Conclusie: voor élke burger een goed neusmondmasker voorradig

Samenvatting: Overheden bereiden zich voor op een potentiele influenzapandemie. Om het effect van de diverse mogelijke interventiemaatregelen te kunnen beoordelen zijn data nodig. Zo zou het dragen van gezichtsmaskers door de bevolking een goed toegankelijke en betaalbare interventiemaatregel kunnen zijn. Op het RIVM werd het dragen van verschillende, professionele en zelfgemaakte, gezichtsmaskers getest die de respiratoire transmissie zouden moeten beperken. Het onderzoek werd gedaan met 3 verschillende experimenten waarbij gezonde vrijwilligers en een gesimuleerde patiënt activiteiten moesten uitvoeren met verschillende, professionele en zelfgemaakte, maskers op. Uit de resultaten bleek dat alle soorten maskers de blootstelling aan aerosolen verminderden. De bescherming was redelijk stabiel in de tijd, en werd niet beïnvloed door de duur van dragen of het soort activiteit. Wel was er een hoge mate van individuele variatie. Professionele FFP2-maskers waren efficiënter dan chirurgische maskers, en die waren weer efficiënter dan zelfgemaakte maskers. Onafhankelijk van het soort masker waren kinderen minder goed beschermd. Bescherming van binnen naar buiten (masker gedragen door een gesimuleerde patiënt) was minder effectief dan bescherming van buiten naar binnen (maskers gedragen door gezonde vrijwilligers). De conclusie is dat elk type gezichtsmasker blootstelling aan virus en infectierisico op populatieniveau kan verminderen, ondanks niet optimale pasvorm en draagdiscipline. Professionele FFP2-maskers geven daarbij de meeste bescherming. Maskers gedragen door patiënten lijken minder bescherming te geven tegen transmissie van aerosolen.

Het OMT heeft op basis van de meest recente informatie en literatuur een inschatting gemaakt van de kans dat mensen zonder klachten het virus overdragen. Op basis hiervan komt het OMT met betrekking tot het gebruik van mondneusmaskers in de openbare ruimte tot de volgende conclusies en adviezen:

Conclusies:

·      SARS-CoV-2 wordt overgebracht via druppelcontact. Een patiënt is besmettelijk in de symptomatische fase. Er zijn echter aanwijzingen voor presymptomatische overdracht. De mate waarin dit bijdraagt aan de verspreiding van het virus is nog niet met zekerheid vastgesteld.

·      De literatuur over het effect van het dragen van niet-medische mondmaskers in de openbare ruimten is niet eenduidig en de resultaten spreken elkaar tegen.

·      Niet-medische mondneusmaskers beschermen de drager ervan in zeer beperkte mate tegen besmetting. Dit is sterk afhankelijk van de kwaliteit van de materialen, de mate waarin het masker aansluit op het gezicht en het draagcomfort. Dit wordt zo spoedig mogelijk gepubliceerd op de RIVM-website. Dit wordt zo spoedig mogelijk gepubliceerd op de RIVM-website

·      Niet-medische mondneusmaskers dragen mogelijk enigszins bij aan het beperken van verspreiding van COVID-19 door presymptomatische patiënten in openbare ruimten, waar voldoende afstand houden niet altijd mogelijk is.

·      Plastic kappen (zgn. face-shields) zijn mogelijk een praktisch alternatief voor mondneusmaskers die de drager van de kap beschermen bij direct face-to- face-contact met mogelijke COVID-19-patiënten. Deze kappen zijn mogelijk minder efficiënt in situaties waar virusdeeltjes vanuit verschillende richtingen kunnen komen, zoals in het openbaar vervoer, omdat de kap niet volledig aansluit op het gezicht.

·      Door de beperkte bescherming is mondneusbescherming niet geschikt als vervanging van social distancing, hygiënemaatregelen en (thuis)isolatie van patiënten met klachten.

·      Mondneusbescherming kan als aanvullende maatregel de aandacht voor social distancing en hygiënemaatregelen versterken. Mondneusbescherming kan echter ook een gevoel van schijnveiligheid creëren waardoor andere maatregelen niet goed meer opgevolgd worden. In dat geval kan het gebruik van niet-medische maskers die maar een beperkte bescherming bieden, leiden tot een toename van infecties met COVID-19.

·      In het OV en in bijzondere settings in de openbare ruimte (waar de afstand van anderhalve meter niet kan worden gehandhaafd) kan er sprake zijn van vele contacten op een zeer korte afstand en mogelijk gedurende langere tijd. Ook is daar niet de mogelijkheid om triage op klachten toe te passen. Dit maakt dat deze omstandigheden een ander risico met zich meebrengen dan in de situatie van contactberoepen, waar de instroom van klanten gereguleerd kan worden.

Adviezen:

·      Medische mondneusmaskers dienen gereserveerd te worden voor gebruik in de zorg en dienen gebruikt te worden conform de vigerende adviezen.

·      Het OMT adviseert geen algemeen gebruik van niet-medische mondneusmaskers in de publieke ruimte daar waar het mogelijk is anderhalve meter afstand te bewaren.

·      Voor het gebruik van niet-medische mondneusmaskers in settings waar het niet mogelijk is om anderhalve meter afstand te bewaren en waarbij het niet mogelijk is om triage toe te passen, kan het OMT, vanwege het gebrek aan eenduidig bewijs van het effect van niet-medische adembescherming, geen richtinggevend positief advies uitbrengen dat voldoende inhoudelijk onderbouwd is. Het OMT stelt daarom dat gebruik van niet-medische mondneusmaskers overwogen kan worden in die settings waar het niet mogelijk is om anderhalve meter afstand te houden en triage toe te passen.

Mondkapjes in het openbaar vervoer kunnen een klein beetje bijdragen aan de beperking van de verspreiding van het coronavirus. RIVM-directeur Jaap van Dissel zei tegen Kamerleden dat het effect van niet-medische mondkapjes in trein en bus zeer beperkt is; ze houden hooguit 5 tot 10 procent van de besmettingen tegen. Toch heeft hij begrip voor het besluit van het kabinet om niet-medische mondmaskers per 1 juni verplicht te stellen in het openbaar vervoer. Daar is het moeilijk om 1,5 meter afstand te houden, en kunnen mondkapjes nut hebben. Echt effectieve, medische mondmaskers blijven gereserveerd voor de zorg. Volgens Van Dissel blijkt uit onderzoek dat niet-medische mondkapjes “mogelijk enigszins bijdragen aan beperking van de verspreiding“. Maar de meeste laten 40 tot 80 procent van de druppeltjes door, afhankelijk van het soort stof. Hij noemde het een politieke keuze van Nederland en andere landen om ze in te zetten. Veel hangt af van de kwaliteit, legde Van Dissel uit. “In sommige landen zeggen ze: doe maar een sjaal om. Daar zou ik niet zo erg voor zijn. Sommige sjaals kun je doorheen kijken, daar laat het virus zich ook niet door tegenhouden.” Op korte termijn publiceert de Rijksoverheid een instructie, waarmee mensen zelf een goed mondkapje kunnen maken. Van Dissel waarschuwde dat het besluit ertoe kan leiden dat mensen met milde klachten toch naar buiten gaan, omdat ze denken dat ze met een mondkapje niemand kunnen besmetten. Ook worden de kapjes vaak verkeerd gebruikt, waardoor het effect verloren gaat. Mondkapjes in het OV is een politieke keuze.