De Nederlandse overheid wil dat er minder mensen roken, overgewicht hebben of te veel alcohol drinken. Om dat te bereiken, is in 2018 het Nationaal Preventieakkoord met doelen voor 2040 afgesloten. Hiervoor heeft de overheid destijds met meer dan zeventig partijen afspraken gemaakt. Het RIVM heeft nu berekend of de doelen in 2040 worden gehaald met de afspraken zoals ze nu worden uitgevoerd.

Welnu, uit de berekeningen blijkt allereerst dat het aantal mensen dat rookt in 2040 iets verder zal zijn gedaald met de afspraken dan zonder de afspraken. Maar de gestelde doelen worden met de afspraken niet gehaald (citaat pg.13: “Gezamenlijke ambitie 2040: In 2040 rookt minder dan 5% van de inwoners van Nederland van 18 jaar en ouder en 0% van de jongeren en zwangere vrouwen”). Ook blijkt dat de doelen voor problematisch drinken met de afspraken niet worden gehaald. Het aantal problematische drinkers zal namelijk nauwelijks dalen. Tot slot zal het aantal mensen met overgewicht ondanks de afspraken blijven stijgen (hier).

Dit zijn harde conclusies van het RIVM en zal tot consequentie hebben dat ánder preventiebeleid nodig is. Daarover gaat deze blog.

Maar allereerst, wat zegt het RIVM precies over de resultaten?

Impact Nationaal Preventieakkoord op roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik nog onvoldoende (RIVM, 17 januari 2024)

*Roken (rapport) “Uit de berekening blijkt dat het aantal mensen dat rookt in 2040 iets verder zal zijn gedaald met de afspraken dan zonder de afspraken. Maar de gestelde doelen worden met de afspraken niet gehaald. Extra en stevigere maatregelen zijn nodig om deze doelen te bereiken. Het doel is dat in 2040 minder dan vijf procent van de volwassenen en geen enkele jongere meer rookt. Volgens de berekeningen zal door de afspraken naar schatting ongeveer 10 procent van de volwassenen roken. Zonder afspraken zou dat 13 procent zijn. Het aantal jongeren (12 t/m 16 jaar) dat rookt, zal in 2040 door de afspraken ongeveer vier procent zijn, in plaats van vijf procent zonder de afspraken. Het duurder maken van sigaretten en shag bleek het meest effectieve middel om mensen te laten stoppen met roken of te voorkomen dat ze ermee beginnen. In dit onderzoek is niet gekeken naar het roken van elektronische sigaretten (vapen).”

*Overgewicht (rapport) “Uit de berekening blijkt dat de doelen niet worden gehaald met de afspraken. Ondanks de afspraken zal het aantal mensen met overgewicht blijven stijgen. Door de afspraken neemt het aantal mensen met overgewicht wel iets minder sterk toe dan zonder de afspraken. Extra en stevigere maatregelen zijn nodig om de doelen te bereiken. Dit zijn bijvoorbeeld: gezond voedsel goedkoper maken, ongezond voedsel duurder maken, of reclame voor ongezond voedsel verder beperken. Het doel is dat in 2040 maximaal 38 procent van de volwassenen en 9,1 procent van de kinderen (4 t/m 17 jaar) overgewicht heeft. Volgens de berekeningen zal met de huidige afspraken ongeveer 56 procent van de volwassenen overgewicht hebben. Zonder afspraken zou dat 58 procent zijn. Het aantal kinderen met overgewicht zal ongeveer 14 procent zijn in plaats van 15 procent.”

*Problematisch alcoholgebruik (rapport) “Uit de berekening blijkt dat de doelen voor problematisch drinken met de afspraken niet worden gehaald. Het aantal problematische drinkers zal nauwelijks dalen. Van veel van de afspraken in het NPA zoals ze nu worden uitgevoerd, is weinig effect te verwachten. Het doel is dat het aantal volwassenen dat problematisch drinkt vijf procent is in 2040. Het aantal jongeren dat zegt de afgelopen maand gedronken te hebben moet naar 15 procent. Extra en stevigere maatregelen zijn nodig om deze doelen te bereiken. Dit zijn bijvoorbeeld maatregelen om alcoholhoudende dranken duurder te maken, alcoholhoudende dranken minder beschikbaar te maken en reclame voor alcoholhoudende dranken te beperken.”

 

     

 

 

+Beschouwing

Kennisinstituut RIVM heeft met 3-tal rapporten aangetoond dat om de afgesproken ambities te halen, er extra en stevigere maatregelen nodig zijn. Ook kan het intensiveren van de huidige maatregelen, aldus het RIVM, bij gaan dragen. Heel specifiek zegt het RIVM:

-Bij roken: extra prijsverhogingen, boven op de verhogingen die al zijn afgesproken.

-Bij overgewicht: gezond voedsel goedkoper maken, verkooppunten van ongezond voedsel beperken, of het verder beperken van reclame voor ongezond voedsel. 

-Bij problematisch alcoholgebruik: extra prijsverhogingen, alcoholhoudende dranken minder beschikbaar maken en reclame beperken.

Het bij beleid hanteren van een menselijke maat, zeker bij gedragsbeïnvloeding, begint echter bij de mens zelf. Daarna kan worden gekeken naar beleidsmaatregelen, met een passende organisatie en een preventiewet als sluitstuk. Er zijn het laatste jaar vele publicaties geweest over de waarde van de individuele mogelijkheid om de eigen bestaanszekerheid op een beter niveau te brengen. Het gevoel deze waarde zelf duurzaam te kunnen exploiteren is ook cruciaal om kennis en gedrag met betrekking tot leefstijl in gunstige zin bij te stellen.

SCP

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP-rapport Eigentijdse ongelijkheid, 7 maart 2023) sprak in dit kader over ieders hulpbronnen op het gebied van opleiding, beroep, inkomen en financieel vermogen (economisch kapitaal), maar ook van ‘wie je kent’ (sociaal kapitaal), ‘waar je bij past’ (cultureel kapitaal) en ‘wie je bent’ (persoonskapitaal: gezondheid en aantrekkelijkheid). Zo ontstaan gezondheidsverschillen, want één op de zes Nederlanders (16,3%) heeft achterstand op deze vier terreinen. Daartegenover staat een groep van 19,9%, die over de gehele linie een voorsprong heeft. Deze structurele ongelijkheid in ons land is hardnekkig en heeft grote gevolgen, aldus het SCP.

Het is bekend dat mensen in een kwetsbare sociaaleconomische situatie vaker met armoede, schulden, problemen rondom huisvesting, eenzaamheid en/of werkloosheid te maken hebben. Deze omstandigheden maken dat zij een hoger risico op een slechtere (ervaren) gezondheid hebben. Dit betekent ook dat beleidsoplossingen veel vaker vooral op het sociale domein en interdepartementaal gezocht moeten worden. Als er geen individuele hulpbronnen zijn, dan wel burgers kunnen er gezien de kwetsbare situatie (tijdelijk?) niet over beschikken, dan heeft gezondheid niet de eerste prioriteit en blijven grote gezondheidsverschillen in de maatschappij bestaan. Individuele zorg naast passend beleid zijn hier de sleutelwoorden.

WRR

Acht maanden later komt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) met soortgelijke conclusies (WRR-rapport, Grip. Het maatschappelijk belang van persoonlijke controle, 30 november 2023).

Citaat: “De overheid moet bij het maken en uitvoeren van beleid meer inzetten op het vergroten van de grip van burgers. Burgers moeten zoveel mogelijk kunnen beschikken over de middelen, mogelijkheden en rechten om hun levensdoelen te kunnen realiseren. Wanneer mensen onvoldoende grip op hun leven ervaren, kan dat leiden tot meer gezondheidsproblemen, eerder overlijden, meer maatschappelijk onbehagen, en mogelijk zelfs complotdenken. De actuele focus op bestaanszekerheid is belangrijk, maar te beperkt. Burgers kunnen alleen omgaan met een zekere mate van onzekerheid wanneer zij voldoende grip op hun leven ervaren. Daarom moet de overheid niet alleen inzetten op het bieden van bestaanszekerheid, maar ook op het vergroten van de grip van burgers op hun leven. Zij moeten het gevoel hebben dat de dingen die zij belangrijk vinden in het leven – bijvoorbeeld een goede baan, een prettige woning, een betekenisvol sociaal leven – voor hen daadwerkelijk bereikbaar zijn. En dat als zij die dingen eenmaal hebben bereikt, ze deze ook kunnen behouden.”

Pharos

Zeer lezenswaardig zijn ook de bijdragen van het landelijk expertisecentrum Pharos. Allereerst: “Preventie: 16 handvatten en succesfactoren voor effectief beleid.” Daarnaast een citaat uit een interview met een van hun bestuurders.

Interview met bestuurder Pharos, Zorgvisie, 14 december 2023

Citaat: “In het Integraal Zorgakkoord (IZA) en Gezond en actief leven akkoord (GALA) ligt de nadruk nog te sterk op oplossingen voor de toenemende gezondheidsvraag en gezondheidsverschillen binnen de zorg. Zonder een sterke inzet op de brede eerste lijn en de verbinding met leefomgeving en het sociale domein gaan we de grote vraagstukken niet oplossen. Verder is samenwerking het onderwerp van gesprek aan allerlei grote bestuurlijke tafels. De mensen om wie het gaat – mensen met gezondheidsachterstanden en die ondersteuning nodig hebben in meerdere levensdomeinen – ontbreken echter aan die tafels. Aan de tafels waar gemeenten zitten, gaat het bovendien nog te vaak over de grote lijnen. Voor oplossingen moeten we naar de wijken met sociaaleconomische achterstanden. Veel inwoners daar kunnen haarfijn uitleggen wat wel en wat niet werkt in pogingen hun kwaliteit van leven te verbeteren. Als we passend aanbod willen bieden is het belangrijk om het gesprek aan te gaan over de vragen die zij hebben. Niet alleen over gezondheid, veiligheid, omgeving, financiën en welzijn in algemene zin, maar ook over hoe de gemeente werkt, de huisartsenpraktijk, de spoedeisende eerste hulp, de verzekering, de kosten, eigen risico en vergoedingen.”

De opmerking dat ‘mensen met gezondheidsachterstanden haarfijn kunnen uitleggen wat wel en niet werkt’ was ook terug te lezen in het interview met huisarts en pionier van “Meer Tijd Voor de Patiënt.” In het land bekend als ‘project Afferden’ (2018/blog/blog).

Interview Hans Peter Jung, Volkskrant, 19 januari 2024

Citaat: “net als de dorpsavonden die we zijn gaan organiseren om van burgers te horen: wat zou maken dat u zich gezonder gaat voelen? Dat leidde tot meer dan driehonderd reacties die we in dorpsdagboeken hebben vastgelegd. Daaruit blijkt dat mensen aan verbinding met anderen grote waarde hechten voor hun gezondheid. Ook willen ze trots op hun dorp zijn en vinden ze hun band met hun natuurlijke leefomgeving belangrijk. De rol van de dokter blijkt ondergeschikt, hun gezondheid speelt zich grotendeels buiten mijn gezichtsveld af. Dat vond ik een bijzondere conclusie, want als je binnen het systeem werkt denk je dat het om jou draait. Maar idealiter ben je overbodig.”

Het belang bij preventie van context en intrinsieke motivatie wordt indringender en bekender. Zo schreven zorgbestuurders, hoogleraren en prominenten een brief aan het kabinet over 1 van de belangrijk(st)e contextfactoren, zijnde armoede (brief, 16 februari 2023). Met als boodschap dat “iedereen in Nederland een gelijke kans moet hebben op een zo gezond mogelijk leven. Om dat te bereiken moet de ‘bestaanszekerheid’ worden gegarandeerd: een stabiel en voldoende besteedbaar inkomen en de mogelijkheid tot gezond eten, onderwijs en veilig werken en wonen (einde citaat).”

In 2018 heeft het kabinet ervoor gekozen om met 70 partijen een preventieakkoord te sluiten, waaronder veel producenten. Dat is niet succesvol gebleken (NOS, 17 januari 2024). Er zal voor een succesvol preventiebeleid een paradigmashift, een verandering in kijken, moeten plaatsvinden richting bestaanszekerheid en versterking van gevoel van persoonlijke controle. Het heeft geen zin producenten bij het beleid te betrekken. De overheid laat de producenten weten op basis van welke gronden welke maatregelen (5W1H) bij hen van toepassing zijn. Vanaf nu dient besluitvorming richting burgers uitlegbaar, navolgbaar en transparant te zijn zonder achterkamertjespolitiek.

Het slotwoord van deze beschouwing is aan de WRR.

WRR, 30 november 2023

“De WRR laat op basis van gedragswetenschappelijk onderzoek zien dat de combinatie van onzekerheid en een gebrek aan grip kan leiden tot een slechtere gezondheid, een bron is van maatschappelijk onbehagen en samenhangt met beelden en overtuigingen die op gespannen voet kunnen staan met de democratische rechtsstaat. De WRR nodigt met dit rapport beleidsmakers uit om vanuit grip naar beleid te kijken: hoe kan de overheid burgers meer persoonlijke controle geven, zodat zij hun levensdoelen dichterbij kunnen brengen?”

Maatregelen

Te nemen maatregelen vloeien voort uit de aangehaalde punten uit bovenstaande beschouwing. Behalve de WRR-slotvraag van “hoe kan de overheid burgers meer persoonlijke controle geven, zodat zij hun levensdoelen dichterbij kunnen brengen?”, zal de overheid, wij allen, ons ook moeten afvragen of wij wel een gezondere bevolking wensen? Met consequenties als hoop op een kansrijker langer (kwantitatief aspect) leven en een langer beter (kwalitatief aspect) leven? Met kans op een fittere bevolking, ook ten aanzien van te leveren arbeid en mobiliteit?

Het was Einstein die over de juiste vraagstelling zei: “Als ik 1 uur heb voor het oplossen van een vraagstuk, dan besteed ik 55 minuten aan het formuleren van de vraag. Het vinden van een oplossing wordt een stuk eenvoudiger als je de vraag of het probleem scherp hebt geformuleerd.”

Is het antwoord ja…, dan worden hier een aantal suggesties als maatregel besproken.

**Maatwerk met persoonsgerichte zorg

Met stip op één: liefdevolle persoonsgerichte zorg bij een hulpvraag van de burger op het gebied van een van de vier hulpbronnen voor het eigen kapitaal (financieel, sociaal, cultureel en persoonlijk). Soms gelinkt aan een verslavingselement, maar vaak ook niet. Nu bekend is dat de zorg maar voor 10-20% de gezondheid bepaalt en mensen vaak wel weten wat ongezond is, maar niet in een sociale-economische situatie zijn om andere keuzes te kunnen maken, heeft dat inzicht in onderlinge correlaties consequenties. Voor het individu en voor de maatschappij. Verkleinen van de gezondheidsverschillen, betekent als collectief inzetten op het verbeteren van bestaanszekerheid (Zorgvisie, 8 september 2023). Met aandacht voor andere determinanten van gezondheid zoals inkomenszekerheid, armoede (NOS, 15 september 2023), toegang tot onderwijs, sociale veiligheid binnen een omgeving die een gezonde levensstijl stimuleert (CBS, 14 september 2023). Wetend dat in ons land mensen in een lagere sociaaleconomische positie gemiddeld acht jaar eerder overlijden dan mensen in een hogere sociaaleconomische positie. Ook leven zij gemiddeld drieëntwintig jaar in minder goed ervaren gezondheid. De gezondheidsverschillen tussen mensen nemen hierbij niet af, maar nemen juist toe (bron/bron/bron).

**Voorlichting

Wordt de relatie tussen oorzaak (roken/problematisch alcoholgebruik/overgewicht) en gevolgen (ziekten) niet gezien vanwege een kennisachterstand, dan heeft voorlichting zin. Bestaat er te weinig probleemoplossend gedrag, dan wel kiest de burger zonder hulpvraag bewust voor een ongezonde leefwijze, dan kan kennisoverdracht zelfs een averechts effect hebben (NRC, 19 oktober 2023). Niet iedereen voelt gezondheid meteen als een basisbehoefte. Toewerken bij voorlichting naar hulp om een bepaald preventieaspect succesvol te laten zijn, dan wel met respect spreken over het ervaren van vrijheid en keuze in het uitvoeren van die taken, kan wel motiverend werken.

Als snel valt in deze discussie over voorlichting het woord ‘betutteling’. Gedragsbeïnvloeding vindt langs vele wegen plaats, denk allereerst aan reclame van producenten. Er is hier geen plaats voor selectieve verontwaardiging bij beïnvloeding. Ook bij democratisch tot stand gekomen wetgeving is er sprake van handelingsbeperkingen en gedragsconsequenties. Denk aan het dragen van een autogordel of motorhelm, aan snelheidsbeperkingen, het betalen van belasting etc. Het gaat erom dat besluiten uitlegbaar, navolgbaar en transparant zijn. Niet altijd wordt de vraag gesteld of een wetgevend besluit ook ‘leuk’ is.

Dit zegt een hoogleraar gezondheidsrecht over het aspect ‘keuzevrijheid’

Interview hoogleraar gezondheidsrecht (NRC, 6 augustus 2023)

Citaat: “Als meer dan de helft van de volwassenen overgewicht heeft, kun je niet volhouden dat het de verantwoordelijkheid van individuen is. Hoe kun je spreken van keuzevrijheid als 80 procent van het voedsel in de supermarkt ongezond is? In het gezondheidsrecht gaat het steeds over de balans tussen paternalisme en autonomie. Mensen moeten kunnen kiezen voor ongezond eten, maar het moet ze niet worden opgedrongen. Als dat wel zo is, en het de volksgezondheid raakt, is het de taak van de overheid om de vrijheid te waarborgen om gezonde keuzes te kunnen maken.”

Inspirerende artsen met kennis van zaken kunnen bij brede voorlichting goede rol vervullen (arts I/roken + arts II/alcohol + arts III/overgewicht + arts IV/bewegen + arts V/mentaal + arts VI/kinderen). Of anderen: een voedingswetenschapper/leefstijl, een  neuropsycholoog/NIX18 of een vitaliteitskundige/menselijke drijfveren etc.

**Een interdepartementaal deltaplan bij preventie

Amper een resultaat na 5 jaar preventiebeleid is beschamend. Terwijl kabinet Rutte IV eind 2021 wel degelijk ambities had ten aanzien van het verkleinen van gezondheidsverschillen en preventie (blog/blog).

Het ministerie is ook nu weer van goede wil, maar moet snel zelf en breder de regie nemen. In het GALA is afgesproken dat VWS het initiatief neemt om te komen tot een samenhangende agenda om gezondheid op diverse beleidsterreinen te agenderen en tot een integrale afweging te komen van beleidskeuzes waarin gezondheid wordt meegenomen. Hierbij is er aandacht voor dieperliggende oorzaken van gezondheidsproblemen, waaronder armoede, schulden, leefomgeving, eenzaamheid, onderwijs of werk. Verder is in GALA opgenomen dat voor 2026 door het ministerie van VWS in samenwerking met VNG en ZN een voorstel wordt uitgewerkt hoe taken en bevoegdheden in wet- en regelgeving kunnen worden verankerd, in het licht van de balans van plichten van zorgverzekeraars en gemeenten en tegen de achtergrond van de wens van gemeenten om structurele financiering via het Gemeentefonds te laten verlopen (Kamerbrief, 9 mei 2023). Tevens werkt het Kabinet op basis van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid aan een integrale aanpak van gestapelde problematiek in 20 focusgebieden. Gestapelde problematiek die ook leidt tot gezondheidsachterstanden. Deze gezamenlijke, integrale aanpak geschiedt door de departementen van VWS, OCW, SZW, BZK en JenV (Kamerbrief, 6 april 2023).

De financiering van preventie kan, net als de financiering van curatieve zorg, worden vastgesteld na een analyse van alle relevante kosten en baten, ongeacht wie de kosten dragen en aan wie de baten toekomen en ongeacht wanneer de kosten en baten zich voordoen en in welke sector (Adviesrapport: “Preventie op waarde schatten”, december 2023).

Bij een stevig deltaplan geldt ook de preventieparadox, hetgeen betekent dat een zeer kleine verschuiving van de consumptie op het niveau van de hele populatie een veel groter effect heeft op de gezondheid dan specifieke interventies gericht op kleine risicogroepen. Daarnaast kan een breed gedragen universele strategie van een betrouwbare overheid bijdragen aan het principe van goed voorbeeld doet goed volgen. Maar het is vanaf nu wel een kwestie van geen mooie woorden en/of fraaie rapporten (2022/2023), maar daden!

**Extra belasting op productie ongezonde producten

Onderdeel van het deltaplan kan een extra belasting zijn op ongezonde producten (BOP). Deze producententaks heeft allereerst de intentie dat producenten zelf hun product ‘gezonder’ maken, waarbij via een bonus/malus regeling afhankelijk van het tempo van productverbetering deze taks kan worden verlaagd/verhoogd. Het is niet de bedoeling dat de opbrengst met een generiek doel in de schatkist komt (Pointer, 2022). Nee, de BOP-opbrengst komt ten goede om de voorlichting te betalen en een deel van de curatieve gevolgkosten van roken (€2,4 miljard p/jaar), alcohol (€0,9 miljard p/jaar) en overgewicht/obesitas (€79 miljard p/jaar: zorgkosten [25%] en overige/maatschappelijke kosten). Of de producent de belasting wel/niet doorberekent aan de klant, kan onderdeel zijn van de bonus/malusregeling richting deze producenten. Zo kan stapsgewijs worden toegewerkt naar een rechtvaardige kringloopfinanciering (blog).

Ter illustratie een paar voorbeelden:

+80 procent (NOS, 2021) van supermarktaanbiedingen stimuleert ongezonde voeding (Rapport, 2021). Citaat: “In totaal valt 21% van het supermarktassortiment in de Schijf van Vijf en 79% hierbuiten”. Hoe kan dit?

+Van de door het demissionaire kabinet Rutte beloofde ‘slimme suikertaks’ (hier/2024), hoe méér suiker hoe hóger de taks, en de afschaffing van btw op groente en fruit (rapport, 2023) is nog niets terechtgekomen. In de onderzoeken naar de uitvoering van deze maatregelen had het ministerie van Financiën geen dominante rol mogen spelen (Volkskrant, 16 oktober 2023). De sinds deze maand (januari 2024) te heffen frisdrank/verbruiksbelasting, met verwachte opbrengst van 300 miljoen, rechtstreeks richting schatkist, is derhalve om drie redenen ineffectief. De derde reden geldt alleen zolang kraanwater nog drinkbaar is.

+Wat doet de tabaksindustrie om effect accijnsverhoging tegen te gaan? (Rapport Trimbos, december 2023). De marketing van de nicotine-industrie (hier) is bekend om langs alternatieve wegen (hier) nieuwe generaties te binden aan de verslavende stof nicotine (hier). Daarin is de tabaksindustrie geslaagd (blog): toen de e-sigaret al ‘populairder’ werd (hier), stopte ook de daling van het aantal rokers. En passant meldt het RIVM ook nog dat “in dit onderzoek niet is gekeken naar het roken van elektronische sigaretten (vapen)…” Wie nu nog gelooft in de tabaksindustrie als ‘partner’ bij het uitwerken van preventiebeleid ‘stoppen met roken’ is naïef (TV + blog).

Kringloopfinanciering ten gunste van betaalbaarheid curatieve zorg kan ook van toepassing zijn op andere oorzakelijke bronnen (opinie). Louter een belastingverhoging voor uitsluitend burgers invoeren heeft als nadeel dat juist de méést kwetsbaren, de minst kansrijken, de dupe zijn en de minst kwetsbaren, de méést kansrijken, zich er niets van aantrekken. Ook hier geldt: maak de BOP uitlegbaar, navolgbaar en transparant.

**Wetgeving m.b.t. gezondheidsdoelen bij preventiebeleid

Het wettelijk verankeren van gezondheidsdoelen kreeg eerder in de Tweede Kamer bij de behandeling van de Wet publieke gezondheid (20 december 2022) geen meerderheid. In het GALA zijn wel gezondheidsdoelen en te bereiken resultaten vastgelegd, waarbij VWS met VNG en ZN de komende jaren een voorstel gaan uitwerken hoe taken en bevoegdheden rondom gezondheidsbevordering in wet- en regelgeving te verankeren ( zie eerder).  

Het is hier de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving (RVS) die wél heeft geadviseerd gezondheidsdoelen wettelijk wil vast te leggen (RVS-rapport “Op onze gezondheid – de noodzaak van een sterkere publieke gezondheidszorg”, 18 april 2023). Dit als stevig fundament van de publieke gezondheidszorg (blog). Met opnieuw aandacht voor beleid waarbij de sociale determinanten van gezondheid, zoals wonen, werk, inkomen, onderwijs, leefomgeving, centraal staan in de zorg voor onze volksgezondheid.

Dit voorstel tot wettelijke verankering heeft medestanders (o.a. de KNMG, 19 april 2023 + hier + hier + hier) en tegenstanders (o.a. de staatssecretaris, Kamerbrief, antwoord 5, pg. 3 van 5, 14 april 2023 + hier).

Hoe hoog leg je voor jezelf als kabinet/politiek/beleidsmakers, met een deltaplan, de lat, nu blijkt dat volgens het RIVM de resultaten van het eigen preventiebeleid zo slecht zijn? Wettelijke verankering zou, in combinatie met de beschreven paradigmashift, nu juist een goede parameter zijn, eigen beleid te monitoren. Niet meer van hetzelfde, maar juist een ander beleid met nieuwe invalshoeken. Niet met weer een benoeming van nieuwe gezant, niet met als start zo maar opgelegde wetsregels en/of een of meerdere gesubsidieerde organisatie(s). Nee, neem bij preventie de menselijke maat (mens, context, leefomgeving) als vertrekpunt door vanaf het begin de burger bij beleid te betrekken. Dezelfde burger die over voldoende hulpbronnen moet (kunnen) beschikken om niet alleen een leefstijlinterventie te starten, maar deze ook duurzaam vol te houden.

Tot slot

Worden hier 4 maatregelen genoemd, stichting Pharos maakt voor effectief preventiebeleid melding van zelfs 16 handvatten en succesfactoren.

De overheid vertrouwt vooral op het GALA (blog). Het vastleggen van bindende gezondheidsdoelen heft vrijblijvendheid op en geeft meer ruimte aan creativiteit en innovatie om als overheid interdepartementaal het preventiestuur, binnen het deltaplan als regeringsbeleid, met de juiste koers steviger en sneller ter hand te nemen.

Het woord is aan het nieuwe kabinet.

Eerdere blogs tijdens 5 jaar beleid met Nationaal Preventieakkoord

09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)

29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)

07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)

28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)

06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie (GLI per 2019)

21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)

24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)

02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))

11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?

21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)

10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar

20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)

26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)

07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie

27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)

19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)

23.08.2019: Dakloos (30.000!)

30.08.2019: Nieuwe richtlijn LDL-cholesterol biedt niemand een handvat (meerwaarde onbewezen)

05.06.2020: De wondere wereld van hoortoestellen (basisverzekering, wel geheel of deels bijbetalen)

09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)

16.07.2020: Druk op zorggroepen opgevoerd vaker het GLI-programma te organiseren (NZa)

25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)

07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)

30.10.2020: Introduceer Nutri-Score met een belasting op ongezonde producten (de BOP als beleid)

17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)

10.04.2021: Aanpak preventie: benut het hele actieplan (multicausaal, integraal, vele wetten)

26.05.2021: Voor fitheid is inspanning nodig (bewegen loont, preventieakkoord, secundaire voordelen)

14.07.2021: Zet bij preventiemaatregelen leefomgeving op eerste plaats (belang stikstof, klimaat)

28.07.2021: Trukendoos Philip Morris nog niet uitgeput (schadelijke e-sigaret vermarkten)

17.08.2021: Preventiebeleid cardiometabole ziekten vraagt nieuwe invulling (GLI, bredere opzet, €€)

09.12.2021: Interventie wetswijziging bij gebruik en toepassing lachgas (eerst wet, dan routekaart)

21.12.2021: Verkleinen gezondheidsverschillen: kabinet Rutte IV aan zet (volgens coalitieakkoord)

07.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: inhoud (1) (gezant)

09.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: bekostiging (2) (BOP)

17.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (3) (preventie = speerpunt 11)

22.03.2022: Obesitas: leefstijlaanpak, GLI+(?), operatie óf gewoon scherpere wetgeving?

28.03.2022: Proost! (NPA, alcoholtafel, problematisch alcoholgebruik, rol industrie, blurringbeleid)

12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)

26.07.2022: Bij financiering en uitvoering preventie ontbreekt focus (streefwaarde, netwerk, budget)

23.08.2022: Méér armoede schaadt gezondheid en levenskwaliteit (actie bij inflatie/energiecrisis)

19.09.2022: Stagnatie daling tabaks- en alcoholgebruik verklaarbaar, maar ook oplosbaar?

01.11.2022: Inspirerende artsen (09): Nico van der Lely (jeugd en alcohol + poli’s)

24.11.2022: Moedig statement KNMG-voorzitter over preventie (IZA: meer sociale determinanten)

05.12.2022: Uitstel wietexperiment mede in belang volksgezondheid (nadelen legalisering cannabis)

09.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (1)

13.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (2)

20.04.2023: Zorg voor publieke gezondheid hoort thuis bij alle departementen (Wpg/GGD)

06.07.2023: Campagne “Op je gezondheid?” kan kennis alcoholgebruik vergroten (+maatregelen)

18.07.2023: Aanpak obesitasepidemie: een puzzel te leggen (5 maatr.: indiv. + context + overheid)

25.09.2023: Wanneer leefomgeving gezondheid bedreigt, moet overheid optreden (ZSS/PFAS)

03.10.2023: Minister zegt dat bij bedreigen volksgezondheid die partij meebetaalt aan kosten

05.10.2023: Ook legaal gokken betekent gokken met gezondheid (rapport met 22 adviezen)

26.10.2023: Hoogleraar noemt gebrek aan bewegen een stille pandemie (Scherder/NRC/betuttelen)

09.11.2023: Informatie Schijf van Vijf blijft nuttiger dan hernieuwde Nutri-Score (tbv gezondheid)

12.12.2023: Preventie gehoorschade: minder luide muziek, oordoppen en aangepast luistergedrag

06.01.2024: Stoppen met roken: waar een collectieve wil is, is er ook een weg (verbod vape)

11.01.2024: Vuurwerk: een explosief dossier (letsel + agressie richting politie + I&O conclusie)

Afbeelding onder de titel afkomstig van Pixabay