Er is recent commotie ontstaan naar aanleiding van het tijdelijk sluiten van spoedeisende hulpen (SEH) in ziekenhuizen. Met name Marcel Levi, hoogleraar geneeskunde en voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), keerde zich recent op het Zorgvisie-congres Acute Zorg tegen de voortdurende ad hoc-sluiting van SEH’s.
In deze blog ga ik na 3 eerdere versies wederom in op het wel en wee van de spoedzorgketen in ANW-tijd.
24.02.2022: ANW-spoedzorg op huisartsenpost zo niet meer toekomstbestendig (dysbalans/wet)
02.03.2022: Uitgangspunten herinrichting landschap acute zorg bekend…en nu? (pilots/VWS/NZa)
15.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (2) (acute zorg = speerpunt 6)
Citaten Marcel Levi op het Zorgvisie-congres Acute Zorg (7 april 2022)
|
Citaten Marcel Levi (Zorgvisie, 11 april 2022): “Er wordt niet nagedacht over de gevolgen voor de patiënt. Dit kan gewoon niet. Sluiting van SEH’s is een voorbeeld van een Nederlandse kwaal: we hebben een probleem met de bezetting en dan doen we zo’n SEH gewoon maar dicht. Er is te weinig nagedacht over waar die ambulance dan wel heen moet. Ik vind dat we de SEH’s die we nu hebben altijd open moeten houden. Ook is er geen uitgewerkt plan voor als een ziekenhuis een SEH zou sluiten. Wat gebeurt er dan met de vervolgzorg in dat ziekenhuis? Kan het ziekenhuis dat deze SEH-taken overneemt die extra vervolgzorg die ze daardoor krijgen eigenlijk wel aan? Als een SEH sluit, valt alles als een plumpudding in elkaar. De hele keten dient in beeld te komen. De oplossingen voor de vaak krappe bezetting op SEH’s moet eerder gezocht worden in beter gebruik te maken van data. Zo blijkt uit onderzoek dat het op een SEH het drukst is tussen 13 en 22 uur. De specialisten zijn echter doorgaans tussen 8 en 18 uur aanwezig. Bovendien zou de routing op een SEH beter kunnen. Zo moeten mensen op een SEH vaak wachten op nader onderzoek, omdat er te weinig mensen zijn om bijvoorbeeld een CT-scan of echo te maken of te beoordelen of dat eigenlijk wel nodig is. Wat ook zou helpen is dat er meer ervaren artsen zouden werken op een SEH: Er is te weinig regie en vlotte besluitvorming door afwezigheid van senior-specialisten. Krijgen de ziekste patiënten de meest ervaren dokters? De spoedeisende hulp verdient eenzelfde strakke planning als electieve zorg. Het tekort aan huisartsen in een aantal regio’s werkt ook niet mee. Door overbelasting kunnen mensen met klachten niet snel genoeg een afspraak maken en wijken ze uit naar een SEH. Dat probleem bij huisartsen heeft direct effect op de druk die de SEH heeft (einde citaten).” |
Uiteraard komen er na opnamestops op SEH’s met verstrekkende gevolgen voor burger en zorgverlener ook Kamervragen. Deze week heeft de minister deze vragen beantwoord. Daarbij valt op dat het echte antwoord pas deze zomer 2022 gaat komen, want de dagelijkse beschikbaarheid van SEH’s zal samenhangen met niet alleen het aantal SEH’s, maar ook met de al eerder geformuleerde zeven beleidsuitgangspunten (22 februari 2022 + blog). Wat zei de minister deze week in diens antwoorden op Kamervragen over de opnamestops?
Antwoord minister op Kamervragen acute zorg (Antwoorden, 19 april 2022)
|
Citaten uit antwoord minister: “Spoedeisende-hulpafdelingen (SEH’s) kunnen opnamestops inzetten om aan de ambulancedienst door te geven dat het tijdelijk erg druk is op de betreffende afdeling en dat het beter is om naar een andere SEH te rijden. Met een stop kan een SEH de zorgvraag op piekmomenten reguleren. Ze fungeren daarmee als een ventiel om de kwaliteit van zorg te kunnen bewaken. Een stop voorkomt namelijk dat een patiënt te lang zou moeten wachten op de SEH op een behandeling. Bovendien betekent een stop niet dat een SEH volledig is gesloten. In alle regio’s is afgesproken dat patiënten in levensbedreigende situaties, ook in geval van een stop, altijd terecht kunnen bij de meest geschikte SEH. Er wordt op verschillende manieren ingezet op het voorkomen van opnamestops. ——————————————————————————————————————- De netto zorguitgaven zijn de afgelopen kabinetsperiode (2017-2021) gestegen van 62,7 miljard euro naar 76,0 miljard euro. Er is dus geen sprake geweest van keiharde bezuinigingen. Door de krapte op de arbeidsmarkt kampt de zorg met tekorten aan personeel. Ook SEH’s hebben moeite met het vinden van gekwalificeerde zorgmedewerkers. Het tekort aan medewerkers op de SEH’s is een van de mogelijke oorzaken voor een tijdelijke opnamestop. Daarnaast speelt momenteel het ziekteverzuim onder medewerkers in de ziekenhuizen een rol. Met het actieprogramma Werken in de zorg heeft het vorige kabinet vol ingezet op het terugdringen van de tekorten aan medewerkers in de zorg. Ook ik ga mij in deze kabinetsperiode inzetten om de tekorten terug te dringen. Voor het arbeidsmarktbeleid in de zorg heeft het kabinet ook extra middelen beschikbaar gesteld, oplopend tot 130 miljoen euro structureel vanaf 2023. —————————————————————————————————————— De suggestie om het aantal SEH’s te verminderen kwam aan de orde in de Houtskoolschets acute zorg, een discussiedocument dat in 2020 is opgesteld door het vorige kabinet. In reactie op de internetconsultatie over de Houtskoolschets, die van 3 juli 2020 tot 1 januari 2021 heeft plaatsgevonden, hebben een aantal zorgprofessionals en de beroepsvereniging NVSHA (Vereniging van Spoedeisende Hulp Artsen) aangegeven dat zij dit geen goed idee vinden. Alle reacties zijn gebundeld, samengevat en aangeboden aan uw Kamer op 16 april 2021. Het verminderen van het aantal SEH’s is geen doelstelling in het beleid over de acute zorg van dit kabinet. In mijn brief van 22 februari 2022 benadruk ik de noodzaak om de acute zorg te veranderen en schets ik uitgangspunten van het beleid. Met de stijgende vraag naar acute zorg en het toenemende tekort aan zorgprofessionals, kan de toegankelijkheid van kwalitatief goede acute zorg voor iedereen in Nederland niet worden geborgd als er niets gebeurt. Voor het zomerreces kom ik met een brief waarin ik de uitgangspunten verder uitwerk. Leidend zijn de kwaliteit en de toegankelijkheid van zorg, nu en in de toekomst, waarbij we rekening moeten houden met randvoorwaarden zoals de beschikbaarheid van zorgpersoneel. Hoe het SEH-landschap er in de toekomst uitziet, zal daar volgend op zijn. —————————————————————————————————————– In Nederland zijn er momenteel 82 ziekenhuislocaties met een basis-SEH. Hiervan zijn 80 locaties 24/7 geopend, 2 basis-SEH’s zijn overdag en ’s avonds geopend en zijn ‘s nachts gesloten.7 Ik kan u niet zeggen hoeveel SEH’s er over 10 jaar zijn. Dat is afhankelijk van ontwikkelingen in het acute zorglandschap en de keuzes van zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Op 22 februari 2022 heb ik de uitgangspunten voor het beleid om te komen tot een toekomstbestendige acute zorg met uw Kamer gedeeld. Voor het zomerreces zal ik uw Kamer informeren over een nadere uitwerking van deze uitgangspunten. De Houtskoolschets is niet leidend voor mijn beleid. Een deel van de ideeën is echter wel bruikbaar, zoals op het gebied van het voorkomen van acute zorg, zorgcoördinatie en zorg dichtbij waar het kan en verder weg wanneer het moet omwille van kwaliteit. De schaarste aan zorgprofessionals en het behoud en werkplezier van personeel zijn belangrijke aandachtspunten bij het uitwerken van het beleid. —————————————————————————————————————- Kamervraag 6. Hoe wordt het uitplaatsen van patiënten van SEH’s richting verpleegafdelingen van ziekenhuizen of huizen met thuiszorg snel op peil gebracht? Antwoord 6. De Regionale Overleggen Acute Zorgketen (ROAZ’en) zijn verantwoordelijk voor het goed organiseren van de acute zorg in de hele keten. In regio’s waar zich knelpunten in de instroom, doorstroom en uitstroom van SEH’s voordoen, is het ROAZ de plek om deze knelpunten op te lossen. Om in de toekomst de instroom, doorstroom en uitstroom bij de acute zorg te verbeteren, zet ik in op zorgcoördinatie. Multidisciplinaire triage en inzicht in capaciteit, zowel in de acute zorg zelf als voor de uitstroom uit de acute zorg, zorgen ervoor dat patiënten zo snel mogelijk op de juiste plek terecht komen.” |
“Bij het nieuw af te sluiten integrale zorgakkoord voor de komende periode vanaf 2023 is echter ‘de acute zorg’ wederom, nu 4 jaar later, een van de te bespreken onderhandelingspunten. Uit de slotzin van Levi blijkt al het belang van huisartsen bij de acute zorg. Huisartsenposten doen ruim 4 miljoen ANW-spoedverrichtingen per jaar, waarbij maar een klein deel van de patiënten met een acute zorgvraag op een SEH-afdeling wordt gezien.”
Herinrichting en herbronning landschap acute zorg
Wat zich precies op de achtergrond van de reorganisatie acute zorg allemaal afspeelt, weet ik niet. Wat ik wel weet, is dat het allemaal lang duurt: in januari 2018 verscheen al het eerste kwaliteitskader van de spoedzorgketen.
In het “Onderhandelaarsakkoord huisartsenzorg 2019 t/m 2022”, (27 juni 2018), met als motto ‘de juiste zorg op de juiste plek’, is ANW-zorg een van de items die moest worden verbeterd. Of zoals in het akkoord destijds staat: “een analyse van de NZa over de acute zorg heeft laten zien dat domeinoverstijgende actie is geboden om de toegankelijkheid en toereikendheid van het aanbod te verbeteren”.
Bij het nieuw af te sluiten integrale zorgakkoord voor de komende periode vanaf 2023 is echter ‘de acute zorg’ wederom (hier), nu 4 jaar later, een van de te bespreken onderhandelingspunten (blog). Uit de slotzin van Levi (zie kader boven) blijkt al het belang van huisartsen bij de acute zorg. Huisartsenposten doen ruim 4 miljoen ANW-spoedverrichtingen per jaar (benchmark), waarbij maar een klein deel van de patiënten met een acute zorgvraag op een SEH-afdeling wordt gezien.
Bij zorgverzekeraars (visie acute zorg, april 2022) staat ook samenwerking centraal. In de acute zorg zetten zij daarbij in op zorgcoördinatie tussen verschillende aanbieders om te zorgen dat mensen de juiste zorg op de juiste plek en het juiste moment krijgen en zwaardere zorg waar mogelijk wordt voorkomen. Zij stellen dat het nijpende personeelstekort maakt dat er kritisch moet worden gekeken naar de inzet van personeel en een optimalere differentiatie en spreiding van faciliteiten zoals de spoedeisende hulpen.
Toch heeft de minister in het Kamerdebat over de hoofdlijnen van zorg als schot voor de boeg al wel gezegd dat ten behoeve van de acute zorg er in elk van de elf acute-zorgregio’s (ROAZ) één zorgcoördinatiecentrum (ZCC) zal worden gestart (10 maart 2022). Dat ZCC moet ervoor zorgen dat patiënten direct op de juiste plek worden geholpen. Maar ja, met hoeveel SEH’s (standpunt NVSHA)? 24/7 beschikbaar? Wordt de mate van beschikbaarheid en schaalgrootte geofferd aan concentratiedrang en/of bezuiniging? De minister zegt zich nu te gaan richten op bekostiging, een passendere organisatie van SEH en op betere coördinatie van de instroom, doorstroom (binnen het ziekenhuis) en uitstroom (uit het ziekenhuis) van acute zorg (Kamerbrief, 15 maart 2022).
Ook toezichthouder NZa vindt het allemaal lang duren met de herinrichting van acute zorg (Zorgvisie, 12 april 2022), tegenwoordig verwoord als “passende” acute zorg. De directeur Regulering van de NZa vindt dat “de huidige, historisch gegroeide spreiding van spoedeisende hulpposten over Nederland is verouderd. Met een slimmere organisatie kan de acute zorg toe met minder volledig geoutilleerde 24/7-SEH’s. Het huidige aanbod acute zorg is historisch gegroeid en past niet bij de huidige zorgvraag. Bovendien hebben sommige SEH’s ’s nachts wel erg weinig aanloop. Je kunt je echt afvragen of dat wel handig is. Het verminderen van het aantal SEH’s is geen doel op zich. Maar we vinden wel dat de 45-minutennorm aan vernieuwing toe is (Zorgvisie, 15 maart 2022 en Volkskrant, 15 maart 2022 en Medisch Contact, 16 maart 2022) .
Terwijl de beschikbaarheid van zorgverleners onder druk staat, wordt er een toename van het gebruik van acute zorg verwacht vanwege de demografische ontwikkelingen. Het aantal en het aandeel 65-plussers in de bevolking neemt immers over de periode tot en met 2030 toe (blog). Zij hebben daarbij vaak een meervoudige zorgvraag wat doorstroom op het spoedplein bemoeilijkt. Daarnaast zijn er problemen met instroom (blog) en uitstroom (blog/blog/blog). Kan de instroom op een huisartsenpost en/of een spoedeisende hulp buiten kantoortijd worden verminderd door de mensen anders te benaderen? Ja dat kan, zegt de nieuwe voorzitter van het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ), want (Zorgvisie citaat, 17 maart 2022) “bij de HAP komen veel zorgvragen die niet acuut zijn. We durven in Nederland helaas niet te zeggen dat mensen op een ander tijdstip op een andere plaats moeten komen. Hetzelfde bij de SEH: twee derde van de 2,2 miljoen bezoekers gaat na een diagnose en/of behandeling direct naar huis.”
Het Integrale Zorgakkoord, met alle vertegenwoordigers aan tafel, is bij uitstek de gelegenheid over dit alles stevige afspraken te maken. Een eigen bijdrage vragen is een politiek te wegen betalingsinstrument (blog).
Tot slot: een voorstel ‘herinrichting’ acute zorg als (mijn) voorbeeld
Mijn voorstel…
Het ZCC kan, aansluitend aan vooraf te stellen landelijk geldende kwaliteitsnormen van elke discipline, de coördinatie van acute zorg als spoedeisende medische dienst vanuit een regionaal punt regelen. Het netwerk wordt een samenwerkingsverband van zorgpartners zonder winstoogmerk als schakels in een keten, van Thuisarts.nl (blog) en “Moet ik naar de dokter” aan de ene kant tot aan het traumacentrum voor hoogcomplexe acute zorg aan de andere kant (blog). Deelnemende disciplines zijn huisartsenzorg, ambulancezorg, medisch specialistische zorg, verloskunde, acute psychiatrische zorg, farmaceutische zorg, wijkverpleging, hulpmiddelenzorg en thuiszorg.
Per discipline van de zorgketen wordt separaat de acute zorg in het Integraal Zorgakkoord ingebed in de reguliere medische zorg. Het áántal SEH’s bijvoorbeeld kan dus niet los gezien worden van JZJP en/of van het aantal noodzakelijke ziekenhuislocaties en/of -bedden. Bij herinrichting, uitvoering, budgetberekening inclusief aanpassingskosten en contractering acute zorg wordt per ZCC rekening gehouden met afstand (‘minutennorm’) en personele bereikbaarheid en beschikbaarheid. Laag- en middencomplexe acute zorg wordt, indien als medische spoed niet uitstelbaar, zo dicht mogelijk bij huis geleverd (telefonisch, digitaal of fysiek).
De bekostiging vindt plaats als nutsvoorziening op basis van beschikbaarheid. Toezicht vindt integraal plaats, dat wil zeggen dat NZa, IGJ en ZiN voortaan als één organisatie werken en bij voortgang steeds met één mond spreken en rapporteren over kritische succesfactoren bij patiënten instroom, doorstroom en de uitstroom. Vanwege de nutsvoorziening wordt acute zorg uitgesloten van de Mededingingswet. De enige met doorzettingsmacht op basis van gevalideerde en gepubliceerde data bij herinrichting acute zorg is de minister, omdat deze verplicht is om over moeilijke keuzes (wel) publiekelijk verantwoording af te leggen. Ook over een wel/niet te vragen eigen bijdrage bij het krijgen van acute zorg buiten kantoortijd.
Eerdere blogs over acute zorg (huisarts en ziekenhuis)
02.05.2018: Voorstel voor een toekomstige ANW-zorg binnen een grootschalige HDS
14.06.2018: Ongelukkige uitspraak rechtbank bij conflict rond borgen ANW-huisartsenzorg
06.10.2018: Weinig urgentie getoond bij inrichting toekomstbestendige ANW-zorg (kwaliteitskader)
14.11.2018: De financiële staat van de huisartsenzorg (versie 27, pg. 6 en 7, item 12 ANW)
14.12.2018: Afspraken in de spoedzorgketen (manifest West-Friesland, huisarts – ziekenhuis)
13.01.2019: Incomplete gegevens devalueren monitor acute zorg (minus huisartsgegevens)
25.02.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (2) (over afname aantal ziekenhuizen)
01.03.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (4) (over samenwerking met ziekenhuizen)
06.03.2019: Financiële toets bij zorgstandaard eerst zelf uitvoeren (budget zélf uitrekenen!)
05.04.2019: Nog steeds discussie in acute zorg over normen, richtlijnen, aanbevelingen (ZiN)
09.07.2019: Slechts deel huisartsenposten beloont huisarts voor extra werk ANW-werk in Wlz
02.08.2019: Inschrijftarief dagzorg huisarts heeft niets te maken met de ANW-zorg (NZa/LHV)
06.06.2019: Wlz-indicatie met behandeling en ANW-spoedzorg: des huisarts? (geen verplichting)
10.08.2019: Overheid, neem regie bij transformatie ziekenhuislandschap (centrale aansturing)
01.10.2019: Acute zorg door huisartsen in ANW-tijd: 10 niet uitstelbare spoedzaken (urgentie)
30.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (10) (HDS: begroting, inkomsten, kosten, productie)
31.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (11) (ANW-toekomst, 15/7, veilige werktijd, keten)
22.07.2020: Nog drempels genoeg bij nieuwe inrichting en bekostiging spoedzorg (houtskoolschets)
13.03.2021: Eigen bijdrage na bezoek huisartsenpost is een politiek te wegen betalingsinstrument
02.06.2021: Betere onderhandelingspositie praktijkhouders nodig bij werk op HAP (randvwrden)
14.06.2021: Over toverwoorden en de kunst van veranderen (ziekenhuistransitie i/e verandercyclus)
24.08.2021: Behoud van 11 traumacentra is een voorbarige conclusie (houtskoolschets + volumenorm)
27.08.2021: Voldoende IC-capaciteit zou breed gedragen taakstelling moeten zijn (HBO+zkh+VWS)
27.09.2021: Afstemming bij bekostiging acute zorg van zorgverleners onontkoombaar (HA-spec)
18.10.2021: De financiering van werk op de huisartsenpost tussen 17.00 en 18.00 uur (mismatch)
24.02.2022: ANW-spoedzorg op huisartsenpost zo niet meer toekomstbestendig (dysbalans/wet)
02.03.2022: Uitgangspunten herinrichting landschap acute zorg bekend…en nu? (pilots/VWS/NZa)
15.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (2) (acute zorg = speerpunt 6)
01.04.2022: Disbalans vraag en aanbod huisartsenzorg: aanpak integraal akkoord (4) (Rutte IV)