Op verzoek van het kabinet heeft TNO recent een prognose gegeven over de capaciteitsontwikkeling van de verpleeghuiszorg. De TNO-conclusie is dat de huidige plannen voor uitbreiding van de verpleeghuiscapaciteit tekortschieten. Er zijn weliswaar plannen voor 13.000 extra plekken, terwijl er in 2025 al voor 30.000 extra personen plek moet zijn. Als de overheid niets doet (‘beleidsarm’), is in 2040 twee keer zo veel verpleeghuiscapaciteit nodig als er nu is.
Wat staat er precies in het TNO-rapport?
TNO-rapport: Prognose capaciteitsontwikkeling verpleeghuiszorg fase II (28 juli 2020)
|
· De theoretisch beschikbare capaciteit in de verpleeghuizen (2018) bedraagt afgerond 152.000 bedden. De totale gecontracteerde c.q. geleverde intramurale capaciteit is ongeveer 142.000 plaatsen Een deel van de theoretisch beschikbare bedden is daarmee niet ingevuld. De meest voor de hand liggende verklaringen voor deze circa 6,5% zijn dat er vanwege personeelsgebrek, onvoldoende bouwkundige of functionele kwaliteit, frictieleegstand door bouwplannen en het aanhouden van een kleine buffer voor het voeren van een gezonde bedrijfsvoering geen gebruik kan worden gemaakt van deze plaatsen. · Van deze 152.000 bedden in het verpleeghuis vallen er 12.400 onder de Zorgverzekeringswet: 7.940 bedden ten behoeve van geriatrische revalidatiezorg (GRZ) en 4.470 bedden kunnen worden ingezet als eerstelijnsverblijf (ELV). · Er zijn voor de toekomst op basis van een Actiz-enquête uitbreidingsplannen voor circa 9.000 plaatsen inclusief verblijf en 4.000 plaatsen exclusief verblijf zijn bekend. Dit brengt het aantal beschikbare Wlz-plaatsen tot 2040 op 165.000 (152.000 huidige capaciteit + 13.000 uitbreiding). · Vraagprognose Wlz-sector Verpleging & Verzorging (VV) in 2030: 189.000 personen (zorgprofiel VV4 t/m VV10) · Vraagprognose Wlz-sector Verpleging & Verzorging (VV) in 2040: 261.000 personen (zorgprofiel VV4 t/m VV10) · Conclusie: de beoogde uitbreidingsplannen zijn niet voldoende om te voldoen aan de behoefte gebaseerd op de geprognosticeerde vraagontwikkeling op korte (en lange) termijn: in 2030 een tekort van 24.000 bedden (189.000 minus 165.000). In 2040 zelfs een tekort van 96.000 bedden. · Invloed corona-crisis op vraag en aanbod van Wlz-bedden nog onduidelijk. |
Consequenties voor cliënt
Een (oplopend) intramuraal beddentekort in de verpleeghuizen, zoals nu dreigt, geeft vooral extramuraal het ongemak (blog). Want dit tekort betekent dat de Wlz geïndiceerde zorg, deels mét, deels zónder verblijf, niet op een beoogde Wlz-plaats gegeven kan worden. Zo is de groei van het aantal cliënten met een Wlz-indicatie in de sector VV in de afgelopen jaren vooral buiten de traditionele intramurale instellingen opgevangen. Dat heeft niet alleen consequenties voor de cliënt en diens mantelzorgers, maar ook voor de zorgverleners van de medische zorg en de paramedische zorg. Zorgelijk is dat 6,5% van de verpleeghuiscapaciteit niet kan worden benut (zie kader boven), terwijl er op 1 april 2020 totaal wel 21.106 cliënten op de wachtlijst stonden. Van deze wachtlijstpopulatie is 82% (17.000) niet-actief wachtend, wat wil zeggen dat cliënten, alles afwegende, toch maar wachten op de verpleeghuisplek van de voorkeurslocatie. Ruim 1700 cliënten wachten actief.
Wouter Bos, voorzitter van de Commissie Toekomst zorg thuiswonende ouderen, gaf in het eindrapport (30 juni 2020), met als titel ‘Oud en zelfstandig in 2030’, adviezen over wat nodig is om de zorg voor thuiswonende ouderen ook in de toekomst op peil te houden, rekening houdend met demografische, maatschappelijke en technologische ontwikkelingen en de betaalbaarheid van de zorg. Met drie hoofdboodschappen:
1) ga (ver)bouwen (“bouwen, bouwen, bouwen”)
2) ga digitaal
3) ga samenwerken
Onder dit bouwadvies valt ook het extra bouwen van voor Wlz-cliënten geschikte geclusterde woonzorgvoorzieningen. Zorgvoorzieningen die, de goede niet te na gesproken, onder vuur liggen vanwege het gebrekkige toezicht. Citaat Follow The Money (4 augustus 2020): “Huur en servicekosten lopen er soms op tot 6000 euro per maand, en er is geen instantie die daarop toeziet. De sector is populair bij investeerders, ook internationale. Maar de autoriteiten hebben bij overnames door buitenlandse bedrijven te weinig oog voor kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg. De Franse, beursgenoteerde bedrijven Korian en Orpea hebben inmiddels ruim een derde van de Nederlandse particuliere ouderenzorg in handen. Ondertussen schiet de zorg in particuliere verpleegvilla’s regelmatig tekort, blijkt uit rapporten van de Inspectie. Terwijl bewoners er soms vele duizenden euro extra betalen – al blijft onduidelijk waarvoor precies.” Wat nu?
Consequentie voor de hulpverleners
Wat staat de zorgverleners te wachten? Heel simpel: méér zorgafhankelijke cliënten die langer thuis (moeten blijven) wonen. Wat betreft prevalenties is er volgens het RIVM richting 2040 meer dan 100% toename van het aantal mensen met dementie (+114% in vergelijk met 2015) en zal het aantal 75-plussers dat zich eenzaam voelt ook fors zal toenemen (+117%). Het aantal mensen met dementie met indicatie verpleeghuiszorg stijgt daarbij van 76.000 (2015) naar 165.000 (2040).
De tendens van beschikbare zorg in relatie tot capaciteitsontwikkeling is daarbij ongunstig te noemen (Bron: RIVM en arbeidsmarktgegevens VWS):
-het aantal niet werkenden t.o.v. werkenden daalt van 1 op 3 (2015) naar 1 op 2 (2040)
-het aantal werkenden in de zorg t.o.v. het totaalaantal werkenden daalt van 1 op 7 (2015) naar 1 op 4 (2040)
-het aantal 50-64-jarigen per 85-plusser (mogelijke mantelzorgers) daalt van 10 op één 85-plusser (2015) naar 4 op één 85-plusser (2040).
Intensieve samenwerking tussen disciplines uit eerste lijn en verpleeghuis zal nodig zijn, om het vraagstuk van de groeiende zorgkloof tussen vraag en aanbod aan te pakken. Inclusief de samenwerking bij de specifiek medische zorg tussen huisarts en specialist ouderenzorg (SO) (blog).
Overigens gaat het bij de samenwerking in de dagelijkse praktijk tussen huisarts en SO niet alleen over Wlz-cliënten, maar vooral om een nog een veel grotere groep, zijnde kwetsbare ouderen in de thuissituatie met ook complexe medische zorg, maar die binnen het kader van verpleging en verzorging (nog) niet het Wlz-criterium van 24-uurstoezicht hebben.
15.07.2019: Checklist bij huisartsenzorg en Wlz: acht vragen (puntenlijst alvorens inschrijving)
Máár bij de Wlz komen er voor de huisarts nog wel specifieke problemen bij, zoals een begrenzing beroepscompetentie, kennis van weigeringscriteria, een apart contract met instelling, een onderscheid met/zonder behandeling in het Wlz-zorgprofiel, kennis van stelselwetten, noodzaak van soms specialistische consultatie, (regionale?) schaarste van juist deze specialisten, soms ook van huisartsen zelf, schaarste ondersteunende verpleegkundigen, gezamenlijke invulling met SO van de 24/7 component, consequentie voor criterium van de ‘normpraktijk’ (MTVP), problemen invulling netwerk- en verbindzorg, Wkkgz/Wzd-verplichtingen etc.
Of deze problemen van de groeiende zorgkloof tussen vraag en aanbod bij het inrichten van samenwerking in de regio met het recent beschrijven van bouwstenen en randvoorwaarden zijn op te lossen, zal de toekomst leren. De hamvraag is eerst: wie is primair verantwoordelijk voor het leveren van goede zorg voor deze groep? Zolang deze vraag niet klip en klaar is beantwoord, blijft elk antwoord vaag.
Tot slot
Het trieste feit van de oversterfte in het verpleeghuis tijdens corona geeft anderzijds de verpleeghuiscapaciteit enige ruimte, op voorwaarde dat het personeelsgebrek tegelijkertijd niet ook extra toeneemt. Ook het feit dat de 70-jarige van nu 13 procent minder kans heeft om binnen vijf jaar dementie te krijgen, kan een gunstig effect hebben.
De minister heeft bij het verschijnen van dit TNO-rapport gezegd, ondanks de urgentie, pas bij de volgende rapportage over de aanpak van de wachtlijsten te komen met een beleidsreactie.
Eerdere blogs over ouderenzorg en Wlz:
13.12.2013: Knelpunten in de ouderenzorg bij afbouw van de AWBZ (decentralisatie, bezuiniging)
22.08.2013: Zorgsubstitutie binnen de ouderenzorg
26.01.2014: Ook de financiering van toekomstige ouderenzorg kan een gemengde bekostiging zijn
25.03.2014: Kwetsbare ouderen verblijven al langer in een kwetsbare thuissituatie (schrijnend)
12.07.2017: Tekort aan verpleegkundigen in alle sectoren van de zorg
24.07.2017: Verpleeghuizen (over personele tekorten, het Manifest en Kwaliteitskader)
31.07.2017: Wat worden bij verpleeghuizen de vervolgstappen in beleid? (…een kostenonderzoek!)
18.09.2017: Politiek let niet op bij implementatie kwaliteitsrichtlijn in verpleeghuizen (verrassing)
04.08.2017: Ouderenzorg: te veel beleid, te weinig financiering (meer papier, dan budget)
15.09.2017: Ook de bekostiging van extramurale ouderenzorg is maatwerk (uitrekenen dus)
06.12.2017: Mate van beschikbaarheid zorgverleners kleurt uitvoering van zorg (roeien en riemen)
12.12.2017: Zorgval in de ouderenzorg (een terugval in zorgtoewijzing, ná een Wlz-zorgprofiel)
22.01.2018: Niet alles kan thuis (Wet zorg en dwang, onder andere ten behoeve van dementerenden)
05.02.2018: Praktijkondersteuning huisartsenzorg is onmisbaar (ja, ook bij ouderenzorg)
12.02.2018: Discussie over investeringen in verpleeghuiszorg (beïnvloeding VWS v/h kostenonderzoek?)
14.02.2018: Er zijn (blijkbaar) twee soorten kostenonderzoeken (huisarts/Wlz)
19.02.2018: De moeizame start van het eerstelijnsverblijf (NB: ELV-bed per 2017 in basispakket)
11.06.2018: Ouderenzorg thuis in 2018: een update (Pact, ELV, casemanager, afwentelgedrag)
05.07.2018: De moeizame doorstart van het eerstelijnsverblijf (NB: ELV-bed per 2017 in basispakket)
08.09.2018: Inzicht in toekomstige ouderenzorg: meer ouderen, meer kosten
17.09.2018: Actiepunten ter voorkoming zorgval bekend, nu de aanpak (overbruggingszorg, EKT)
18.09.2018: De huisarts en de Wet langdurige zorg (sectoren, met behandeling, bijdrage, ANW)
27.10.2018: Zelfs de voortgang van het eerstelijnsverblijf verloopt moeizaam (NB: ELV-bed…)
15.01.2019: Ouderenzorg thuis en de Wet langdurige zorg
22.01.2019: Variabelen bij capaciteit huisartsenzorg bijtijds agenderen
30.01.2019: Casemanagement bij dementie (nu verpleegkundige, basispakket, weinig ingezet)
01.02.2019: Schaarste personeel bedreigt zorg (instroom, maar ook veel uitstroom)
06.02.2019: Minister: “kwaliteitskader geldt ook voor kleinschalige woonzorgvoorziening”
09.02.2019: De race tussen wonen en zorg (scheiden wonen en zorg, te kort aantal seniorwoning)
13.02.2019: Cliëntondersteuning: graag onafhankelijk en gratis (in wet: recht! Wlz en Wmo))
16.02.2019: Het wisselen van huisarts nader bekeken (ps: kwetsbare ouderen + Wlz)
21.02.2019: Term passende ouderenzorg blijkt toch verwarrend te zijn (kwetsbaren zijn allang bekend)
19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (treeknormen, zorgplicht, basispakket)
21.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (1): Wzd
23.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (2): financiën
26.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (3): team
25.04.2019: Uitstel ruimere integrale financiering binnen de Wet langdurige zorg (te duur)
08.05.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (1) (nee)
03.07.2019: Mag aantal uren verpleging in palliatieve setting worden gemaximeerd? (2) (nee)
06.07.2019: Geen ruimere indicatie voor tarief intensieve zorg bij een Wlz-zorgprofiel (alleen VV)
09.07.2019: Slechts deel huisartsenposten beloont huisarts voor extra ANW-werk in Wlz (32%)
11.07.2019: Wordt onvrijwillige zorg (Wzd) straks wel vrijwillig gegeven?? (3 functies ingevuld?)
15.07.2019: Checklist bij huisartsenzorg en Wlz: acht vragen (puntenlijst alvorens inschrijving)
26.08.2019: Wlz ook voor permanent zorgintensieve GGZ-problematiek
06.09.2019: Wlz-indicatie mét behandeling en ANW-spoedzorg: des huisarts? (maar geen plicht)
26.09.2019: Stuwmeer van wachtenden met Wlz-indicatie (nog) niet op juiste plek (300.882)
28.09.2019: Wet zorg en dwang na jaren van discussie nu wel heel dichtbij (per 2020, functies?)
09.10.2019: SO en AVG, welkom in de Zorgverzekeringswet (per 2020, maar wel na verwijzing)
17.10.2019: De consequenties van wachten op plek in verpleeghuis (totaal 16.382)
01.11.2019: Medische zorg verstandelijk gehandicapten onder druk: wie is verantwoordelijk?
08.11.2019: Gezocht: een bed voor verblijf, onderzoek of herstel (ELV, GRZ, verpl.huis, zkhs, respijt)
02.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (12) (ELV-bed, oorzaken tekort, wachten verpleeghuis)
14.01.2020: Intramuraal beddentekort geeft extramuraal het ongemak (tekort verpleeghuisbed)
20.01.2020: Thuiswonende ouderen op weg naar hun zorg in 2030 (rapport Oud en zelfstandig 2030)
29.05.2020: Randvoorwaarden zorg voor mensen met beperking concreter beschrijven (Wlz)
03.06.2020: Randvoorwaarden bij Wlz-zorg: vraag/antwoord bij het convenant (wlz en huisarts)
16.06.2020: Consequenties toename extramuraal gegeven Wlz-zorg: voor cliënt (1) (wachtenden)
18.06.2020: Consequenties toename extramuraal gegeven Wlz-zorg: voor HA en SO (2) (2 bronnen)