Al vanaf het begin van de coronapandemie is er discussie over de bijdrage aan virustransmissie van aerosolen (kleine druppels met een diameter ≤ 10 µm). Geadviseerd door de WHO en het RIVM, richt de overheid zich eerder op virustransmissie via grote druppels, direct contact en indirect contact. Echter als de virusoverdracht ook of met name verloopt via aerosolen, dan is primair luchtverversing essentieel. En als luchtverversing in binnenruimten essentieel is, dan zijn normen over ventilatie dat ook. Uiteraard thuis, maar ook in publieke ruimten. Pas recent is “zorg voor voldoende frisse lucht” toegevoegd als basisregel om verspreiding om het coronavirus te voorkomen.
Artikel NRC
Deze week kwam de NRC (NRC, 28 juli 2021) met het nieuws dat juist midden in de laatste besmettingsgolf de ventilatienormen voor de horeca zijn verlaagd. Dit besluit is onderdeel van een wijziging van de Drank- en horecawet (de “alcoholwet”) per 1 juli 2021. Sindsdien is de ventilatienorm voor de horeca in de praktijk tot vijf keer lager geworden, ver onder de internationale norm van de WHO. Dus een normverlaging, terwijl bij de laatste besmettingsgolf, met half juli 2021 ruim 11.000 nieuwe besmettingen per dag, vaak de horeca betrokken was.
Hoe kan een dergelijk besluit zijn genomen?
In november 2020 ging de Tweede Kamer akkoord met deze wetswijziging. Het kabinet stelde zich destijds op het standpunt dat dit soort ventilatie-eisen thuishoren in het Bouwbesluit, dat nu al allerlei inrichtingseisen voor gebouwen – inclusief horeca – stelt. En, aldus het kabinet, ventilatienormering hoort niet thuis in wetgeving die zich richt op gebruik en verkoop van alcohol.
Voorafgaand aan het debat noemde Koninklijke Horeca Nederland destijds (29 oktober 2020) de voorgenomen normverlaging in een brief aan het parlement „een onbegrijpelijk voornemen”. De branchevereniging vroeg juist de strengere regels te behouden. „Als de coronacrisis één ding duidelijk gemaakt heeft, is het dat goede ventilatie in ruimten waar mensen bij elkaar komen cruciaal is”, zo meldt de brief.
Wat betekent deze normverlaging?
Deze normverlaging betekent voor de luchtkwaliteit een verslechtering omdat de ventilatie-eisen in het Bouwbesluit 2012 minder streng zijn. In de Drank- en horecawet stond de eis dat de lucht in horecazaken iedere tien minuten volledig moest worden ververst. In het huidige Bouwbesluit staat voor horecagebouwen de voorwaarde dat dit maar ongeveer een keer per uur hoeft te gebeuren.
In een ‘routekaart ventilatie’ van de WHO (maart 2021) staat het advies in binnenruimtes te zorgen voor minimaal 10 liter verse lucht per persoon per seconde. Nederland zit nu met de eisen uit het Bouwbesluit dus ver onder de internationale standaard.
Richtlijnen, adviezen en wetgeving over ventilatie
|
29.08.2011: Bouwbesluit 2012. Afdeling 3.6. Luchtverversing 31.05.2016: RIVM: Binnen en buitenmilieu voor basisscholen 01.03.2021: WHO-richtlijn over ventilatie: “Roadmap to improve and ensure good indoor ventilation in the context of COVID-19” 03.06.2021: RIVM: Ventilatie en COVID-18, een notitie bij LCI-richtlijn COVID-1 01.07.2021: De nieuwe Drank- en horecawet met verlaagde normen voor ventilatie 09.07.2021: RIVM: Ventilatie en luchtreiniging, (met citaat): “Hoe goed ventileren precies helpt om COVID-19 te voorkomen, is nog niet duidelijk.” 19.07.2021: Infection Resilient Environments: Buildings that keep us healthy and safe | Initial Report van The Royal Academy of Engineering and its partners in the National Engineering Policy Centre (UK) Juli 2021: informatie van Rijksoverheid over het coronavirus en ventilatie in gebouwen |
Ventilatie: ook item in de zorg
Een veilige leefomgeving is niet alleen van belang in horeca, maar normen over luchtverversingscapaciteit zijn ook van belang in bv. onderwijs en zorg. Ventilatienormen uit het Bouwbesluit zijn er vooral voor het tegengaan van geuroverlast en op scholen om te voorkomen dat slechte luchtkwaliteit invloed heeft op de leerprestaties. Er is geen relatie tussen de ventilatienorm (2012) en noodzakelijke infectiepreventie (corona maart 2020). De lankmoedige houding van het kabinet over ventilatie had toch vooral te maken met het onvoldoende toekennen van het belang van aerosolen aan virustransmissie. Een docent TU Eindhoven zegt over het recente advies: “Het is een nogal vreemde gang van zaken dat de overheid zegt: goed ventileren is van belang, maar de eisen mogen opeens met een factor vijf omlaag.”
Minister en RIVM
Uit het NRC-artikel blijkt ook dat de Tweede Kamer werd gerustgesteld omdat het RIVM als belangrijkste corona-adviseur van het kabinet zou hebben vastgesteld dat de eisen uit het Bouwbesluit qua ventilatie in het licht van corona voldoende zijn. Daarop stemde de Kamer met de lagere eisen in. Echter navraag door de NRC bij het RIVM leert dat de organisatie niet door het ministerie van Volksgezondheid is gevraagd naar de ventilatienormen in de horeca te kijken. Een woordvoerder van het RIVM noemt de normen uit het Bouwbesluit nu „minimaal”…
Stand van zaken nu: hoe verder?
Half juli (Wilders, 14 juli 2021) heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen met als tekst “constaterende dat aerogene transmissie, besmetting via de adem, de belangrijkste besmettingsroute van corona is; verzoekt de regering, per ommegaande van ventilatie topprioriteit te maken en de juiste ventilatie te verlangen in de horeca, scholen, bedrijven en winkels, en goede adviezen te geven voor ventilatie thuis.”
Het kabinet is daarom opnieuw in overleg met het RIVM. Het RIVM adviseert nu wel verdere kennis op te bouwen over virusoverdracht en ventilatienormering, maar stelt ook dat geen onderzoek bekend is welk niveau van ventilatie er dan moet komen. Enfin, lees hier…
Citaten uit RIVM-advies na het 121e overleg van het OMT (26 juli 2021)
|
“Het OMT continueert haar eerdere advies het vigerend Bouwbesluit aan te houden als minimumeisen betreffende de ventilatie normering. Dit geldt bij normaal gebruik van de betreffende ruimtes. Tevens is van belang te realiseren dat er een gebrek aan gedetailleerde kennis is over de kans op overdracht van luchtweginfectievirussen en de ventilatienormering van gebouwen anders dan ziekenhuizen, operatieafdelingen en dergelijke. Ventilatienormen in Nederland zijn vooral gebaseerd op vermijden van problemen met CO, verbrandingsgassen, formaldehyde, voldoende zuurstof, PAKS, radon, kookluchten en dergelijke, maar richten zich niet specifiek op (voorkómen van) (respiratoire) infectieziekten. Daarom ook adviseert het OMT, naast controle op ventilatiesystemen of ze (nog) voldoen aan het Bouwbesluit, kennis op te bouwen en nader te laten onderzoeken of luchtmetingen zoals bijv. die van CO2-concentraties in binnenruimtes, zouden kunnen bijdragen aan de advisering en het realiseren van een binnenklimaat met beheersbare kans op besmetting met luchtwegvirussen. In het kader van COVID-19 is het belangrijk te zorgen voor een adequaat aanbod van verse (buiten-)lucht naar een ruimte. Immers, dit werkt om virusdeeltjes in de binnenruimte te verdunnen en uit het gebouw te verwijderen, en vermindert zo het risico op blootstelling aan virus in de lucht. Echter, er zijn geen onderzoeken (en al helemaal niet met betrekking tot COVID-19) waaruit blijkt welk niveau van ventilatie afdoende is om het risico op besmetting zo klein mogelijk te maken.” |
Antwoord minister na 121e OMT-advies
Altijd na een OMT-advies komt er Kamerbrief van de minister. Ook in deze Kamerbrief herhaalt de minister het gebrek aan kennis om met ventilatienormen de kans op virusoverdracht te verkleinen. Waarom in geval van twijfel dan toch niet het WHO-advies wordt gevolgd, blijft onduidelijk. Inmiddels wordt aangedrongen om zo snel mogelijk echte ventilatie-experts in te schakelen (hier/hier/hier/hier en hier).
Citaten Kamerbrief minister na RIVM-advies na 121e overleg van OMT (26 juli 2021)
|
“Wel adviseert het OMT om de aanpassing (‘normalisatie’) van de ventilatienorm voor de horeca op basis van het antirookbeleid nog niet door te voeren. Het is van belang te realiseren dat er een gebrek aan gedetailleerde kennis is over de kans op overdracht van luchtweginfectievirussen en de ventilatienormering van gebouwen anders dan ziekenhuizen, operatieafdelingen en dergelijke. Ventilatienormen zijn vooral gebaseerd op vermijden van problemen met CO, verbrandingsgassen, formaldehyde, voldoende zuurstof, PAKS, radon, kookluchten en dergelijke, maar richten zich niet specifiek op (voorkómen van) (respiratoire) infectieziekten.” |
Tot slot
Als luchtverversing een rol speelt bij virustransmissie dan is herziening van ventilatienormen noodzakelijk. Als dan bij steeds oplopende besmettingen voldoende kennis over ventilatie ontbreekt, zet dan niet in op een niet te onderbouwen normverlaging. Dat ook hier leefomgeving een steeds belangrijkere rol speelt bij preventie (blog), bij dit dossier luchtverversing ter voorkoming van coronabesmetting, moet nog wetmatig indalen.
Het spreekt voor zich dat de uitkomst van deze discussie in de komende maanden straks ook gevolgen heeft voor te stellen eisen aan luchtverversing in publieke ruimten, onderwijsruimten (school/universiteit) en (praktijk)gebouwen in de zorgsector. Eisen die hoger zullen komen te liggen dan de nu gehanteerde vereisten uit het Bouwbesluit 2012.
Eerdere blogs in 2021 over corona en COVID-19
01.01.2021: Is er wel een keus? (over coronavaccinatie, ook als nog niet alles bekend is? Nee!)
17.01.2021: Nieuwe coronavariant rechtvaardigt vaccinatievoorrang gehele acute zorgketen
26.01.2021: EU vindt verminderde levering AstraZenica-vaccins onacceptabel (1) (zie contract)
19.02.2021: Vaccinatie tegen corona als logistieke uitdaging (tekort, agendavulling, GGD/HA)
24.03.2021: EU vindt verminderde levering AstraZenica-vaccins onacceptabel (2) (in EU gemaakt?)
14.04.2021: Minister negeert huisartsenprotest na vaccinatieadvies Gezondheidsraad (AZ/60-)
21.04.2021: De vaccinatiecampagne komt op stoom (opschalen GGD, meer vaccins, EMA-keuring)
23.04.2021: Vertaal vaccinatierisico naar leeftijd: laat arts/patiënt samen beslissen (AZ vaccin)
01.05.2021: Herstelplan vraagt een correct ingevulde agenda (posttcorona, inhaal, personeel + juiste punt)
17.05.2021: Een andere kijk op testen (Armand Girbes, bij lage prevalentie veel foutpositieven)
26.06.2021: Vaccinatieperikelen (verzoek Skipr, vaccinatiebijdrage HA + eigen bijdrage bij GGD)
21.07.2021: Zorg inhalen wordt nog een hele klus (postcorona inhaalzorg GGZ, zkhs., huisarts)