In de recent door de NZa jaarlijks geschreven “Stand van de zorg” waarschuwt de toezichthouder dat bij ongewijzigd beleid de zorg onbetaalbaar en dus ook minder toegankelijk wordt voor iedereen. Met het verzoek nu de krachten te bundelen, waarbij de NZa wel veel initiatieven en beleidsvoornemens ziet, zoals afspraken over taakherschikking, zorgverplaatsing, preventie en innovatie, maar zegt: “dat is goed, maar de resultaten zijn nog te mager”. Per sector geeft de NZa een overzicht met aandachtspunten, waarbij de zorgvraag van de patiënt leidend is en blijft. In deze blog enkele algemene opmerkingen over het rapport.
NZa: “Dit jaar gaven we voor het eerst meer dan 100 miljard uit aan zorg”
Bij deze bewering hoort wel een nuance. In 2018 gaf Nederland 100 miljard uit aan zorg en welzijn (bron: CBS). Er worden 9 sectoren besproken, waarbij met name de mondzorg voor volwassenen, buiten de basisverzekering vallend, niet tot de besproken zorgkosten behoort. De kosten van de overige sectoren vallen onder de stelselwetten, waarvan de zorguitgaven voor 2020 in de Rijksbegroting 2020 (pg. 184) exclusief de kosten van de Jeugdwet zijn begroot op bruto 78,6 miljard. De minister had het met Prinsjesdag over 82 miljard, na sociale zekerheid “een heel goede tweede” op de totale rijksbegroting van 302 miljard euro” (Bron: Medisch Contact).
NZa: ”zorgen dat de zorgvraag van patiënt leidend is en blijft”
Natuurlijk is dit het uitgangspunt. Maar als de zorgkosten te hoog gaan oplopen, dan zal juist de burger mee moeten gaan praten, hoe dit op te lossen. Dat kunnen ook pijnlijke keuzes zijn, want gekozen moet er toch gaan worden (blog/blog/blog/blog/opinie). Ook dat hoort bij solidariteit (blog). Hoe stelt de NZa zich dat voor? Het recht, en ook plicht, om mee te praten heeft de burger (niet alleen de patiënt) ook, wetende dat de burger nagenoeg 100% de financier is van bovenstaande 78,6 miljard. Als belastingbetaler, als premiebetaler, als betaler gebruik, eigen risico en eigen betalingen. En het passende antwoord op elke terechte zorgvraag hoeft ook niet meteen een fysiek of digitaal antwoord van een professional te zijn (blog). Voormalig hoogleraar Chris van Weel uit Nijmegen heeft mij geleerd dat altijd al 90% van de zorgvragen door de burger zelf worden opgelost. Dus sowieso mag de professional zich bescheiden opstellen. Met diepe bewondering kijk ik naar hedendaagse mantelzorg en prachtige zorginitiatieven, die zich geheel buiten het “verzekeringsstelsel” ontplooien. Daarom was deze brief met een wijkgerichte aanpak, minder praten en meer doen, mij ook uit het hart gegrepen. Gericht aan alle ‘beroepspraters’ (dus wie de schoen past…, ga in de eigen wijk aan de slag!). En als professionals met de goede vragen, zoals de NZa in haar nieuwsbericht meldt, “de zorgvraag gezamenlijk in kaart kunnen brengen”, dan moeten er ook de passende middelen en wetgeving zijn om deze klus te klaren. Maar helaas geen woord over ontschotting en/of een stelseldiscussie (blog). De terechte oproep tot samenwerking is nu te vrijblijvend, als niet meteen de (kosten van) personele en infrastructurele consequenties gemeld worden.
NZa: “afspraken gemaakt over taakherschikking, zorgverplaatsing, preventie en innovatie”
Het gaat niet om de discussie of taakherschikking een nuttige bijdrage kán leveren. Want het antwoord daarop is ja. Het gaat om de vraag wáár de grens ligt van taakherschikking: bij welk punt overstijgen in meest brede zin (kennis, vaardigheden, houding, samenwerking) de lasten de lusten? Daarbij zijn de zorgkosten (werkgeverskosten, infrastructurele kosten, afstemmingskosten) slechts één item. Of is er geen grens aan het herschikken van taken en betekent bekwaam straks automatisch ook bevoegd? Ik begon als huisarts met een DA voor halve dagen. Nu werken er: HA-PH, HA-hidha, HA-zzp, DA, PO-S, PO-GGZ, PO-jeugd, PM, FM, PVH, VS, VS-GGZ, PA, SOH, TOH en anios. Ja, dat kan allemaal samen, maar niet “automatisch”. Volgens een recent advies “B van Bekwaam” van de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving (RVS) moet inderdaad bekwaamheid meer dan bevoegdheid het uitgangspunt gaan worden. Ook meldt de RVS in het nieuwsbericht “een wildgroei van nieuwe beroepen in de zorg. Dat zijn er inmiddels zeker 2400, waarvan niet altijd duidelijk is waar zij voor staan. Denk daarbij aan de bachelor medisch hulpverlener, de klinisch technoloog of de regieverpleegkundige. Dat zorgt voor onduidelijkheid en versplintering in plaats van samenwerking over domeinen heen”. Terwijl samenwerking juist zo belangrijk is, aldus de NZa, voor toegankelijke en betaalbare zorg. Welke keuzes gaan er met welke beroepen met welke (juridische) implicaties gemaakt worden? En welke taak heeft de marktmeester in de zorg hierbij?
NZa: “afspraken gemaakt over taakherschikking, zorgverplaatsing, preventie en innovatie”
In het nieuwsbericht staat de zin: “er is behoefte aan een versterking van de eerstelijnszorg”. In alle bestuurlijke akkoorden is dezelfde tekst opgenomen wat betreft de 3 V’s.
- Voorkomen van (duurdere) zorg
- Verplaatsen van zorg, omwille van kwaliteit en doelmatigheid
- Vervangen van zorg door andere zorg
De NZa meldt hierover: “Welke zorg, ‘waar’ en ‘door wie’ we de zorg laten geven moet opnieuw bekeken worden”. Dit sluit precies aan op het rapport (1 april 2018) “de juiste zorg op de juiste plek, wie durft?”(JZOJP). En het sluit naadloos aan op het marktelement van de “functionele aanspraak op zorg”, zoals is vastgelegd in de wettekst van de Zorgverzekeringswet. Wie gaat de juiste plek nu bepalen? Hopelijk is bij zorgverplaatsing niet de euro de belangrijkste parameter, maar ook de zorgvraag van de patiënt. De roep om “versterking van de eerste lijn” is overigens van alle tijden (2004, hier 2005, hier, hier, 2009, hier, 2012, 2015, 2016, hier). Nu nog even doen!
NZa: “afspraken gemaakt over taakherschikking, zorgverplaatsing, preventie en innovatie”
Slechts zijdelings valt het woord preventie in dit rapport. Zeker nu de focus bij “Stand van de zorg” zo ligt bij de betaalbaarheid, schiet een nadere uitwerking van het begrip brede preventie tekort. Want nog recent heeft een huisarts een “preventiecollege” gegeven bij de NZa. Laten we geen ruzie maken of 50% of 70% van de zorgkosten leefstijl gerelateerd is (NRC). Feit is dat de 8 leefstijlgedragingen (roken, weinig bewegen, gebrek controles, slecht stressmanagement, te weinig slaap, te veel alcohol, slechte eetgewoonte, weinig aandacht voor gezondheid) een grote rol spelen bij het krijgen van een chronische aandoening. En dat 15 chronische aandoeningen verantwoordelijk zijn voor 80% van de kosten van chronische ziektes wereldwijd. Daarbij weet zo langzamerhand iedereen wel dat een slechte leefstijl een grotere kans geeft op een hartvaatziekte of kanker. Maar een slechte leefstijl heeft ook een slechte invloed op het bewegingsapparaat met bijbehorende schadelijke effecten (blog/blog). En niet voor niets roepen vandaag wetenschappers het kabinet in een open brief op om maximaal in te zetten op het voorkomen van dementie. Met een besparingspotentieel van 2 miljard. Want zo stellen zij, dat ongeveer een derde van alle diagnoses van dementie en de ziekte van Alzheimer – de meest voorkomende vorm van dementie – nadrukkelijk samenhangt met risicofactoren die beïnvloedbaar zijn. En met al deze informatie zal preventie bij de marktmeester een veel belangrijkere plaats moeten krijgen in een hedendaags rapport over de Stand van de zorg. Met (dan) als logisch advies een intensivering van uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord (blog/blog). Waarbij een deel van de collectieve zorgkosten van de chronische aandoeningen niet gedragen moet worden door de premie- en/of de belastingbetaler, maar door degenen die bewust met voorkennis het ongezonde product op de markt menen te moeten brengen.
Tot slot
“Aan de slag”, stelt de NZa vetgedrukt op de voorpagina. En zo is het maar net!
Eerdere blogs over het zorgstelsel
06.12.2013: Bij problemen met zorgcontractering kiest de rechter voor de overheid
04.02.2014: Wetswijziging geeft zorgverzekeraar een nog betere onderhandelingspositie
23.04.2014: Opheffen vrije artsenkeuze is in zorgakkoord onderdeel van politieke deal
04.06.2014: Besluit over keuzevrijheid voor zorgaanbieder wordt dans om de macht (1)
10.06.2014: Besluit over keuzevrijheid voor zorgaanbieder wordt dans om de macht (2)
12.01.2017: Een inkomensafhankelijke betaling hoort bij een solidair zorgsysteem
21.02.2017: Aanpassing premiebetaling zorg stuit op verzet
06.06.2017: Winst zorgverzekeraars: niet uitkeren, maar in zorg herinvesteren
26.06.2017: Met een goede risicoverevening is slechts een verzekeraar voldoende
28.06.2017: De overheid moet voor zorgfinanciering de besluiten nemen
18.07.2017: Is minder marktwerking in het zorgstelsel nog een agendapunt (1)?
10.08.2017: Kunnen zorgverzekeraars zich meer van elkaar onderscheiden?
16.08.2017: Voor deze film hoef je niet naar de bioscoop
24.08.2017: Het risico van het Eigen Risico in het zorgstelsel
04.09.2017: Het contract bij zorginkoop
27.09.2017: Bij dit zorgstelsel betaalt de burger de prijs
04.12.2017: Premiereductie betaald van zorggeld
21.12.2017: Actieve participatie burger nodig bij beheersen van zorgkosten
06.01.2018: Analyse niet-gecontracteerde zorg nodig voor goede zorgrelatie (1)
10.01.2018: Is minder marktwerking nog een agendapunt (2)?
25.01.2018: Analyse niet-gecontracteerde zorg nodig voor goede zorgrelatie (2)
23.02.2018: Inzicht in prijs, dan pas uitzicht op een oplossing
12.03.2018: De zorg en de kunst van het kiezen
27.04.2018: Regionalisering van de zorg: wat willen burgers en zorgaanbieders?
28.04.2018: Bij kostenbeheersing in de zorg draagt ieder een bij
22.05.2018: Politieke discussie nodig bij inzet van publieke middelen
05.06.2018: Informatieovervloed op zorgverzekeringsmarkt voelt als doolhof
18.06.2018: De belangen bij aangekondigde wetswijziging Wmg
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040
29.06.2018: Leiden stelselperikelen ook tot stelselwijzigingen?
10.07.2018: Maak bekostiging ziekenhuiszorg 100% transparant
20.08.2018: Het waardegericht kunnen inkopen is een illusie
05.09.2018: Preferentiebeleid: van kostenbeheersing tot perversiteit
12.09.2018: Verbod op winstuitkering aan zorgverzekeraars is een goede zaak
14.09.2018: Aantal ZZP’ers van invloed op hoogte zorgpremie
20.09.2018: Zoektocht naar maatregelen kostenbeheersing nog volop gaande
24.09.2018: Inzicht geven in prijs medicijn is taak van overheid
28.09.2018: Stelseldiscussie lijkt onontkoombaar: niet top-down, maar bottom-up
13.10.2018: Wouter Bos: “Stop met wegduiken voor pijnlijke keuzes in de zorg”
08.11.2018: Selectief commentaar NZa bij verschijnen monitor zorgverzekeringen
29.11.2018: Persbericht: “zorgstelsel vertoont ernstige gebreken”
03.12.2018: Dezelfde eigen bijdrage voor iedereen lijkt in de Wmo niet houdbaar
10.01.2019: Aanbevelingen voor betere uitvoering van de Jeugdwet
18.01.2019: Prijs weesgeneesmiddelen: van verontwaardiging naar aanpak
04.02.2019: Duidelijker financieel kader bij betaling niet-gecontracteerde zorg
23.02.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (1) (over het msb)
25.02.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (2) (over afname aantal ziekenhuizen)
27.02.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (3) (over opvolging DBC-systematiek)
01.03.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (4) (over samenwerking met ziekenhuizen)
04.03.2019: Contracteerproces huisartsenzorg heeft reanimatie nodig
11.03.2019: Voorwaarden toetreding zorgaanbieder: van denken naar doen
13.03.2019: Torn niet aan de keuzevrijheid van de burger
19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten
15.04.2019: Is minder marktwerking in het zorgstelsel nog een agendapunt (3)?
18.04.2019: Reactie op: “veel ziekenhuiszorg heeft geen enkel nut”
05.05.2019: De vijf ringen van het praktijkhouderschap
04.07.2019: Samenhang is ZINVOL: zorgwetten inhoud nastreven voorwaarden etc.
15.07.2019: Checklist bij huisartsenzorg en Wlz: acht vragen
24.07.2019: Aanpassing zorgstelsel: een bijdrage aan het debat
21.08.2019: Wáár blijft het totaalplaatje?
12.09.2019: Integreer monitor zorgverzekeringen met alledaagse zorg
23.09.2019: Hogere letselschadeclaims gaan leiden tot extra kosten burger