Binnenkort wordt de tekst vrijgegeven van het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA). Een akkoord als aanvulling van het Integraal Zorgakkoord (IZA). Dit IZA blijft overigens met vierhonderd afspraken met een looptijd tot en met 2026 gewoon bestaan. Ook de reeds goedgekeurde IZA-transformatieplannen blijven met al hun afspraken bestaan. In totaal zijn inmiddels 138 IZA-acties afgerond. Parallel aan AZWA wordt ook gewerkt aan het Hoofdlijnenakkoord Ouderen.

Beleidsmatig is IZA van de ‘zorg’ in de bekende beleidsketen verbonden met aanpalende zorgthema’s: IZA (passende zorg) + TAZ (personeelsbeleid) + WOZO (wonen) + GALA (preventie) + SPUK. Deze SPUK staat voor een breed inzetbare “specifieke uitkering” ten behoeve van sport- en beweegstimulering, het bevorderen van cultuurparticipatie en gezondheidsbevordering.

De planning van de AZWA-tekst is 31 maart 2025, zodat dit plan kan worden meegenomen in de Voorjaarsnota. Ook de achterbannen van de IZA-deelnemers (hier) kunnen dan (wel/niet) hun akkoord geven.

In deze blog ga ik niet in op de AZWA-tekst, want de inhoud ken ik niet. Bovendien zijn er geen publiekversies van bestuurlijke notulen. Ik ga in op wat al wél bekend is en welke problemen er (kunnen) opdoemen.

*Maar allereerst, hoe staat IZA ervoor?

Er is sinds de start op 16.09.2022 veel gepubliceerd over IZA, ook in mijn blogs (zie einde deze blog). Met name door het ministerie e.a. in zogenaamde voortgangsrapportages: 16.03.2023 + 03.06.2024 + 21.06.2024+ 27.11.2024 + 28.11.2024 + 08.01.2025 + 19.03.2025.

In onderstaand overzicht twee belangrijke aspecten uit de laatste voortgangsrapportage  (27.11.2024): voortgang thematafels en uitgaven transformatieplannen.

 

 Het linkerdeel van het plaatje laat de voortgang van de IZA-acties aan de thematafels zien, het rechter plaatje laat zien dat het merendeel van het eenmalig beschikbaar gestelde transformatiegeld gaat naar MSZ. In AZWA is hopelijk te lezen hoe dat komt.

*Het aanvullend zorg- en welzijnsakkoord (AZWA)

Het AZWA had op 1 januari 2025 in moeten gaan met een looptijd van vier jaar, tot en met 2028. In dit akkoord wordt de onderlinge samenwerking vastgelegd tussen ouderen- en wijkzorg, sociaal domein en eerstelijnszorg. Behalve een structurele financiering (hier) voor domeinoverstijgende zorg (hier) zouden er in het vernieuwde IZA ook oplossingen staan voor de personeelstekorten, palliatieve zorg, passende zorg en preventie. We gaan het straks in de financiële bijlage bekijken.

Of veranderingen in zorgbeleid via IZA moeten lopen en/of via transformatiegeld moet worden gefinancierd, daarover zijn vaak twijfels (hier/hier/hier/hier/hier/hier/hier).

Een van de AZWA-doelen is een versnelling van afspraken om zo een halvering van administratietijd per 2030 (hier/hier), naar maximaal 20% van de tijd van een zorgverlener, te bereiken.

*Uitwerking volumenormen oncologie en vaatchirurgie

Vorige week bleek er al een bestuurlijk akkoord over nieuwe volumenormen oncologie (hier) en vaatchirurgie (hier). Het heikele punt zit in de uitwerking (hier/hier). Welke zorg wordt daarbij als compensatie gespreid, zodat zorg voor patiënten ook in de regio toegankelijk blijft, dichtbij in streekziekenhuizen. De nu afgesproken volumenormen gelden voor de behandeling van hoofd- en halskanker, alvleesklierkanker, longkanker, maag- en slokdarmkanker, nierkanker, aorta aneurysma en een procesnorm voor vernauwde halsslagade (Zorginstituut, 26 maart 2025). Hamvraag: gaat spreiden als compensatie lukken indien concentratie doorgaat (hier/hier)? Met andere woorden: houden algemene ziekenhuizen in regio’s voldoende bestaansrecht?

Zorgverplaatsing impliceert ook een oplossing voor reisbereidheid verpleegkundigen e.a. (hier) en eventueel het vinden van nieuwe huisvesting. Voor burgers is een oplossing voor vervoer welkom, als een bezuiniging van 355 miljoen euro door kabinet Schoof op het OV doorgaat (hier).

*Samenwerking met gemeenten en het sociale domein

In AZWA worden aan het bestuurlijk IZA-akkoord dus afspraken over het sociale domein en ouderenzorg toegevoegd. Met als motief dat de grootste gezondheidswinst niet in de zorg, maar in het sociale domein kan worden behaald. Met als doel passender zorg en een betere samenwerking in de regio tussen domeinen. Naar ik begrijp gaat dit dan betekenen dat transformatiegeld vanaf 2025 ook naar gemeenten gaat om initiatieven voor domeinoverstijgende zorg te financieren.

Twee opmerkingen. Veel van wat wordt toegekend aan het sociale domein in belang van gezondheid, was in de vorige eeuw gekoppeld aan de functie van het ‘algemeen maatschappelijk werk (AMW)’. Denk aan bestaanszekerheid, armoede, werk en problemen bij de mentale gezondheid. Dit AMW was destijds een van de kerndisciplines in de eerste lijn en is door bezuinigingen en bewust beleid gesaneerd. Met andere woorden, zo innovatief is de koppeling van zorg aan welzijn anno 2025 niet.

Wordt nu gekeken naar uitleg over een mentale gezondheidsnetwerk, zijnde een samenwerkingsverband tussen huisartsen, het sociaal domein en de geestelijke gezondheidszorg in een regio, dan moet geconstateerd worden dat ook dit eerder een taak was van het AMW. Een HBO-functionaris met “voortgezette opleiding”, zoals dat werd genoemd, voerde deze gesprekken met cliënten. In het landelijke programma Mentale gezondheidsnetwerken werken nu 11 partijen de afspraken uit van het Integraal Zorgakkoord over mentale gezondheidsnetwerken en het verkennend gesprek. Is over het resultaat (JZJP/daling wachtlijst GGZ) van de werkwijze van het netwerk in AZWA al iets te lezen?

Gemeenten bereiden zich voor op ravijnjaar 2026 waarin dankzij een nieuw financieringssysteem een korting staat ingeboekt van 2,5 miljard euro. De optelsom is hier dus: bij een zorgplicht meer taken (stap 3 van het stappenplan) en minder geld (stap 5). De onderhandelingen tussen de overheden, centraal en decentraal, zijn nog gaande (hier/hier). De kern van het probleem is (ook hier) dat het stappenplan (visie – missie – inhoud – organisatie/logistiek – noodzakelijk budget – bekostiging – tarifering – zorgcontract) niet wordt gevolgd. Als centrale overheid het budget benoemen, vervolgens met AZWA extra taken willen toevoegen in het belang van gezondheid en dan nadien naar de decentrale overheid wijzen voor de uitvoering in het kader van de zorgplicht. Zo werkt het niet.

Een andere opmerking/ergenis het alleen plakken van een positief label op aspecten van ‘participatie’ en ‘zelfredzaamheid’. Citaat uit laatste blog: “Nederland lijkt voor ouderenzorg thuis over te gaan van “zelfredzaam thuis met een beschikbare wijkverpleegkundige als professional” naar “samenredzaamheid thuis binnen lerende buurten met een woningtekort (hier) en met vele landgenoten als mantelzorgers (FTM, 22 maart 2025) en zo mogelijk een beschikbare wijkverpleegkundige ter ondersteuning”. Waarbij FTM deze week terecht stelt dat ook aan dit beleid een prijskaartje zit. De politiek wordt met hun ouderenzorgbeleid links en rechts ingehaald door harde feiten (einde citaat).”

De verwachtingen over de samenwerking tussen zorg en het sociale domein mogen dan hoog gespannen zijn, niemand ziet graag een ravijn voor zich opdoemen.

*Het Hoofdlijnenakkoord Ouderen (HLO)

Parallel aan het AZWA wordt aan het HLO gewerkt. Waarbij, zie boven, wordt ingezet op samenredzaamheid in sociale netwerken binnen sterke woongemeenschappen.

Qua samenwerking is al een stap gezet met de handreiking ‘Kwetsbare ouderen thuis’. Deze handreiking beschrijft zes stappen die lokale en regionale partijen in de eerstelijnszorg en het sociaal domein kunnen volgen bij samenwerking over de zorg en ondersteuning van thuiswonende kwetsbare ouderen (hier). De handreiking sluit aan bij de Visie eerstelijnszorg 2030 (+ blog).

Ander aspect bij ouderenzorg: hoeveel van de geplande 290.000 ouderenzorgwoningen zijn er klaar?

De verwachte omvang van het toekomstig personeelstekort, niet alleen in de ouderenzorg, stijgt. Pasgeleden nog werd de prognose al aangepast. In 2033 is het personeelstekort niet 195.000 werknemers, zoals het jaar daarvoor werd berekend, maar 240.000 zorgmedewerkers.

Hier worden recente zorgen over personeelstekort in de zorg gemeld: hier + hier + hier + blog.

*Tweede verwijsplatform naast Zorgdomein nodig?

Is binnen AZWA-afspraken het introduceren van een tweede verwijsplatform een bespreekpunt geweest, omdat het platform van Zorgdomein (blog) te duur is (hier)? Tweede vraag, maakt het daarbij uit als dit tweede platform voor een eigen verwijsdienst in handen komt van VECOZO, zijnde een Nederlandse BV in handen van zorgverzekeraars (hier)?

Een ervaren zorgbestuurder, Jaap van den Heuvel, neemt een duidelijk stadpunt is (citaat): “Dat er een tweede platform voor digitaal verwijzen is gekomen om de concurrentie met ZorgDomein aan te gaan, is allerminst een verbetering.”

In onderstaand kader een samenvatting van zijn (terechte) betoog (Zorgvisie, 25 maart 2025).

“Vanuit zowel de huisartsen als de ziekenhuizen klonk de roep om een alternatief, dat als concurrent van ZorgDomein zou fungeren. Dan zou er wat te kiezen zijn en de prijs omlaag kunnen. Een alternatief ernaast zetten is geen goede oplossing”, oordeelt Van den Heuvel. “Sterker nog, dat is een beetje dom want dan krijg je verwarring, versnippering en dubbele kosten.” Ook inzetten op koppelingen die ertoe moeten leiden dat de platformen van ZorgDomein en VECOZO op elkaar aansluiten, ziet hij niet als een haalbare kaart. “Interoperabiliteit afdwingen is heel lastig, dat hebben we eerder bij de informatiesystemen van de huisartsen gezien. Bovendien: als er maar twee systemen zijn, moet je heel veel moeite doen om ze te koppelen. Waarom blijf je dan niet gewoon bij één systeem?” Rol van overheid Ook de suggestie dat de overheid ZorgDomein kan kopen en aan de zorg ter beschikking kan stellen als nutsvoorziening, wijst de ervaren zorgbestuurder van de hand. “Met alle respect, maar de overheid bakt op dit moment al niks van haar eigen dienstverlening.” Toch denkt hij dat ingrijpen van bovenaf beter is dan met premiegeld concurrentie financieren. Tegenmacht met tanden “Een gemakkelijke oplossing is er niet”, zegt Van den Heuvel. “Het is zeer onlogisch om een heel nieuw systeem te ontwikkelen alleen om de prijs omlaag te krijgen. De kern van het probleem is dat de kosten te hoog zijn omdat toezichthoudende partijen niet doorpakken. Dus dat moet je oplossen.” Hij denkt daarbij in eerste instantie aan marktwaakhond ACM. “Zij zouden zoveel meer kunnen. Je kunt gewoon zeggen: jullie zijn welkom op de Nederlandse markt maar aangezien jullie monopolist zijn, gaan we een prijslimiet opleggen. Het is een kwestie van tegenmacht organiseren en ervoor zorgen dat die ook tanden heeft. Het kan allemaal wel, maar het staat of valt met een gezond machtsevenwicht.”

NB: Zorgdomein zorgt tussen zorgverleners voor 20,5 miljoen transacties per jaar (hier/hier).

*Acute zorg: met budgetbekostiging en een zorgcoördinatiecentrum in elke ROAZ-regio?

Bij acute zorg op een spoedplein (HAP/SEH) is budgetbekostiging bij alle schakels in het netwerk het streven. Deze bekostiging is al aanwezig bij huisartsen op de HAP, bij ambulancezorg en bij de acute GGZ. De grootste stappen zijn nog te zetten binnen de MSZ. De vraag is hoe dit in welk tempo wordt uitgewerkt. Recent nog in twee blogs beschreven: acute huisartsenzorg (blog, 17 maart 2025) en acute zorg op een SEH (blog, 20 maart 2025).

Een ander item is de vraag of triagering/zorgcoördinatie dicht bij de werkvloer, dus op het spoedplein, gaat plaatsvinden of binnen een nieuw te vormen organisatiestructuur, op afstand van het spoedplein, in een zorgcoördinatiecentrum?

Overigens wil het ministerie ook traumacentra en IC-zorg financieren met budgetbekostiging. Ook daar zijn nog stappen te zetten (hier/hier).

Een derde item is de onbekendheid van het alternatief voor de 45-minutennorm.

*De eerste lijn

Allereerst is zichtbaar in bovenstaand tweede plaatje dat de omvang van investering m.b.t. transformatieplannen voor de eerste lijn achterblijft bij de tweede lijn. In AZWA zal zichtbaar zijn dat gemeenten niet alleen meer ruimte krijgen om de verschuiving van zorg naar het sociaal domein te financieren, maar ook ruimte krijgen om structurele kosten, zoals kosten voor welzijnsmedewerkers, uit transformatiegelden te betalen (hier).

Een tweede item in de eerste lijn is de start in 25 IZA-regio’s van het verstevigen van de regionale samenwerkingsstructuur (hier). Met een subsidieronde die wordt gefinancierd uit het ZonMw-programma Ondersteuning regionale samenwerking (hier). Samenwerking die ook wordt gevraagd bij implementatie van de visie eerstelijnszorg 2030. Deze visie is opgesteld met 16 organisaties, waaronder huisartsen. Hoe huisartsen deze samenwerking zien, is beschreven (LHV, 7 november 2024): ook in AZWA?

Het meest cruciale element bij samenwerking binnen kerndisciplines is de persoonlijke continuïteit. Elkaar als zorgverlener en de eigen patiënt goed kennen, biedt vele voordelen. Aan AZWA dan de taak de contouren van deze organisatie van samenwerking in de eerste lijn op te nemen in het stappenplan. Patiëntgerichte samenwerking komt natuurlijk op de werkvloer tot stand. En komt niet tot stand als theoretisch item aan de bestuurlijke IZA-thematafel.

Een belangrijk punt in een sterke eerste lijn is ook een fatsoenlijke betaling van paramedische zorg. Er zijn hierover te veel onheilspellende berichten (hier/hier/hier/hier/hier). Het pleidooi voor een minimumtarief in deze sector spreekt boekdelen, als zonder een dergelijke tariefbodem het tarief (altijd) nog lager uit kan komen…

Over de budgettaire problematiek binnen de wijkverpleging schreef ik recent nog een blog (blog, 24 maart 2025).

Resteert nog de huisarts. In aanloop naar het IZA werden door huisartsen aan dit IZA eisen gesteld. Vastgelegd in het document met de aansprekende titel “Met de vuist op tafel”. Het is aan de beroepsgroep zelf om vast te stellen of, nu met de AZWA-aanvulling in aantocht, aan deze eisen is voldaan (artikel, 2023).

Nog dit jaar 2025 was de schijnwerper in blogs op de huisartsenzorg gericht (blog, 23 januari 2025 + blog, 8 februari 2025 +  blog, 4 maart 2025). Het zijn mijn beschouwingen over het stellen van prioriteiten, jaarverantwoording en toekomstbestendigheid van de sector.

In onderstaand plaatje de IZA-eisen destijds en het nog niet opgeloste probleem van de huisvesting in een beeld.

 

Bij het continue werken als huisarts op het snijvlak van zorg, vervolgzorg en welzijn is permanente waakzaamheid over randvoorwaarden geboden.

Tot slot

Deze week kreeg ik dit bericht: “Meermaals kom ik in blogs je stappenplan tegen: visie missie etc. Als 4de stap het budget. Zou het niet realistischer zijn allereerst over een budget na te denken alvorens allerlei prachtige visies te ontwikkelen die dan onbetaalbaar blijken…”

Mijn antwoord: Het stappenplan bevat mijns inziens een logische volgorde die idealiter wordt afgewerkt van links naar rechts. Maar ook bij uitleg in de blogs gemeld om tijdens besprekingen pas door te gaan naar de volgende stap als er akkoord is over de vorige stap. En ja, soms moet je dan bij onvoldoende voortgang terug naar (nóg) een eerdere stap (van rechts naar links). Als het budget ontoereikend is, kun je het zorgaanbod ook afschalen. Elk huishouden herkent toch wel de situatie dat de inhoud van de portemonnee even niet correspondeert met dat wat je graag wilt kopen?

In de zorg is het niet anders: weten wat jouw zorg kost!

NB:

-plaatje onder titel afkomstig bij de presentatie van IZA (2022)

-het 2^e plaatje komt van de laatste voortgangsrapportage IZA door minister (november 2024)

-het 3^e plaatje komt van de LHV (2022) in aanloop naar IZA

Eerdere blogs in relatie met het Integraal Zorgakkoord

05.09.2022: Besluitvorming Integrale Zorgakkoord lijkt haastklus (LR-raadpleging in 4 dagen…)

09.09.2022: Eerste publieke reacties op het Integraal Zorgakkoord (GGZ-client tegen, werkgever voor)

13.09.2022: Huisartsen en wijkverpleging wijzen huidig zorgakkoord af (ANW/MTVP-garanties)

14.10.2022: Ineens gaat IZA-discussie over doorzettingsmacht en leiderschap (Meijman, NZa, ZiN)

19.10.2022: Een andere blik op voorkomen, verplaatsen en vervangen van zorg (substitutie/IZA)

08.11.2022: Financiële staat: vraag/antwoord (18) (Tarieven 2023 + CL + PKO2025 + IZA-bijdrage)

02.03.2023: Leiden afspraken integraal zorgakkoord tot beter resultaat (1)? (transitie/govern./prev./OECD)

21.03.2023: Staan huisartsen op scherp richting hun nieuwe bekostiging? (PKO22, IZA, contract)

04.04.2023: Zélf richting geven aan sturing zorgaanbod en bedrijfsvoering (Commercie,PKO,IZA etc.)

07.04.2023: Rapport “De basis op orde”, nu voortgang aan IZA-thematafel 1^e lijn (RVS-IZA)

05.06.2023: LHV beroept zich bij MTVP-bekostiging op ‘afspraak = afspraak’ (IZA tekenvoorw.)

13.06.2023: Zorgcontractering is complex gemaakt (1) (IZA, transformatie, beoordelingskader, ongelijkwaardig)

15.06.2023: Zorgcontractering is complex gemaakt (2) (minister spoorboek, nieuwe Handreiking contract)

19.06.2023: Zorgcontractering is complex gemaakt (3) (bijdragen advocaatkantoren contract)

22.06.2023: Zorgcontractering is complex gemaakt (4) (NZa monitor contractering 2022)

28.06.2023: In RVS-rapport ‘Met de stroom mee’ 11 aanbevelingen. En nu? (wijziging zorgstelsel)

08.07.2023: Ontknoping MTVP-bekostiging huisartsenbasiszorg doet geen recht aan urgentie

21.07.2023: Nieuwe contractinstructies toezichthouders richting brancheorganisaties (acm/nza)

29.08.2023: Leiden afspraken integraal zorgakkoord tot beter resultaat (2)?(consultant/ELZ)

11.09.2023: Zet in IZA primaire zorg centraal, niet het schaalniveau van organiseren (regio))

16.09.2023: Studiegroep Begrotingsruimte vertelt over zorgkosten niet het hele verhaal (-debet)

18.09.2023: De paarse krokodil blijft fier overeind (Ledenpeiling LHV + schamel resultaat van 25 jaar)

03.10.2023: Minister zegt dat bij bedreigen volksgezondheid die partij meebetaalt aan kosten

12.10.2023: Het Integraal Zorgakkoord: één jaar verder (verslag/reflectie voortgangsrapportage na 1 jaar)

20.10.2023: Digitaal consult optioneel, maar geen verplichting (wetsvoorstel/onderzoek Maastricht)

23.10.2023: Rapport “Stand van de zorg 2023” bevat overvolle agenda (NZa insteek zorg + sectoren)

06.12.2023: Passend contract ook in IZA-tijdperk moeizaam te realiseren (rechtszaken/betaaltitel

19.12.2023: Hoe macro-economische aspecten de spreekkamer binnendringen (TWMZ/ombuigingen)

02.01.2024: Regel hulpmiddelen (weer) met eigen lokale apotheek (m.n. palliatieve fase/dichtbij IZA)

17.01.2024: Een brief aan de informateur (serie brieven aan Plasterk met vooral sectoradviezen)

25.01.2024: Vanwege teleurstellende resultaten tijd voor ander preventiebeleid (RIVMevaluatie)

27.02.2024: Kanttekeningen bij visie eerstelijnszorg 2030 (historie, regio, GR, AMW, gemeente)

18.03.2024: Zorg voor ONI en NONI (ANW-zorg geduid als plicht HA door KNMG Gedragscode…)

18.05.2024: Zorgparagraaf hoofdlijnenakkoord toont juist weinig lef (program kabinet Wilders 1)

24.05.2024: Beleidsmotto “Thuis als het kan”. Hoe wordt dat bepaald? (budget/pers./extramuraal/MGZ)

03.06.2024: “De zorg voor morgen begint vandaag” (motto VTV-2024 i.c.m. regeerakkoord/preventie)

11.06.2024: Tussentijdse evaluatie Integraal Zorgakkoord roept vraag op: hoe nu verder?

28.12.2024: Proefschrift: inkoop huisartsenzorg richten op samenwerking, minder op concurrentie (K.Stolper)

23.01.2025: Voor “iedereen een huisarts”? Dat impliceert zorginkoop met passend contract

08.02.2025: Huisarts: “we hebben vertrouwen en helpende handen nodig, niet nog meer toezichthouders” (Wtza/jr.verantw.plicht)

14.02.2025: Verouderde wetgeving rond tuchtrecht steunt niemand (uitspraken/evaluatie aanstaande)

18.02.2025: Maak voor palliatieve zorg (thuis) één landelijk dekkende regeling (dwalen i/e regelwoud)

04.03.2025: De huisartsenweg naar morgen (TV/VTV-2024/Kamervragen/Stand vd Zorg 2024)