Toen op 8 april 2021 het ministerie van VWS liet weten heeft dat het covid-19-vaccin van AstraZeneca (AZ) alleen nog mag worden ingezet voor mensen van 60 jaar en ouder, ontbrandde de discussie of mensen in samenspraak met hun huisarts zelf de risico’s van wel/niet vaccineren kunnen wegen. Een patiënt heeft uiteraard het recht om een vaccin te weigeren, maar heeft dezelfde patiënt ook het recht om na ‘informed consent’ het vaccin te vragen? Over het huisartsenprotest wat ontstond bij het besluit van de minister, schreef ik eerder deze blog (14 april 2021).
De Inspectie Gezondheidszorg (IGJ) publiceerde 20 april jl. slechts gedurende 10 minuten het persbericht (bron: Volkskrant, 21 april 2021) met daarin de heldere boodschap dat artsen zelf een professionele afweging moeten kunnen maken wanneer patiënten om dringende medische redenen vragen het AZ-vaccin toe te dienen. Na 10 minuten verdween dit persbericht weer, waarschijnlijk omdat het IGJ-bericht in strijd was met het beleid van VWS, na/op advies van de Gezondheidsraad. De Inspectie sprak zelf met betrekking tot het persbericht van “een bedrijfsongeval.”
Wat is er nu eigenlijk aan de hand?
De minister en ook de leider van de vaccinatiecampagne van het RIVM melden de afgelopen week dat inzet van alle AZ-vaccins nu tot en met eind mei ingezet gaan worden voor de doelgroep 60 tot 65 jaar. Citaat minister: “de vraag om meer keuzevrijheid bij de toepassing van het vaccin van AstraZeneca is nu helemaal niet relevant. Dit omdat de doses die nu binnenkomen tot eind mei hard nodig zijn om de 60-plussers in te enten. Een Kamermeerderheid is voor meer keuzevrijheid, maar minister De Jonge noemde dit ‘een enorme puzzel in de uitvoering.”
Huisartspraktijken laten daarentegen nu weten (22 april 2021) al te kampen met een overschot aan AstraZeneca-vaccins. De artsen melden daarbij geen idee te hebben wat ze met de overschotten mogen doen. Ze willen deze graag geven aan de meest kwetsbare patiënten, ook uit de 60-min groep. Maar mág dat ook?
Aansprakelijkheid?
Deze week werd weer eens duidelijk hoe juridische kaders goed hulpverlenerschap in de weg kunnen zitten. Want als huisartsen buiten het bestaande beleid handelen en met goede medisch inhoudelijke argumenten toch 60-minners vaccineren met AZ, zijn ze juridisch zeer kwetsbaar. Waarbij niet het belang van de patiënt centraal staat, maar de juridische regelgeving. Zo meldt in Medisch Contact een specialist medische aansprakelijkheid en verzekeringstechniek: ‘Als een arts ervoor kiest om toch te vaccineren, kan er ook een probleem ontstaan met betrekking tot zijn aansprakelijkheidsverzekering. Er is dan immers sprake van een bewust niet volgen van een gezaghebbend advies’. Met nog als toevoeging dat “er onder bepaalde omstandigheden dan daarnaast geen dekking is onder de rechtsbijstandsverzekering.” Maar over de “bijwerking” van de gezondheidsschade bij het niet bijtijds vaccineren terwijl eindelijk een vaccin voorradig is: géén woord!
Daar komt bij dat de minister een deel van de reguliere aansprakelijkheid richting de farmaceutische industrie heeft overgenomen waarna dit op zijn eigen VWS-bord ligt. Onder het mom van geheimhouding weet óf communiceert niemand hierover de details (blog).
Wat is in deze goed hulpverlenerschap?
Goed hulpverlenerschap is verantwoorde persoonsgerichte zorg met als bouwstenen op wetenschap gebaseerde adviezen, patiëntervaringen met te bespreken wensen na informed consent en de professionele expertise van de zorgverlener. En dat hier bij toepassing van een door de EMA goedgekeurd en beschikbaar vaccin voor een doelgroep met een indicatie. Dan zou het logisch moeten zijn dat als je als huisarts aan het einde van een dag inenten vaccin over hebt, er een lijstje schrijnende gevallen (van 60-minners) is die een verhoogd risico lopen op een gecompliceerd beloop van covid-19 en dat de huisarts dan juist déze patiënten met het restvaccin vaccineert? Wat hier in de behandelrelatie de rol is van een minister of een inspecteur, nu het vaccin al door de EMA (wederom) is goedgekeurd, is mij niet duidelijk.
De GR heeft zich onvoldoende gerealiseerd dat met alle onrust niet alleen de vaccinatiebereidheid met betrekking tot het AZ-vaccin daalt, maar dat de opmerking van genoeg alternatieven maar gedeeltelijk waar is en verder zorgt voor vaccinatievertraging, uitstel en mogelijk afstel.
Hoe nu verder?
De Gezondheidsraad heeft gesteld dat er voor de 60-minners een veiliger vaccin voorhanden is. Vandaag zegt de minister dat als een huisarts AZ-vaccins over heeft dit dan maar aan een 65-plusser moet worden gegeven. Dit had al eerder een akkoord van de GR. Maar dat is niet het punt wat de huisartsen willen maken. De GR heeft zich onvoldoende gerealiseerd dat met alle onrust niet alleen de vaccinatiebereidheid met betrekking tot het AZ-vaccin daalt, maar dat de opmerking van genoeg alternatieven maar gedeeltelijk waar is en verder zorgt voor vaccinatievertraging, uitstel en mogelijk afstel.
Inmiddels is er ook een politieke meerderheid (motie, 20 april 2021) die (citaat) “de regering verzoekt het mogelijk te maken dat kwetsbare mensen onder de 60 jaar op advies van hun huisarts gebruik kunnen maken van vaccinatie met AstraZenecavaccins die buiten de vaccinatiestrategie vallen of aan het einde van de dag over zijn (einde citaat uit de motie).”
Motie in Tweede Kamer (ingediend 15 april, bij stemming aangenomen op 20 april 2021)
|
Nr. 1112 MOTIE VAN HET LID PLOUMEN C.S. Voorgesteld 15 april 2021. De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat in veel huisartsenpraktijken 25% tot 50% van de 60-plussers geen AstraZenecavaccin meer wil; overwegende dat de risico’s op een ernstig verloop van corona voor veel mensen jonger dan 60 jaar, waaronder mensen met een kwetsbare gezondheid, groter zijn dan de risico’s op ernstige bijwerkingen, en een eerste prik hen al beschermt; overwegende dat vaccineren niet alleen bijdraagt aan bescherming van individuen, maar juist ook de bescherming van de gehele samenleving; verzoekt de regering, het mogelijk te maken dat kwetsbare mensen onder de 60 jaar op advies van hun huisarts gebruik kunnen maken van vaccinatie met AstraZenecavaccins die buiten de vaccinatiestrategie vallen of aan het einde van de dag over zijn, en gaat over tot de orde van de dag. Ploumen, Van Esch, Westerveld, Den Haan |
Kortom minister, hoe deze motie in de praktijk vorm te geven?
Een deel van de oplossing zou kunnen zijn te kijken naar het risico van bijwerkingen en dan specifiek de bijwerking VIPIT te koppelen aan de leeftijdscategorieën van 60-min. Het is aan wetenschappers dit verder te classificeren. Zelf vond ik een tweetal publicaties waaruit blijkt dat de leeftijdsgroep met kans op de VIPIT (Vaccine-Induced Prothrombotic Immune Thrombocytopenia) relatief jong is (32-54 jaar en 22-49 jaar). Dan zouden in elk geval nog de ‘oudere’ jongeren met AZ kunnen worden gevaccineerd? Het is toch vreemd dat een vaccin wordt goedgekeurd voor 60-jarigen en afgekeurd voor 59-jarigen?? Waar is de menselijke maat en het pragmatisme gebleven? Te meer daar we bij Covid-19 meer 50- tot 60-jarigen op de IC zien dan in de periode ervoor aan “gewone” longontstekingen (bron: NRC, 20 april 2021, Jaap Goudsmit).
Tot slot: het tarief
De landelijke vaccinatiecampagne komt op stoom nu volgens het RIVM het aantal beschikbare vaccins de komende tijd toeneemt. Nog steeds hebben huisartsen een belangrijk aandeel bij de campagne. Met als bijkomend voordeel dat huisartsen de namen van de eigen kwetsbare patiënten goed in het vizier hebben.
Het laatste item in deze blog is de financiering van de extra inzet van huisartsenpraktijken voor de vaccinaties. Vooraf was hierover met het ministerie van VWS de afspraak gemaakt van 21 euro per prik en later 90 euro voor thuisvaccinaties van niet-mobiele patiënten. Met tevens de afspraak dat als de vaccinatie veel complexer zou worden, dat partijen dan opnieuw met elkaar in overleg zouden gaan over een beter passende vergoeding. Gezien alle extra en onvoorziene werkzaamheden en tijd die dit inmiddels van huisartsen vraagt, is overleg over een nieuw passend tarief meer dan nodig. Bekostiging en tariefstelling volgen altijd de kosten van gevraagde, te organiseren en geleverde zorg. Niet (vooraf) andersom.
De tariefstelling voor het extra werk hoeft niet complex te zijn, indien wordt gewerkt met het 5-stappenmodel en indien de extra inkomsten van het (tijdelijke) extra werk buiten de scoop blijven van de compensatieregeling reguliere zorg en een eventueel toekomstig kostenonderzoek van de toezichthouder.
Naschrift
23 april 2021: standpunt KNMG
23 april 2021: standpunt CBG
23 april 2021: beleid van een regionale GGD in deze
24 april 2021: opmerking vaccinatieleider RIVM + reactie LHV
24 april 2021: column huisarts Toosje Valkenburg
Eerdere blogs over corona en COVID-19
19.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (01) (de consequenties volksgezondheid)
23.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (02) (gevolgen economie en geld printen)
26.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (03) (over sociale en mentale gevolgen)
28.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (04) (met testbeleid naar 3 groepen)
30.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (05) (met uitstelzorg, aanpak en compensatie)
02.04.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (06) (beleidsmaatregelen o.b.v. kennisbundeling)
04.04.2020: Verhoogde urgentie aanpak tekorten geneesmiddelen (altijd al, zeker nu in coronatijd)
07.04.2020: Contractafspraken: andere context, ander contract? (andere afspraken in COVID-19 tijd?)
10.04.2020: Tekort beschermingsmateriaal voor zorgverlener én patiënt een treurig feit
19.04.2020: Het bron- en contactonderzoek bij COVID-19 kan ook zonder app (BCO zelf uitvoeren)
22.04.2020: Het bron- en contactonderzoek bij COVID-19 heeft last van het afwentelvirus (GGD)
24.04.2020: Verhoogde testcapaciteit COVID-19 wordt niet volledig benut (de beschermende COVID-keten)
05.05.2020: Van het nieuwe abnormaal naar het normale normaal (maatregelen heropenen economie)
09.05.2020: Conclusie: voor elke burger goed neusmondmasker voorradig (anders schijnveiligheid)
12.05.2020: Een financiële kluwen: lenteherberekening en catastroferegeling (compensatie 21 ZV’s)
16.05.2020: Economie en volksgezondheid zijn onlosmakelijk verbonden (maatregelen economie + zorg)
20.05.2020: Extra taken (blijkbaar) voor huisartsen in coronatijd (bij testen mantelzorgers en toedienen LMWH)
01.06.2020: 0800-1202 (het nieuwe testbeleid voor elke burger met coronaklachten, 3 mnd. na 1e patiënt)
08.06.2020: Na WHO-advies: frequent gebruik mondmaskers het nieuwe normaal? (ruime indicatie)
22.06.2020: Regelen onafhankelijke evaluatie eigen coronabeleid is (ook) taak overheid (en nodig)
10.07.2020: Inzicht in verspreiding coronavirus als fundament voor maatregelen (1,5 mtr., Goudsmit)
13.07.2020: Urgentie de bevolking méér proactief te gaan testen (asymp. dragers + superverspreiders)
18.07.2020: Gaat de beroepsgroep van huisartsen het coronabeleid nog evalueren? (PBM)
23.07.2020: Toename besmettingen vraagt intensievere maatregelen bij T-BCO-I (meer/beter)
24.07.2020: Gevraagde experts komen al binnen paar dagen met advies voor minister (TTI)
30.07.2020: Mondkapje ja/nee? Beslis zelf! (blokkade medisch, juridisch, gedrag, communicatief)
07.08.2020: Wanneer elke dag telt… (gevolgen van uitstel T-BCO-I + uitstel beleid/maatregelen)
13.08.2020: Overheid faciliteer GGD maximaal (1)(T-BCO-I immers na gedrag enigste wapen in strijd)
15.08.2020: Huisartsen willen beter testbeleid met terugkoppeling uitslagen virustest (test!)
18.08.2020: Overheid faciliteer GGD maximaal (2) (hulp bij T/BCO, ofwel hulp bij opschalen)
22.08.2020: Inzet IC-verpleegkundigen onder het vergrootglas (IC-capaciteit + hun randvoorwaarden)
01.09.2020: Beleid vaccinontwikkeling goede testcase Europese samenwerking (inkoop/spreiding)
04.09.2020: Bij coronadiagnostiek te lang gewacht inschakeling diagnostische centra (EDC’s)
20.10.2020: Zet nu (ook) sneltesten in bij corona-aanpak! (sneltest scoort beste tav besmettelijkheid)
21.10.2020: Mistroostige reactie GGD richting huisartsen (niet altijd wordt positieve test gemeld)
02.11.2020: Vanaf nu wordt het testen op COVID-19 anders aangepakt (meer testen op meer plekken)
06.11.2020: Blijvende zoektocht naar plaatsbepaling antigeensneltesten (plus/min sneltest, bij/buiten GGD)
20.11.2020: Als we wisten wat we deden, heette het geen onderzoek (Einstein, waarde vaccins)
30.11.2020: Over corona en de toekomst van volksgezondheid (RIVM c-VTV + weer T-BCO-I)
01.01.2021: Is er wel een keus? (over coronavaccinatie, ook als nog niet alles bekend is? Nee!)
17.01.2021: Nieuwe coronavariant rechtvaardigt vaccinatievoorrang gehele acute zorgketen
26.01.2021: EU vindt verminderde levering AstraZenica-vaccins onacceptabel (1) (zie contract)
19.02.2021: Vaccinatie tegen corona als logistieke uitdaging (tekort, agendavulling, GGD/HA)
24.03.2021: EU vindt verminderde levering AstraZenica-vaccins onacceptabel (2) (in EU gemaakt?)
14.04.2021: Minister negeert huisartsenprotest na vaccinatieadvies Gezondheidsraad (AZ/60-)
21.04.2021: De vaccinatiecampagne komt op stoom (opschalen GGD, meer vaccins, EMA-keuring)