Herinrichting van het landschap van de acute zorg is een van de grote uitdagingen waar de gezondheidszorg voor staat. Het heeft jaren geduurd voordat het kwaliteitskader acute zorg (19 februari 2020) zorginhoudelijk definitieve vorm heeft gekregen. Huisartsen zien spoedeisende zorg 24/7 in hun Toekomstvisie (21 januari 2019) wel als hun taak, maar de omstandigheden waaronder deze zorg moet worden geleverd krijgt steeds minder steun en genereert meer verzet. Spoed Eisende Hulpen in ziekenhuizen hebben steeds vaker te maken met overmatige drukte, zijn niet altijd voorbereid op piekbelastingen en in ziekenhuizen is vaak een gebrek aan beddencapaciteit. Met als meest recente voorbeeld de impact van de coronapandemie op de piekbelasting op de Intensive Care in ziekenhuizen. En er zijn arbeidsmarkttekorten in de zorgsector.

In deze context is er via de minister een ‘houtskoolschets’ verschenen over de acute zorg (3 juli 2020), een eerste aanzet om te komen tot een herinrichting van het landschap van de acute zorg. Een ruwe schets van 46 pagina’s hoe het ministerie denkt dat met krachtenbundeling van zorgverleners op spoedposten en traumacentra de acute zorg er uit moet gaan zien. Huisartsen hebben bijgedragen aan het tot stand komen van het kwaliteitskader, hebben input gegeven voor de houtskoolschets en hebben met de Toekomstvisie hun kernwaarden en kerntaken herbenoemd. Het vervolgprojectKerntaken in de praktijk’ zal, zo lees ik, concrete kaders voor de invulling gaan beschrijven. In 22 eerdere blogs (zie onder) zijn de specifieke problemen van huisartsen met de ANW-zorg beschreven.

De houtskoolschets moet in samenhang worden gezien met de nog komende en vertraagde Contourennota van het kabinet, met het aanstaande rapport van de Gezondheidsraad over de bereikbaarheidsnormen bij spoedzorg en met het reeds verschenen advies ‘Oud en zelfstandig in 2030’ (blog).

***Het kwaliteitskader spoedzorgketen

Dit Kwaliteitskader beschrijft hoe partijen in de zorg met elkaar samenwerken om iedere patiënt met een spoedzorgvraag goede kwaliteit van zorg te bieden, 24 uur per dag en 7 dagen per week. Het Kwaliteitskader Spoedzorgketen is een landelijk kader met ruimte voor ontwikkeling en regionale invulling. Het is opgesteld door 11 bij de spoedzorg betrokken partijen. Van deze partijen wordt verwacht dat zij vanaf nu gaan werken volgens de gemaakte afspraken. De Gezondheidsraad werkt nog aan een medisch-wetenschappelijke onderbouwing van de 45-minutennorm, die staat voor de tijd tussen een melding bij een meldkamer en het moment dat een patiënt bij een SEH binnenkomt. Die norm is opgebouwd uit 15 minuten aanrijtijd, 5 minuten stabilisatie- en inlaadtijd en 25 minuten vervoer naar een SEH. Voor de complexe zorg zal, aldus de schets, ‘medische kwaliteit belangrijker zijn dan nabijheid’, waarbij de spoedeisende hulpen ‘verspreid over het landkomen en waarbij ‘kwaliteitsoverwegingenuiteindelijk het precieze aantal zullen bepalen. Het aantal spoedeisende hulpen in Nederland is overigens sterk gedaald, maar het aantal SEH-patiënten niet! Een van de redenen waarom de druk op de spoedhulp zo hoog oploopt.

***De houtskoolschets

Het ministerie heeft ter voorbereiding gesprekken gevoerd met patiënten, met het openbaar bestuur en met zorgprofessionals en bestuurders die bij de acute zorg betrokken zijn. De centrale vraag bij deze gesprekken was: ‘Hoe zouden we het acute zorglandschap inrichten en bekostigen als we helemaal opnieuw zouden kunnen beginnen en we geen rekening hoeven te houden met belangen en de huidige inrichting van het acute zorglandschap?’ De houtskoolschets beschrijft een perspectief op een nieuwe inrichting en bekostiging van het acute zorglandschap.

Citaten uit de houtskoolschets acute zorg, met name gericht op de huisartsenzorg

·      We willen de locaties waar acute zorg verleend kan worden anders gaan inrichten en organiseren. In de huidige situatie kan een patiënt die overdag acute huisartsenzorg nodig heeft bij de eigen huisarts terecht. Dit willen we in de nieuwe situatie ook behouden. De huisarts blijft poortwachter en kan veel instroom in de tweedelijns acute zorg voorkomen. Voor zorg die niet kan wachten totdat de huisarts beschikbaar is of die niet thuis kan plaatsvinden komt de patiënt nu bij de huisartsenpost (in de avond-, nacht- en weekenduren), de crisisdienst van de ggz of een spoedeisende hulp in een ziekenhuis. Dit is afhankelijk van de ernst van de klacht en de beoordeling van de triagist. Voor laagcomplexere, niet levensbedreigende acute zorg kan de patiënt straks, naast de huisarts overdag, terecht bij een spoedpost (pagina 26).

·      Wat is een spoedpost voor acute zorg? Het grootste deel van de spoedzorg is niet hoog complex en hoeft niet behandeld te worden in een volledig uitgeruste spoedeisende hulp waar verschillende medisch specialisten aanwezig zijn. De zorg die verleend kan worden op de spoedpost kan variëren van spoedeisende huisartsenzorg als de huisarts niet beschikbaar is en die niet kan wachten tot de volgende werkdag, begeleiding tijdens de zwangerschap, een deel van de acute geestelijke gezondheidszorg, tot een deel van de acute zorg die nu op een spoedeisende hulp wordt verleend (pagina 26).

·      Samen met zorgprofessionals wordt gedetailleerd in kaart gebracht welke vormen van acute zorg in een spoedpost en welke in een volledig uitgeruste spoedeisende hulp behandeld kunnen worden (pagina 26).

·      Hoe worden spoedposten georganiseerd? In de huidige situatie zijn er op “spoedlocaties” vaak nog gescheiden plekken voor de huisartsenpost en de spoedeisende hulp. Natuurlijk moet goed gekeken worden welke hulp een patiënt nodig heeft en wie daarvoor ingezet kan worden, maar een meer integrale benadering kan voordelen opleveren. In de spoedposten is er straks één integraal spoedplein waar de patiënt terecht kan voor zowel acute huisartsenzorg, acute geestelijke gezondheidszorg en laagcomplexere, niet levensbedreigende acute medisch specialistische zorg (pagina 27).

·      Op verschillende plekken in het land wordt al gewerkt met een soortgelijke situatie of gaat dat op korte termijn gebeuren. Deze spoedposten zijn soms alleen nog overdag en in de avonduren open. In de nieuwe situatie zal in veel gevallen de spoedpost ook ’s nachts open zijn. De huisartsenpost zoals hij nu bestaat verdwijnt hiermee, de zorg die daar verleend wordt verdwijnt echter niet. De triagist in de zorgmeldkamer bepaalt of de patiënt naar een spoedpost toe moet en daar gezien kan worden door een zorgprofessional die laagcomplexe acute (huisartsen)zorg kan leveren, een zorgprofessional die wat meer complexe acute zorg kan leveren of een zorgprofessional die acute geestelijke gezondheidszorg kan leveren (pagina 27).

·      Omdat op de spoedposten veel patiënten gaan komen is het belangrijk om deze spoedposten goed te faciliteren met voldoende ruimte, voldoende personeel, voldoende behandelplekken en een fijne verblijf- en werkomgeving. Het moet een plek zijn waar mensen graag willen werken (pagina 28).

·      Per regio zal bepaald moeten worden hoeveel spoedposten er komen, waar de spoedposten gaan komen. Het uitgangspunt is dat de toegankelijkheid van acute zorglocaties gelijk blijft aan wat nu het geval is of zelfs beter wordt. We kunnen ons voorstellen dat deze spoedposten op de plek komen van de huidige spoedeisende hulp- en huisartsenpostlocaties in de bestaande ziekenhuizen en op de locatie van enkele losstaande huisartsenposten die er nog zijn (pagina 28).

·      Het kan vanuit het oogpunt van samenwerking tussen verschillende zorgprofessionals winst opleveren als de acute geestelijke gezondheidszorg integraal wordt aangeboden op de spoedpost (pagina 34).

·      In het kwaliteitskader spoedzorgketen worden afspraken gemaakt over welke zorgprofessionals er aanwezig en oproepbaar moeten zijn op de huidige spoedeisende hulp. Wij denken dat verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten, physician assistants, huisartsen, SEH-artsen, psychologen, specialisten ouderengeneeskunde of geriaters een nieuwe en andere rol kunnen krijgen op de spoedpost en meer kunnen gaan samenwerken. Voor de laagcomplexe acute zorg kunnen naast huisartsen, nog meer dan nu al gebeurt, ook verpleegkundig specialisten, physician assistants en, afhankelijk van de evaluatie van de pilots, de bachelor medische hulpverlening een rol krijgen (pagina 34).

·      Het is essentieel dat gegevens in het geval van acute zorg elektronisch beschikbaar zijn (pagina 39).

·      Er moeten strakke afspraken worden gemaakt op het gebied van kwaliteit, doelmatigheid, betaalbaarheid en bereikbaarheid. Afspraken over gegevensuitwisseling en financiën gaan landelijk. Voor afspraken over de inrichting van het acute zorglandschap kiezen we voor een regionale benadering in de bestaande 11 ROAZ-regio’s. De regievoering op de opgeschaalde zorg blijft een publieke GHOR-taak (pagina 41).

·      We verwachten van de grootste of grootste twee verzekeraar(s) in een ROAZ-regio dat ze bij de contractering van de acute zorg rekening houden met kwaliteit, toegankelijkheid en doelmatigheid.  Van de overige zorgverzekeraars verwachten we congruent beleid (pagina 42).

·      Bekostiging vindt plaats op basis van beschikbaarheid. De normen over welke acute zorgvoorzieningen voor wie en waar beschikbaar moeten zijn, geven invulling aan de zorgplicht van de zorgverzekeraar en zijn leidend voor de bekostiging. Wij verstaan onder de term ‘beschikbaarheid’ dat we betalen voor de faciliteiten die minimaal nodig zijn om kwalitatief goede acute zorg te kunnen leveren. Hierbij zijn de normen die (zullen gaan) gelden in de acute zorg van essentieel belang. De normen geven aan welke faciliteiten minimaal beschikbaar moeten zijn en binnen welke tijd de locatie voor acute zorg bereikt moet kunnen worden. Dit betekent dat die locatie dus beschikbaar moet zijn, ongeacht hoeveel inwoners acute zorg nodig hebben (pagina 45).

·      We willen bekijken wat de voor- en nadelen zijn wanneer de acute zorg integraal gefinancierd wordt, en welke effecten het heeft om bestaande financiële schotten, zoals tussen de huidige huisartsenpost en de spoedeisende hulp, te laten verdwijnen. Integrale bekostiging van de acute zorg, kan ook nieuwe schotten opwerpen met niet-acute zorg. Wat zijn de effecten daarvan? Welke financiële prikkels moeten er aanwezig blijven en hoe moet het financiële risico gecompenseerd worden voor de risicodragende partij (pagina 46)?

***Citaten uit de Toekomstvisie van huisartsen (Woudschoten, 21 januari 2019):

Woudschoten: Kernwaarde: Continu: huisartsen vormen een constante factor in de medische zorg voor patiënten, waarbij verduidelijkt is dat huisartsenzorg (maar niet per definitie de huisarts zelf) continu beschikbaar is voor klachten die snel een medische beoordeling vereisen. De nieuwe kernwaarde ‘gezamenlijk’ is toegevoegd. Deze is fundamenteel voor de uitvoering van de andere drie kernwaarden. De huisarts is een teamspeler, zoekt de gezamenlijke aanpak, met de patiënt, met anderen binnen de huisartsenzorg, met andere zorgverleners en daarbuiten. Kerntaak: Spoedeisende zorg is kerntaak. Dit betekent dat spoedeisende huisartsenzorg 24 uur per dag beschikbaar is. Spoedeisende huisartsenzorg is bedoeld voor gezondheidsklachten die medisch gezien direct of binnen enkele uren beoordeeld moeten worden. Huisartsen zorgen ervoor dat terminaal-palliatieve huisartsenzorg 24 uur per dag beschikbaar is voor patiënten.

Het vervolgprojectKerntaken in de praktijk’ beschrijft concrete kaders voor de invulling van de kerntaken.

Bij InEen lees ik verder nog: Spoedeisende huisartsenzorg: in avond, nacht en weekend is spoedzorg beschikbaar voor zorgvragen waarbij het medisch niet verantwoord is om te wachten tot de volgende (werk)dag. Dit is nadrukkelijk wat anders dan 24/7 volledige beschikbaarheid van de huisartsenzorg.

Toekomstige bekostiging spoedzorg op basis van beschikbaarheid

Met het betalen van ‘beschikbaarheid’ wordt bedoeld het betalen voor de faciliteiten die minimaal nodig zijn om kwalitatief goede acute zorg te kunnen leveren. Dit lijkt een verstandige keuze, omdat marktwerking bij spoedzorg niet aan de orde is. Goede spoedzorg is een noodzakelijke voorziening en kan niet de uitkomst van een discutabele contractonderhandeling zijn of nog erger: de uitkomst van een aanbesteding.

Bekostiging spoedzorg huisarts

Acute zorg van huisartsen bevindt zich met 10 niet uitstelbare spoedzaken in het oog van orkaan. Huisartsen willen veilige arbeidstijden en vinden hun ANW-uurtarief als uitsluitend honorarium te laag. En erger, niet onderbouwd. Daarnaast vinden zij de koppeling van hun ANW-zorg aan de declaratie van het inschrijftarief onrechtmatig. Een verplichte koppeling die geldt voor maar een deel van de huisartsen, namelijk de praktijkhouders. De ANW-inkomsten van huisartsen vallen weliswaar buiten het norminkomen, maar de kosten van ANW-zorg geleverd door de huisartsenstructuren (HDS) vallen niet buiten het budgetkader van de dagzorg. Budgetverdringing binnen de basiszorg is dan bij boven normatief stijgende HDS-kosten in dit systeem van ‘communicerende vaten’ de nadelige consequentie. Een andere omissie is het (nog) niet laten doorrekenen van de specifieke kosten van het huisartsenaandeel in het Kwaliteitskader Spoedzorgketen.

Herwaardering van ANW-zorg en de verhouding tot de overdagzorg moeten onderdelen zijn binnen de uitwerking van de Toekomstvisie, maar zijn ook van belang bij de doorontwikkeling van de nieuwe bekostiging van huisartsenzorg. En zo moeilijk hoeft dat niet te zijn. Een van de overdagzorg gescheiden én tevens nieuw financieel kader acute zorg van alle ketenpartners, lijkt de oplossing. Een nieuw kader inclusief de transparante kostencalculatie van het huisartsenaandeel binnen het kwaliteitskader (O&I) en inclusief de kosten van uitvoering. Mij is niet bekend als niet huisarts (meer) wat hiervan de actuele stand van zaken is in bijvoorbeeld het vervolgprojectKerntaken in de praktijk’ (deelproject spoedeisende zorg).

Daarnaast is het belangrijk dat straks de triagist van de spoedzorgketen voldoende kennis heeft van wat wél huisartsgeneeskunde is en, net zo belangrijk, wat níet.

Tot slot

De houtskoolschets acute zorg is een ‘richtinggevend’ discussiestuk over de nieuwe inrichting en bekostiging van het acute zorglandschap. Zorgverleners e.a. kunnen hier tot uiterlijk 1 november 2020 via een openbare internetconsultatie op de houtskoolschets reageren.

Eerdere blogs over spoedzorg (met name huisartsenzorg)

19.08.2013: Waarde van samengaan HAP en SEH niet in financiële kaders inzichtelijk (fusie)

18.05.2017: De financiële staat bij het leveren van ANW-zorg (Artikel MedZ €€ ANW)

23.06.2017: Het lot van de ANW-spoedzorg van de huisarts ligt in eigen hand (eigen standpunt)

20.07.2017: Oplopende waarneemtarieven brengen oplossing ANW-probleem niet dichterbij

02.08.2017: Geef bekostiging ANW-spoedzorg een eigen kader (onderdeel kader acute zorg)

05.09.2017: ANW-spoedzorg: geen doorleverplicht en geen omzetplafond (werkdruk HAP)

13.09.2017: Wat is de impact van de NZa-rapport op de acute zorg? (marktscan en instroom HAP)

01.02.2018: Gelijke honorering ANW-zorg voor alle huisartsen (gelijke monniken, gelijke kappen)

02.05.2018: Voorstel voor een toekomstige ANW-zorg binnen een grootschalige HDS

14.06.2018: Ongelukkige uitspraak rechtbank bij conflict rond borgen ANW-huisartsenzorg

06.10.2018: Weinig urgentie getoond bij inrichting toekomstbestendige ANW-zorg (kwaliteitskader)

14.11.2018: De financiële staat van de huisartsenzorg (versie 27, pg. 6 en 7, item 12 ANW)

14.12.2018: Afspraken in de spoedzorgketen (manifest West-Friesland, huisarts – ziekenhuis)

13.01.2019: Incomplete gegevens devalueren monitor acute zorg (minus huisartsgegevens)

06.03.2019: Financiële toets bij zorgstandaard eerst zelf uitvoeren (budget zélf uitrekenen!)

05.04.2019: Nog steeds discussie in acute zorg over normen, richtlijnen, aanbevelingen (ZiN)

09.07.2019: Slechts deel huisartsenposten beloont huisarts voor extra werk ANW-werk in Wlz

02.08.2019: Inschrijftarief dagzorg huisarts heeft niets te maken met de ANW-zorg (NZa/LHV)

06.06.2019: Wlz-indicatie met behandeling en ANW-spoedzorg: des huisarts? (geen verplichting)

01.10.2019: Acute zorg door huisartsen in ANW-tijd: 10 niet uitstelbare spoedzaken (urgentie)

30.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (10) (HDS: begroting, inkomsten, kosten, productie)

31.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (11) (ANW-toekomst, 15/7, veilige werktijd, keten)