Europese ziekenhuizen schreven deze week een brandbrief over dreigende tekorten van essentiële intensivecaremedicatie, zoals narcosemiddelen (propofol) en spierverslappers zoals rocuronium. Ziekenhuizen gaan nu met COVID-19 sneller dan normaal door hun voorraden heen en producerende farmaceuten kunnen het maar lastig bijbenen. Naast mondkapjes, personeelsgebrek en beademingsapparaten, is dit medicijntekort een volgend mogelijk struikelblok voor goede zorg. Ook bij het in de eerste lijn populaire middel midazolam, gebruikt in de palliatieve zorg, dreigt een tekort. Daarnaast schreven de huisartsenorganisaties en de apothekers de minister deze week óók een brief, dat steeds meer geneesmiddelen minder of niet beschikbaar zijn, met name op het gebied van sedatie en voor de zorg aan patiënten met chronische aandoeningen. Inclusief het antibioticum amoxicilline dat notabene eerste keus is bij een COVID-19 patiënt met een verdenking op een longontsteking.
Geneesmiddelentekort en COVID-19
Heeft het geneesmiddelentekort nu te maken met COVID-19 of niet? Nou het antwoord is vooral een heel sterk ‘nee’ en een heel klein beetje ‘ja’…
Alvorens hier verder op in te gaan, verwijs ik naar drie TV-berichten de afgelopen week:
- Zembla, 2 april 2020 (TV, duurt 40 minuten)
- Hart van Nederland, 2 april 2020 (TV, 9 minuten durend vanaf 8.35 minuut)
- Nieuwsuur, 3 april 2020 (TV, interview met huisarts Joost Zaat)
Tekort aan geneesmiddelen wordt elk jaar erger
Het aantal geneesmiddelentekorten in Nederland was in 2019 nagenoeg verdubbeld. De tekorten liepen vorig jaar op naar 1492 producten, tegenover 769 in 2018. Dit blijkt uit een inventarisatie door KNMP Farmanco. Patiënten, apothekers, huisartsen en andere zorgverleners hebben hier al jaren dagelijks enorme hinder van. Temeer omdat het probleem elk jaar groter wordt en er een enorme impotentie is het probleem goed aan te pakken. Betrokkenen in de medicijnenbranche – industrie, zorgverzekeraar, apotheek en groothandel – wijzen graag naar elkaar als de schuldige van de tekorten. Al jaren. Volgens fabrikanten, groothandel, apotheken hebben zorgverzekeraars de marges dusdanig verschraald dat internationaal opererende leveranciers de Nederlandse markt niet meer interessant vinden. Verzekeraars die ook verantwoordelijk zijn voor een eigen, steeds wisselend, preferentiebeleid. Een beleid wat niet de enige oorzaak is, maar wel degelijk bijdraagt aan desinteresse van (de overige niet gecontracteerde) leveranciers. Dit schreef ik eerder over het preferentiebeleid:
Eindconclusie:
| Blog (5 september 2018): De geneesmiddelentekorten zijn het gevolg van een inkoopbeleid op basis van een doorgeschoten marktwerking, niet uitsluitend, maar (toch) ook door het preferentiebeleid. Het gevolg is dat de lijst van niet te leveren geneesmiddelen steeds langer wordt. Een door de verzekeraar te publiceren lijst met medicijnen vallend onder het preferentiebeleid is een vorm van voorlichting. Maar een steeds langere lijst van niet te leveren medicijnen, is met een in de wet vastgelegde zorgplicht voor deze zelfde verzekeraar voor de patiënt onacceptabel. Dat het voordeel van het preferentiebeleid wordt uitgedrukt in een premiekorting van 42 euro per jaar (= 0,75% van gemiddelde zorgkosten per burger), zegt niets als enerzijds alle dagelijkse inspanningen van medewerkers van huisartsenpraktijk en apotheek en anderzijds de schade bij de patiënt van het beleid niet worden gekapitaliseerd. Waarna de uitkomsten hiervan vervolgens worden betrokken bij een onafhankelijk uitgevoerde kosten-baatanalyse van het preferentiebeleid. Het op de huidige manier afwentelen door zorgverzekeraars van de nadelige gevolgen van het eigen beleid op patiënten en zorgaanbieders valt voor mij in categorie van de perversiteiten. |
Kortom zorgverzekeraars proberen alleen maar het distributierisico op het bord van een ander te leggen!
Oorzaken van het regulier tekort aan geneesmiddelen
- Het preferentiebeleid (blog)
- Productie is verhuisd naar lageloonlanden (China, India) met ook minder strenge regelgeving. Zo ontstaan er minder productielijnen naar Nederland en is logistieke traject richting Nederland langer, zeker bij deze pandemie
- Bij schaarste van een middel gaat de restproductie niet naar het land wat het minste betaalt, soms zijn de medicijnen In Nederland “goedkoper-dan-kauwgom”
Mogelijke oplossingen bij het tekort aan geneesmiddelen
- Pleeg de zes interventies (blog, 1 februari 2020)
- Voer de voorraad (verplicht) op naar 4 tot 6 maanden, maar betaal er dan ook voor
- Centrale inkoop, via Europese Unie, want probleem speelt wereldwijd
- Signaleer tekorten bijtijds. Met een Meldpunt. Het Meldpunt monitort nu ook de beschikbaarheid van de COVID-19-gerelateerde geneesmiddelen voor de extramurale farmacie (eerstelijns en langdurige zorg)
- Ben transparant over contracten met ‘laagsteprijsgarantie’, over prijzen, over clawbackregelingen, boeteclausules, parallelle import/export, risico van overnamegevaar, publieke informatie over risicodragerschap en profijtschap. Nu is de zorgverzekeraar de marktmeester maar legt alle risico’s bij een andere partij. Wie wil er op deze manier op een markt geen zakendoen?
- Voer een faire minimumprijs in voor generieke middelen. Simpele, relatief goedkope geneesmiddelen verdwijnen geregeld van de Nederlandse markt omdat de geneesmiddelprijzen hier zo laag zijn
- Breng relevant deel van de productie terug naar eigen land
- Koester daarom de laatste bedrijven in Nederland die geneesmiddelen maken, zoals bv. Apotex (Leiden), of Ofichem (Ter Apel) etc.
Ja, en dán is er wereldwijd de coronacrisis in 2020…
De oplopende tekorten van geneesmiddelen hebben dus niets met de coronacrisis te maken. Maar nu de wereldhandel stilligt, met een exportverbod vanuit India, hebben alle landen die qua medicatie en beschermingsmiddelen afhankelijk zijn van een ander land, daar juist wel extra last van. Zo ook Nederland. Lees hier hoe het is gegaan met het (in deze tijd extra) belangrijke antibioticum amoxicilline. Of met de vaccinkennis in ons land. Het is een goede zaak dat er nu een nauwgezette en gecoördineerde samenwerking is tussen die relevante partijen en overheidsinstanties IGJ en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). De urgentie spat er (nu wel) van af. Het ministerie heeft, net als bij de gevoelde urgentie ten aanzien van sturing bij toewijzing van IC-bedden (‘Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding’), hulpmiddelen (‘Landelijk Consortium Hulpmiddelen’) en diagnostiek (‘Taskforce Diagnostiek’), een centrale coördinatiestructuur in het leven is geroepen om de beschikbaarheid van IC-geneesmiddelen in de gaten te houden en zo nodig te herverdelen tussen ziekenhuizen. Binnen deze structuur werken nu samen: de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuisapothekers (NVZA), de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) en de groothandels. Bij tekorten kan de IGJ een algemene toestemming geven aan fabrikanten, groothandelaren en apotheken om alternatieve vergelijkbare geneesmiddelen uit het buitenland te betrekken, al dan niet als TAV (Tijdelijk Afwijkende Verpakkingen). En nu maar hopen dat in de slipstream van deze activiteiten ook de noodzakelijke, deels palliatieve, noodmedicatie extramuraal (thuis, verpleeghuizen, COVID-units, hospices) beschikbaar blijft.
Doorpakken
Ik hoop dat het ministerie met dezelfde voortvarendheid en (wederom!) centrale regie nu eindelijk eens doorpakt om het tij ten aanzien de jaarlijkse tekorten aan geneesmiddelen op te heffen. Dat zou zowel de frustratiedruk bij de burgers ten aanzien van terugkerende leveringsproblemen als wel het werkplezier van zorgverleners in de sector, ten goede komen. Overheid, trek de regie naar je toe en laat het ‘dossier’ niet op het bord van verzekeraars liggen!
Eerder blogs over het beleid bij geneesmiddelen
18.08.2017: Prijsaanpak dure geneesmiddelen blijkt complexe zaak (weesgeneesmiddelen Ned.)
05.09.2018: Preferentiebeleid: van kostenbeheersing tot perversiteit (te ver doorgeschoten)
24.09.2018: Inzicht geven in prijs medicijn is taak van overheid (discutabele prijsstelling medicijn)
13.10.2018: Wouter Bos: Stop met wegduiken voor pijnlijke keuzes in de zorg (wegkijken als beleid)
18.01.2019: Prijs weesgeneesmiddelen: van verontwaardiging naar aanpak (afleggen verantwoording)
08.04.2019: Stijging gebruik opioïden vraagt een multidimensionale aanpak (“een stille opioïde-epidemie”)
01.02.2020: Ook de politiek aan zet bij gedragscode geneesmiddelenindustrie (code VIG over prijzen)
Eerdere blogs over COVID-19
19.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (01) (de consequenties volksgezondheid)
23.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (02) (gevolgen economie en geld printen)
26.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (03) (over sociale en mentale gevolgen)
28.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (04) (met testbeleid naar 3 groepen)
30.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (05) (met uitstelzorg, aanpak en compensatie)
02.04.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (06) (beleidsmaatregelen o.b.v. kennisbundeling)