Nederland moet met interventies op het gebied van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik gezonder worden. Dat is de kern van het deze week verschenen Nationaal Preventieakkoord. Doel van het akkoord is dat Nederlanders gezondere keuzes maken, waardoor ze minder ziek worden, minder zorg nodig hebben en het goede voorbeeld geven aan hun kinderen. Per segment is de doelstelling aangegeven. In deze blog een overzicht van wat er wél en wat er níet in het akkoord staat. De staatssecretaris heeft aangegeven dat er aanvullende maatregelen komen als de doelstellingen niet worden gehaald. Maar als het urgentieniveau om tot maatregelen te komen hoog is, zoals de staatssecretaris terecht meldt, dan mag het ambitieniveau om snel(ler) de doelstellingen te halen, toch ook nu al omhoog?
Wat staat er wél in het Nationaal Preventieakkoord?
|
· Prijs pakje sigaretten vanaf 2020 omhoog tot uiteindelijk 10 euro in 2023 · In 2020 sigaretten uit zicht in de supermarkten, in 2021 uit zicht bij alle andere winkels, ook reclame op de gevel verboden · Vanaf 2022 zijn sigarettenautomaten verboden · Vanaf 2020 neutrale verpakkingen, zoals in Australië · Vanaf 2020 rookvrije schoolterreinen, kinderboerderijen, speeltuinen, sportverenigingen, ziekenhuizen, zorginstellingen, zwembaden en kinderopvanglocaties · Wettelijk rookverbod wordt uitgebreid met e-sigaretten met en zonder nicotine · Rookvrije zwangerschappen, aanstaande ouders motiveren om te stoppen · Rookruimten in de horeca worden uiterlijk in 2022 gesloten · De horeca wordt gestimuleerd om terrassen rookvrij te maken · Van de volwassenen rookt in 2040 nog maar 5 procent, zo is het streven · Toegankelijke stoppen-met-roken-zorg via huisartsen en zorgverzekeraars · Bijna de helft van de volwassen Nederlanders heeft overgewicht of obesitas · Meer voorlichting over de Schijf van Vijf (model voor gezond voedingspatroon) · Supermarkten moeten klanten verleiden om de gezonde producten te kopen · Scholing medewerkers versafdelingen over gezonde voeding · Drinkwater moet gemakkelijker beschikbaar zijn. Meer watertappunten op scholen · Afspraken maken over minder calorieën in producten: · In 2020 hebben 950 sportkantines (de helft) een gezond aanbod · Attractieparken gaan inzetten op een gezonder aanbod · In 2025 is het voedingsaanbod in helft ziekenhuizen gezond, in 2030 in alle ziekenhuizen · Lopen en fietsen naar werk of school wordt gestimuleerd · Supermarkten mogen niet meer stunten met alcoholprijzen · Inzetten van 17-jarige testkopers om de controle in winkels te testen · Geen happy hours en meters bier meer in sportkantines, streven voor 2040 · Bij jeugdwedstrijden wordt geen alcohol geschonken in de kantine · Voorlichting op scholen over alcoholgebruik door deskundige docenten en ouders daarbij betrekken · De Nederlandse Brouwers gaan in overleg met studentenverenigingen · Onderzoek naar invloed alcoholreclame op jongeren · Minder reclame op social media gericht op jongeren onder de achttien · Geen alcoholreclame langs sportvelden en minder bij grote sportevenementen · Gesprekken door artsen en verloskundigen met zwangere vrouwen · Cursussen voor iedereen die alcohol schenkt om te stoppen bij dronkenschap |
Wat staat níet in het Nationaal Preventieakkoord?
Een kringloopfinanciering nastreven: extra belasting heffen op die producten die te zoet, te zout, te vet zijn en de opbrengst hiervan meteen gebruiken voor betaling van projecten ter bevordering gezonde leefstijl en gezond gedrag. Motto: Straf niet de burger die neemt, maar straf industrie en tussenhandel die met een businessmodel bewust ongezonde producten leveren! Pak dus eerst de context/omgeving aan: de voedingsindustrie, tabakslobby en alcoholsector. De BTW op juist gezonde voeding moet niet van 6 naar 9% gaan. Verder het verbieden van frisdrank- en snackautomaten op scholen en ziekenhuizen. In supermarkten voedingsproducten voorzien van stoplichtkleuren: rood is ongezond, groen is gezond. Naast alcohol, ook geen energie- en pepdrankjes verkopen aan kinderen. Schoolmaaltijden aanbieden met gezonde voeding, nu blijkt dat slechts 1% van de Nederlandse kinderen voldoende groente binnen krijgt. Het organiseren tussen de middag van een beweegprogramma in het bedrijf, zo nodig in ruil voor een collectiviteitskorting nominale premie, gevolgd door een gezonde lunch. Een verbod op verkoop van sigaretten in een supermarkt. Verbod op reclame van ongezonde producten, want marketing speelt in op suikerbehoefte en niet op gezondheid. Alcohol: de prijs moet omhoog, de beschikbaarheid in de omgeving moet afnemen en de reclame moet aan banden. Dat wil zeggen, geen verkoop van alcohol in supermarkt, maar alleen in een slijterij. En bij een sportclub wordt gesport. En moet er snel onderzoek worden gedaan naar de bijdrage van de opbrengst van alcoholhoudende drank aan exploitatiekosten van de sportverenigingen. Dat 14 procent als ‘riskante drinker’ moet worden aangemerkt, is zorgelijk. Het verplicht verlagen van het toegestane nicotinegehalte in tabaksproducten, omdat forse nicotinereductie leidt tot veel minder verslaving. Het gaat hierbij om 0,02 tot 0,07 mg nicotine per sigaret. In Nederland is de huidige maximum wettelijk toegestane hoeveelheid nicotine vooralsnog 1 mg per sigaret. Maak als overheid voor 2019 een benchmark waarmee de prestaties van supermarkten en voedselleveranciers op het gebied van gezondheid en duurzaamheid per gemeente worden gemeten en met elkaar worden vergeleken. Om te kijken waar in verkoop van voor de leefstijl relevante producten “waarde” wordt toegevoegd en waar niet. Ofwel: het juiste product op de juiste plek op het juiste moment voor de juiste prijs! De gezondheidsrisico’s bij drugsgebruik is onderdeel van preventie (blog/blog), maar geen onderdeel van het akkoord.
Genoemde redenen om noodzakelijke maatregelen (nu) niet te nemen
Gewoon politieke onwil, bescherming industrie, de beperkte beschikbaarheid financiële middelen (daarom is ook juist de kringloopfinanciering nodig), het EU-recht dat vergaand ingrijpen zou verbieden, het schijnargument gebruiken van de burgerlijke keuzevrijheid (“betuttelen ?? “ betuttelen”?? “paternalisme”??). Het RIVM verwacht dat alle ambities alleen gehaald worden met extra maatregelen. En voor de Wetenschappelijke Advies Commissie (WAC) was er (blijkbaar) ook geen reden tot juichen.
Complex probleem: leefstijl, maar ook geldt: niet alles is een kwestie van leefstijl…
De nullijn bij roken en nu al waren er prima richtlijnen over voeding, bewegen (blog) en alcoholgebruik. Maar leefstijlproblematiek ligt complexer, zoals iedereen al wel weet. Bij de laagopgeleiden stapelen ongezonde gewoonten zich vaker op dan bij de hoger opgeleiden, met als gevolg dat zij een slechtere gezondheid hebben. Mensen met een lage opleiding, slechte huisvesting en weinig inkomen zijn veel vaker te zwaar dan andere mensen. Gebrek aan geld, gekoppeld aan chronische stress en overmatig ongezond voedselaanbod zijn de belangrijkste achterliggende oorzaken van een ongezonde voedselkeuze. Kortom, ongezonde leefstijl en lage Sociaal Economische Status (armoede) hangen sterk samen. Met een aanpak per wijk of gemeente met “gemeenschapskracht” (blog). Daarnaast blijft individuele begeleiding sowieso nodig omdat 80 procent van de mensen die proberen hun leefstijl te veranderen, terugvalt in de oude gewoonten. Zien wij als samenleving nu meer kinderen met overgewicht? Ja! Dan zien we dus ook twintig jaar later méér mensen met diabetes en dertig jaar later meer mensen met hart- en vaatziekten. Veertig jaar later zijn er meer mensen die kanker hebben. Ingrijpen gaat qua duur dus verder dan een kabinetsperiode. Een huisartsbestuurder: “Het slaan van een brug tussen werkgevers, scholen, gemeenten en zorg om gezond-blijven als een gedeelde verantwoordelijkheid te zien moet vrijwel overal in Nederland nog uitgevonden worden”.
Urgentie en ambitie
Nog altijd sterven er in Nederland ieder jaar meer dan 20.000 mensen aan de gevolgen van (mee)roken. Roken is daarmee de nummer één te voorkomen doodsoorzaak. Bovendien wordt in totaal 9,4% van de ziektelast in Nederland veroorzaakt door roken (VTV 2018) wat jaarlijks tot € 2,4 miljard aan zorgkosten leidt. Tegelijkertijd raken er iedere week honderden nieuwe kinderen verslaafd aan roken. Als zij blijven roken, is de kans meer dan 50% dat zij aan de gevolgen daarvan zullen komen te overlijden. In 2017 heeft bijna 50% van de volwassen Nederlanders overgewicht of obesitas, leidend vroeg of laat tot chronische medische systeemaandoeningen. Tot slot kan van de 80 procent van de bevolking van 18 jaar of ouder die in het afgelopen jaar alcohol heeft gedronken, 1 op de 6 als riskante drinker worden aangemerkt (17%). Dit komt overeen met 1.790.000 personen of te wel 14% van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder. Niet de urgentie bepaalt het succes van interventie, maar de ambitie en de uitvoering. Ofwel: nu binnen de vier stelselwetten de goede dingen goed doen, landelijk-regionaal en collectief-individueel.
Eerdere blogs gerelateerd aan het onderwerp preventie
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop
29.01.2018: De nulde lijn
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen?
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen…
02.09.2018: Water 0.0
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs
Is het niet effectiever om per wet de armoede in Nederland af te schaffen met het verlenen van een basis inkomen ? Er is evidence dat dit een kost effectieve maatregel is.