Vandaag zal het OMT het volgend advies uitbrengen over de stand van coronazaken, waarna het kabinet op 2 november a.s. hoopt via een persconferentie passende maatregelen aan te kondigen. Reden is het snel oplopende aantal coronabesmettingen, bevestigd met een PCR-test, en daarnaast het oplopende aantal opnames in ziekenhuizen en IC’s met COVID-patiënten. Ook komt deze week de Gezondheidsraad bij elkaar om zich te buigen over de boosterprik in Nederland. Kortom, een belangrijke week.
In deze blog probeer ik eerst in onderstaand kader een overzicht te geven met informatie van de dagkoersen van corona en COVID. En ja, dat zijn dagkoersen, hetgeen betekent dat het morgen anders kan zijn, waarbij de situatie opnieuw beschreven kan worden met kennis door nieuwe feiten en inzichten.
Wat bekend is…
|
· Met 23,9 miljoen vaccinaties is inmiddels 83,5% van de bevolking van 18 jaar en ouder gevaccineerd, 87,1% van deze leeftijdsgroep heeft minimaal één prik gehad; 16,5% van de bevolking is (dus) niet of nog niet volledig gevaccineerd. Iedereen van 18 jaar en ouder vaccineren, betekent 27 miljoen prikken zetten. · 75 procent van alle ziekenhuisopnames betreft personen die niet (volledig) zijn gevaccineerd; bij IC-opnames door COVID is dit 84%. · De grotere groep gevaccineerden bezetten een kwart van de ziekenhuisbedden; de kleinere groep niet-gevaccineerden bezetten driekwart van de COVID-bedden. Daarmee hebben niet-gevaccineerden ruim een 15x hoger risico om met COVID in een ziekenhuis te belanden; Wat IC-opnames betreft is deze kans zelfs 26,5 keer zo hoog. · Coronapatiënten die op de IC liggen, liggen daar gemiddeld 17 dagen, dat is langer dan andere IC-patiënten, bv. postoperatief (gemiddeld 2 dagen). Dit feit is van belang bij het inplannen van inhaalzorg, zoals operaties met een hoger risico. · Het reproductiegetal is 1,19 en laat zien hoe snel het virus zich verspreidt. Dit getal geeft aan hoeveel mensen gemiddeld besmet worden door iemand die besmet is met het coronavirus. Dit betekent dat een R>1 een toename van het aantal besmette personen zal geven. · 18% van de GGD-testen was in de GGD-teststraten positief op zondag 24 oktober. Dit betekent dat meer dan 80% van de mensen met een testindicatie wel klachten heeft, maar op dat moment geen COVID. Dit is van belang om voor de komende tijd een “snotterbeleid” te regelen. · Coronadashboard: Totaal aantal overleden COVID-19-patiënten 18.340 (het aantalCOVID-19-patiënten dat tot 26 oktober 2021 in totaal is gemeld dat ze zijn overleden, sinds het begin van de meldingen). · In oktober heeft NL uitsluitend te maken met de Deltavariant (100%). Dit is van belang omdat de besmettelijkheid (transmissiekans) samenhangt met de kenmerken van het virus. De voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ), ook verantwoordelijk voor de landelijke coördinatie van de urgente coronazorg, waarschuwt (27 oktober 2021) dat wie niet is gevaccineerd “gegarandeerd vroeg of laat het coronavirus krijgt.” · Week 42 (dashboard): 80 is het gemiddelde aantal mensen dat per dag met COVID-19 is opgenomen in het ziekenhuis, inclusief de IC. Het gemiddelde in deze week van hoeveel mensen op één dag gemeld, dat ze positief getest zijn op het coronavirus, is 5533. Dit betekent dat in week 42 gemiddeld 1,4% van de dagelijks positief geteste personen in een ziekenhuis terecht komt (vanwege het klinisch beloop zal dit percentage iets hoger zijn). |
Vaccineren versus niet vaccineren
Het nut van vaccineren is bewezen, maar dat wil niet zeggen dat gevaccineerden geen risico’s lopen. Met vaccinatie heeft de burger meer bescherming tegen besmetting en meer bescherming tegen ziekenhuisopnames en IC-opnames. Maar ook gevaccineerden kunnen ernstig ziek worden, met name als er sprake is van een onderliggende medische aandoening. Dat de derde vaccinatie nu wordt gegeven aan juist deze groep, is dan ook niet vreemd. Daarnaast kunnen gevaccineerden ook het virus overdragen, al is de transmissiekans geringer dan bij niet-gevaccineerden. Bij niet-gevaccineerden ligt het transmissierisico én het risico op ernstig ziek worden hoger.
Dit samengevoegd betekent dat er ook bij vaccinatie weliswaar besmettingsrisico’s blijven, maar dat bij een hogere vaccinatiegraad er minder mensen erg ziek worden. Vaccinatie geeft dus meer persoonlijke bescherming, er is met een dalende transmissiekans meer groepsbescherming, met minder kans op virusmutanten, met een betere bescherming tegen herinfectie en door dit alles is er minder kans op overbelasting van het zorgstelsel.
Het advies van de Gezondheidsraad (19 november 2020) is nog steeds actueel en luidt: “De commissie stelt vast dat de ziektelast veroorzaakt door COVID-19 hoog genoeg is om vaccinatie van de Nederlandse bevolking aan te bevelen.”
Daarnaast moeten de toezichthouders (IGJ/NZa) onderzoek doen naar het fenomeen van sluipsubstitutie, waarbij verminderde toegang tot de GGZ, jeugdzorg, inhaalzorg in het ziekenhuis en het sociaal domein juist leidt tot extra werklast in de eerste lijn. Waarom is er interesse in het bijhouden van wachtlijsten van GGZ en ziekenhuizen en desinteresse in het fenomeen van sluipsubstitutie?
Verplichting vaccinatie is niet aan de orde
Vaccins werken dus zeker niet 100%, maar bieden in combinatie met maatregelen wel een uitweg uit de crisis (blog). Daarbij kan van een verplichting van vaccineren helemaal geen sprake zijn. Er is een grondwettelijk recht je niet te laten vaccineren. Een wet om zoiets mogelijk te maken is er niet en om daar verandering in te brengen zal er eerst een politieke en maatschappelijke discussie over moeten plaatsvinden. Dit betekent dat aan dit individuele recht van niet vaccineren een mate van vrijheid is gekoppeld. Maar zo lijkt mij als niet jurist, deze vrijheid is niet absoluut en niet oneindig, zoals trouwens geen enkele andere vrijheid dat ook is. Keuzevrijheid bestaat alleen in je eigen territorium, zodra je daarbuiten staat, heb je (ook) met een ander te maken. Achterhalen wat het gedachtengoed is op basis waarvan de afweging is gemaakt om zich niet te laten vaccineren, is een nuttiger insteek om het gesprek met een niet gevaccineerde aan te gaan.
Aan het alternatief Testen voor Toegang voor alleen niet-gevaccineerden gelden overigens ook bezwaren, zeker als de kans op verspreiding door een gevaccineerde groter is dan de kans op verspreiding door een negatief geteste ongevaccineerde (NRC, 31 augustus 2021).
Kort samengevat: Op dit moment, hoe hoger de vaccinatiegraad, hoe meer lonkt het perspectief van maatschappelijke vrijheid. Dat geldt ook voor niet gevaccineerden.
Gegevens uit de nulde en eerste lijn
Wie avonds de TV aanzet ziet elke avond dezelfde mensen, zeker in hun functie. Wat daarbij opvalt, is dat als wordt gesproken over overbelasting van het zorgstelsel het altijd gaat over ziekenhuizen en de IC. Maar zelden gaat het over de ervaringen in de eerste lijn, terwijl (zie kader boven), meer dan 95% van de COVID-patiënten niet naar een ziekenhuis hoeft, thuis verblijft, dan wel thuis wordt behandeld.
Waarom ontbreken deze eerstelijns data in het coronadasboard van de overheid? Waarom wekken deze data geen interesse op bij de toezichthouders? Terwijl over de gevolgen wel wordt gepubliceerd, zoals via de voorzitter van de grootste beroepsvereniging van huisartsen (LHV, 26 oktober 2021): citaat: “De coronabesmettingscijfers lopen rap op, de uitval onder zorgverleners is fors en de werkdruk in de huisartsenzorg is erg hoog. We hebben met het ministerie van VWS en de andere verenigingen in de zorg besproken wat er gedaan moet worden om een zorginfarct te voorkomen.” De LHV wenst nu snel nieuwe VVT-opvanglocaties, verlichting van nachtspoedzorg en reductie van bestaande administratieve lasten.
Daarnaast moeten de toezichthouders (IGJ/NZa) onderzoek doen naar het fenomeen van sluipsubstitutie, waarbij verminderde toegang tot de GGZ, jeugdzorg, inhaalzorg in het ziekenhuis en het sociaal domein juist leidt tot extra werklast in de eerste lijn, ook bij huisartsen. Waarom is er interesse in het bijhouden van wachtlijsten van GGZ en ziekenhuizen en desinteresse in het fenomeen van sluipsubstitutie?
Misschien kan de minister op de persconferentie van 2 november vertellen hoe ook de eerste lijn wordt geholpen met hun terechte vragen. Want, zo stelt de LHV, “we verwachten regie én actie vanuit de overheid op deze onderwerpen.”
Er is veel bekend, maar misschien nog wel meer onbekend
Dat vaccinatie wereldwijd de beste weg is naar de uitgang van de pandemie, mag dan waar zijn, maar we moeten toch ook inzien dat veel nog niet bekend is. Nog dagelijks worden we met de gevolgen van de coronacrisis geconfronteerd, met alle vragen en problemen die dat oproepen. Hoe groot de impact van deze crisis nog gaat worden, individueel en collectief, hangt van veel factoren af.
Niet limitatief noem ik hier, ieders huidige persoonlijke immuunstatus (antilichamen en T-cellen), de leeftijd, de leefstijl, ieders leef-werkomgeving, merknaam beschikbaar vaccin, ontstane virusvarianten, effectafname vaccin ofwel de nog onbekende duur van de bescherming van boostervaccins (3e? 4e? 5e etc.?), vaccinatiebereidheid, capaciteit en tempo bij uitvoering van vaccinatie, bijwerkingenprofiel van het vaccin, het succes van toegestane covidbehandelingen, invloed van adolescenten en kindvaccinaties op transmissie, de uitwerking van normering bij ventilatie (blog), toekomstige testbereidheid, kennis over testinterpretatie (blog), BCO-capaciteit en opbrengst, BCO-bereidheid (bron- en contactonderzoek), de mate van (schijn)veiligheid bij Testen voor Toegang, de beschikbaarheid van zorgverleners (blog), de impact van een lagere vaccinatiestatus in arme landen, de mate van virustransmissie verhogend gedrag van burgers, onderbouwde basisregels met een transmissie verlagend doel als overheidsbeleid (persconferenties), communicatiebeleid daarbij, plus waarschijnlijk nog een of meerdere nog onbekende X-factoren.
Wie meer licht in de glazen bol heeft en het weet, die mag het zeggen.
Tot slot
Het valt niet mee om in de enorme berichtenstroom goede informatie te onderscheiden van desinformatie. Ik hoop met deze blog de dagkoers van de vandaag geldende feiten goed te hebben weergegeven. Maar er zijn geen garanties.
Tot slot hieronder de door mij geraadpleegde bronnen, in afwachting van adviezen van OMT en Gezondheidsraad en de maatregelen van het kabinet.
Deze blog komt tot stand met dank aan…
-het RIVM, website
-Hoogleraar statistiek Casper Albers, Volkskrant, 26 oktober 2021, “Het is inmiddels volstrekt onduidelijk waar op de coronaroutekaart we ons bevinden.”
-het coronadashboard van het ministerie van VWS
–NTvG, 23 juni 2021, “de vaccins en de virusvarianten”
–NTvG, 30 juni 2021, “Covid-19-vaccins: hoe zit het?”
–Zorgvisie, 16 juli 2021, Ernst Kuipers: “het is nu dansen met de pandemie”
–Volkskrant, 23 juli 2021, “Steekproef: circa 10 procent van ziekenhuispatiënten is volledig gevaccineerd.”
–NOS, 27 juli 2021, “Veruit de meeste covidpatiënten in ziekenhuis zijn niet gevaccineerd.”
–thebulwark.com, 10 augustus 2021
–Zorgvisie, 6 augustus 2021, “Discutabele retoriek van Artsen Covid Collectief (ACC) kan volksgezondheid schaden.”
-idem, met veel uitgebreidere reactie op de retoriek van ACC
–RIVM, 5 augustus 2021, Vaccinatie vermindert overdracht COVID-19 (+bron)
Eerdere blogs over corona en COVID-19
19.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (01) (de consequenties volksgezondheid)
23.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (02) (gevolgen economie en geld printen)
26.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (03) (over sociale en mentale gevolgen)
28.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (04) (met testbeleid naar 3 groepen)
30.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (05) (met uitstelzorg, aanpak en compensatie)
02.04.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (06) (beleidsmaatregelen o.b.v. kennisbundeling)
04.04.2020: Verhoogde urgentie aanpak tekorten geneesmiddelen (altijd al, zeker nu in coronatijd)
07.04.2020: Contractafspraken: andere context, ander contract? (andere afspraken in COVID-19 tijd?)
10.04.2020: Tekort beschermingsmateriaal voor zorgverlener én patiënt een treurig feit
19.04.2020: Het bron- en contactonderzoek bij COVID-19 kan ook zonder app (BCO zelf uitvoeren)
22.04.2020: Het bron- en contactonderzoek bij COVID-19 heeft last van het afwentelvirus (GGD)
24.04.2020: Verhoogde testcapaciteit COVID-19 wordt niet volledig benut (de beschermende COVID-keten)
05.05.2020: Van het nieuwe abnormaal naar het normale normaal (maatregelen heropenen economie)
09.05.2020: Conclusie: voor elke burger goed neusmondmasker voorradig (anders schijnveiligheid)
12.05.2020: Een financiële kluwen: lenteherberekening en catastroferegeling (compensatie 21 ZV’s)
16.05.2020: Economie en volksgezondheid zijn onlosmakelijk verbonden (maatregelen economie + zorg)
20.05.2020: Extra taken (blijkbaar) voor huisartsen in coronatijd (bij testen mantelzorgers en toedienen LMWH)
01.06.2020: 0800-1202 (het nieuwe testbeleid voor elke burger met coronaklachten, 3 mnd. na 1e patiënt)
08.06.2020: Na WHO-advies: frequent gebruik mondmaskers het nieuwe normaal? (ruime indicatie)
22.06.2020: Regelen onafhankelijke evaluatie eigen coronabeleid is (ook) taak overheid (en nodig)
10.07.2020: Inzicht in verspreiding coronavirus als fundament voor maatregelen (1,5 mtr., Goudsmit)
13.07.2020: Urgentie de bevolking méér proactief te gaan testen (asymp. dragers + superverspreiders)
18.07.2020: Gaat de beroepsgroep van huisartsen het coronabeleid nog evalueren? (PBM)
23.07.2020: Toename besmettingen vraagt intensievere maatregelen bij T-BCO-I (meer/beter)
24.07.2020: Gevraagde experts komen al binnen paar dagen met advies voor minister (TTI)
30.07.2020: Mondkapje ja/nee? Beslis zelf! (blokkade medisch, juridisch, gedrag, communicatief)
07.08.2020: Wanneer elke dag telt… (gevolgen van uitstel T-BCO-I + uitstel beleid/maatregelen)
13.08.2020: Overheid faciliteer GGD maximaal (1)(T-BCO-I immers na gedrag enigste wapen in strijd)
15.08.2020: Huisartsen willen beter testbeleid met terugkoppeling uitslagen virustest (test!)
18.08.2020: Overheid faciliteer GGD maximaal (2) (hulp bij T/BCO, ofwel hulp bij opschalen)
22.08.2020: Inzet IC-verpleegkundigen onder het vergrootglas (IC-capaciteit + hun randvoorwaarden)
01.09.2020: Beleid vaccinontwikkeling goede testcase Europese samenwerking (inkoop/spreiding)
04.09.2020: Bij coronadiagnostiek te lang gewacht inschakeling diagnostische centra (EDC’s)
20.10.2020: Zet nu (ook) sneltesten in bij corona-aanpak! (sneltest scoort beste tav besmettelijkheid)
21.10.2020: Mistroostige reactie GGD richting huisartsen (niet altijd wordt positieve test gemeld)
02.11.2020: Vanaf nu wordt het testen op COVID-19 anders aangepakt (meer testen op meer plekken)
06.11.2020: Blijvende zoektocht naar plaatsbepaling antigeensneltesten (plus/min sneltest, bij/buiten GGD)
20.11.2020: Als we wisten wat we deden, heette het geen onderzoek (Einstein, waarde vaccins)
30.11.2020: Over corona en de toekomst van volksgezondheid (RIVM c-VTV + weer T-BCO-I)
01.01.2021: Is er wel een keus? (over coronavaccinatie, ook als nog niet alles bekend is? Nee!)
17.01.2021: Nieuwe coronavariant rechtvaardigt vaccinatievoorrang gehele acute zorgketen
26.01.2021: EU vindt verminderde levering AstraZenica-vaccins onacceptabel (1) (zie contract)
19.02.2021: Vaccinatie tegen corona als logistieke uitdaging (tekort, agendavulling, GGD/HA)
24.03.2021: EU vindt verminderde levering AstraZenica-vaccins onacceptabel (2) (in EU gemaakt?)
14.04.2021: Minister negeert huisartsenprotest na vaccinatieadvies Gezondheidsraad (AZ/60-)
21.04.2021: De vaccinatiecampagne komt op stoom (opschalen GGD, meer vaccins, EMA-keuring)
23.04.2021: Vertaal vaccinatierisico naar leeftijd: laat arts/patiënt samen beslissen (AZ vaccin)
01.05.2021: Herstelplan vraagt een correct ingevulde agenda (posttcorona, inhaal, personeel + juiste punt)
17.05.2021: Een andere kijk op testen (Armand Girbes, bij lage prevalentie veel foutpositieven)
26.06.2021: Vaccinatieperikelen (verzoek Skipr, vaccinatiebijdrage HA + eigen bijdrage bij GGD)
21.07.2021: Zorg inhalen wordt nog een hele klus (postcorona inhaalzorg GGZ, zkhs., huisarts)
01.08.2021: Kennis virustransmissie moet nu leiden tot betere ventilatienormen (Bouwbesluit)