Wederom is het experiment gesloten coffeeshopketen, ook wel de wietproef genoemd, uitgesteld. De minister laat weten (Kamerbrief, 2 december 2022) dat de via loting gekozen deelnemende coffeeshops nog niet klaar zijn voor het experiment. Het gaat daarbij om problemen bij het krijgen van een vergunning, een bankrekening en er is onduidelijkheid over kwantiteit, kwaliteit en diversiteit van de door hen straks geproduceerde legale hennep en hasjiesj. Ook wil het kabinet een aanvullende analyse van hun cannabissamples op de kwaliteit. Naast de al beoogde analyse van het THC-, CBD-, en CBN-gehalte gaat het dan om een extra controle van contaminanten (gifstof aflatoxines, microbiologie, gewasbeschermingsmiddelen en zware metalen).
Geschiedenis
Al sinds de jaren 90 is er politieke discussie over het legaliseren van de teelt en verkoop van cannabis aan coffeeshops. In 2017 werd bekend dat er een wietexperiment zou plaatsvinden voor de regulering van de aanvoer van de coffeeshops. Dat stond in het regeerakkoord van kabinet Rutte III. Begin 2019 waren er 570 coffeeshops in 102 gemeenten. Ten behoeve van naar schatting 800.000 Nederlandse consumenten.
Jaarlijks vindt er onderzoek plaats naar de sterkte van cannabisproducten zoals die in Nederlandse coffeeshops te koop worden aangeboden. De minister liet deze week weten dat pas in 2024 in elf gemeenten legaal geproduceerde wiet kan worden verkocht.
In deze blog ga ik in op de vraag of het geconstateerde uitstel van het experiment nu erg is of niet.
Maar allereerst, wat houdt het experiment nu precies in?
Proef met legaal gekweekte wiet (Kamerbrieven, 30 maart 2022 en 2 december 2022)
|
“Het experiment gesloten coffeeshopketen moet duidelijk maken of overheidsgereguleerde wietteelt met legale levering, inkoop en verkoop van cannabis mogelijk is. Doel: de verkoop van wiet reguleren, zodat de criminaliteit aan de achterdeur van coffeeshops verdwijnt. Nu is er nog een gedoogbeleid: cannabis kopen en verkopen in een coffeeshop mag, maar het telen en verkopen aan coffeeshops mag niet. Door de keten van teelt en verkoop naar zich toe te trekken en te reguleren – de zogenoemde ‘gesloten keten’ – hoopt de overheid drugscriminaliteit in te perken. Ook wordt de kwaliteit van deze cannabis gecontroleerd. Dit experiment wordt ook wel het wietexperiment of wietproef genoemd. THC en CBD zijn de stoffen in de cannabisplant die samen zorgen voor de werking van wiet. Van oudsher bevat hasj meer THC dan wiet. Dit komt omdat hasj een concentratieproduct is van wiet. Geïmporteerde hasj bevat gemiddeld meer THC dan geïmporteerde wiet (24,3% versus 4,0%) en Nederlandse hasj (nederhasj) bevat gemiddeld meer THC dan de populairste Nederlandse wiet (21,0% versus 14,6%). In coffeeshops die meedoen aan het experiment, is de hennep getest op kwaliteit. Daardoor is bekend hoeveel THC en CBD er in de producten zit. Het experiment gaat vier jaar duren. In de Wet Experiment gesloten coffeeshopketen is nu vastgelegd dat maximaal tien gemeenten aan het experiment deelnemen. Een van de opgaven is het vaststellen van criteria voor de beoordeling van de uitkomst van het experiment op het gebied van criminaliteit, volksgezondheid en preventie. Het Track and Trace systeem, dat wordt ontwikkeld ter ondersteuning van het toezicht op de geslotenheid van de keten, is klaar. Met dit systeem worden de hennep en hasjiesj vanaf het productieproces tot en met de verkoop of afvalvernietiging gevolgd en geregistreerd. Het gebruik van dit Track and Trace systeem is verplicht voor alle telers en coffeeshophouders die deelnemen aan het experiment. Een onderzoeksconsortium gaat de geslotenheid van de keten en de effecten op het gebied van criminaliteit, veiligheid, overlast en volksgezondheid monitoren. De tekst van de bijsluiter met gebruiksinformatie, die telers aan hun producten moeten toevoegen, wordt geactualiseerd op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten. Andere in gang gezette activiteiten zijn de uitrol van diverse laagdrempelige online zelfhulpinterventies voor diverse doelgroepen met verschillende problematiek. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de instellingen voor verslavingszorg. Ook wordt er samen met de instellingen voor verslavingszorg gewerkt aan ondersteunende materialen voor de communicatie over het experiment met netwerkpartners (onderwijs, jongerenwerk) en inwoners (jongeren, ouders, coffeeshopbezoekers, overige geïnteresseerden). In 2020 waren er in Nederland ruim 560 coffeeshops. Zij verkopen jaarlijks samen bijna 103.000 kilo aan hennepproducten, schatte de politie begin dit jaar in een rapport.” |
Beschouwing
Er zit aan het experiment een justitieel aspect en een aspect van volksgezondheid. Met het experiment van vier jaar is de opzet een gedecriminaliseerde toevoer aan coffeeshops van op kwaliteit gecontroleerde wiet
Het justitieel aspect van de wietproef
Doel wietproef: de verkoop van wiet reguleren, zodat de criminaliteit aan de achterdeur van coffeeshops verdwijnt. Nu is er nog een gedoogbeleid: cannabis kopen en verkopen in een coffeeshop mag, maar het telen en verkopen aan coffeeshops mag niet. De hamvragen hier zijn of de drugscriminaliteit gaat verdwijnen als er straks een legaal aanbod is van cannabisproducten én of consumenten die ‘ontevreden’ zijn over het nieuwe aanbod niet alsnog uitwijken naar de illegale markt. Inzicht gevend was hier het artikel dat deze week in de NRC verscheen (NRC, 30 november 2022). Inzicht in consequenties in een land waar cannabis al gedeeltelijk is gelegaliseerd. De auteur schiet het experiment af: de criminaliteit en illegale markt zullen niet verdwijnen. De drugskartels gaan, aldus de auteur, post of propter meth of crack of supercoke, vermengd met fentanyl, verhandelen. Hij hekelt verder de argumenten van de voorstanders van legalisering.
Citaat: NRC, 30 november 2022
|
“Vijf gebruikelijke argumenten van legaliseringsfundamentalisten: · “Alcohol is schadelijk maar mag wel”: Dit is geen reden om nog meer verslavingsproblematiek te veroorzaken met andere drugs. · “Xtc en Cannabis hebben ook medische toepassingen”: Amfetamine en heroïne ook, de problemen ontstaan pas door combinatie van zelfmedicatie en vrije markt. · “Drooglegging werkte ook niet”: Daar werd opeens een roesmiddel verboden dat eeuwenlang geaccepteerd was. Bovendien verdween de criminaliteit niet na hernieuwde legalisering. · “De overheid moet zich niet bemoeien wat ik inneem. Baas in eigen Brein”: Vraag aan ernstig verslaafden in hoeverre zíj of drugs de baas zijn. En als laatste de sloganeske uitspraak · “De War on Drugs heeft gefaald”: Dit is überhaupt een verkeerde term. Beter is om te spreken van ‘de hybride strijd tegen een multidimensionaal druggerelateerd crimineel complex’. De oorlog wordt niet gevoerd om te winnen, maar om te voorkomen dat de onderwereld de overhand krijgt.” |
Het artikel eindigt met (citaat): “Het wordt tijd om, net als bij sigaretten, het imago van drugs om te buigen van iets hips en stoers naar iets zieligs en triests, een middel dat gebruikt wordt door losers en sneuneuzen die niet de creativiteit en kracht hebben om hun kicks via een andere manier te krijgen dan de gemakzuchtige shortcut van pillen en poeders. Legalisering zal het gebruik en de verslavingsproblematiek alleen maar vergroten. Hopen dat de criminaliteit zakt is wensdenken. Pleiten voor legalisering lijkt een progressieve positie. Maar het is een geschenk voor zowel een narco-kapitalistisch complex als een autoritaire overheid die door een groeiende sociale onrust liever een zich drogerende dan een rebellerende bevolking ziet (einde citaat) …”.
Genoeg voer voor discussie (NRC, 27 oktober 2022 + Nieuwsuur). En wat betreft al die vermeende inspanningen rondom de zogenaamde “war on drugs”, lees het interview afgelopen weekend maar eens met beide burgemeesters van twee grote havensteden, Antwerpen en Rotterdam, over ‘middel’ en ‘effect’ (Volkskrant, 2 december 2022).
Het volksgezondheidsaspect van de wietproef
Ter aanvulling van bovenstaande 5 argumenten, de opmerking dat ook ten aanzien van alcoholschade het standpunt de laatste jaren wel is gewijzigd (blog + hier). Verder speelt de discussie over “baas in eigen brein” ook bij beleidsafstemming van elk andere leefstijlinterventie (blog). Zeker nu bekend is dat 89% invloed op gezondheid plaatsvindt buiten de medisch klinische ruimte, via genetica, gedrag, omgeving en sociale omstandigheden (blog), maakt dit de drugsdiscussie nog complexer.
Want als bekend is dat sociale determinanten zo belangrijk zijn bij gezondheid, dan heeft dat én consequenties voor (drugs)preventiebeleid én consequenties voor passende preventiefinanciering (voorstel 2, blog 9 juni 2022) en (bespreekpunt 7, blog 27 oktober 2022).
Het kabinet doet haar best om roken en drinken onder jongeren te ontmoedigen, maar heeft te veel ontzag voor fabrikanten die ongezonde producten op de markt brengen. Met als gevolg dat het aantal jongeren dat rookt en drinkt al jaren niet meer daalt (Volkskrant, 14 september 2022 + blog). Hier van belang, omdat cannabis traditioneel wordt gerookt in
een joint of een pijp, en daarbij tabak kan bevatten om de joint beter te laten branden. In Europa rookt de meerderheid van de mensen (77-91%) cannabis met tabak in een joint (Trimbos factsheet, 2019).
Mijn conclusie: gebruik van drugs, legaal of illegaal verkregen, draagt niet bij aan een streven naar een gezondere bevolking. Noch voor jongeren, noch voor ouderen. Het is niet voor niets dat kennisinstituut Trimbos met notabene 21 aanbevelingen komt ten behoeve van het wietexperiment (Trimbos, 21 aanbevelingen, pg. 39 t/m 44, 28 mei 2020).
Het argument van een medicinale toepassing lijkt overigens qua importantie beperkt (NHG-I//NHG-II).
Tot slot
Uitbreiding van het analyse-onderzoek binnen het wietexperiment sluit aan bij de wens uit het coalitieakkoord van het huidige kabinet om bij de beoordeling de effecten op de volksgezondheid mee te nemen. Dat lijkt mij in het kader van transparantie en VWS-preventiebeleid de meest minimale eis.
In de laatste brief van de minister meldt deze (citaat): “Ook wordt het draagvlak voor het experiment bij alle betrokken partijen in kaart gebracht en worden de internationale ontwikkelingen rond het cannabisbeleid gevolgd ten behoeve van te nemen vervolgbeslissingen. Er zal geen onderzoeksrapportage over het eerste experimentjaar kunnen worden betrokken bij het bepalen van een kabinetsstandpunt in 2024. Daarom zullen we in 2024 bezien welke conclusies getrokken kunnen worden uit de dan beschikbare informatie.”
We gaan het zien. Ook de minister lijkt er niet gerust op getuige zijn recente uitspraken bij de publieke omroep (NOS, 2 december 2022).
Relevante eerdere blogs
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop (beeldmateriaal over preventie)
29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)
10.04.2021: Aanpak preventie: benut het hele actieplan (multicausaal, integraal, vele wetten)
14.07.2021: Zet bij preventiemaatregelen leefomgeving op eerste plaats (belang stikstof, klimaat)
28.07.2021: Trukendoos Philip Morris nog niet uitgeput (schadelijke e-sigaret vermarkten)
09.12.2021: Interventie wetswijziging bij gebruik en toepassing lachgas (eerst wet, dan routekaart)
21.12.2021: Verkleinen gezondheidsverschillen: kabinet Rutte IV aan zet (volgens coalitieakkoord)
07.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: inhoud (1) (gezant)
09.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: bekostiging (2) (RVS)
17.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (3) (preventie = speerpunt 11)
22.03.2022: Obesitas: leefstijlaanpak, GLI+(?), operatie óf gewoon scherpere wetgeving?
28.03.2022: Proost! (NPA, alcoholtafel, problematisch alcoholgebruik, rol industrie, blurringbeleid)
12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)
26.07.2022: Bij financiering en uitvoering preventie ontbreekt focus (streefwaarde, netwerk, budget)
19.09.2022: Stagnatie daling tabaks- en alcoholgebruik verklaarbaar, maar ook oplosbaar?
01.11.2022: Inspirerende artsen (09): Nico van der Lely (jeugd en alcohol + poli’s)
24.11.2022: Moedig statement KNMG-voorzitter over preventie (IZA: meer sociale determinanten)