaarbaar, maar ook oplosbaar?
01.11.2022: Inspirerende artsen (09): Nico van der Lely (jeugd en alcohol + poli’s)
24.11.2022: Moedig statement KNMG-voorzitter over preventie (IZA: meer sociale determinanten)
05.12.2022: Uitstel wietexperiment mede in belang volksgezondheid (nadelen legalisering cannabis)
09.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (1)
13.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (2)
20.04.2023: Zorg voor publieke gezondheid hoort thuis bij alle departementen (Wpg/GGD)