Al ruim 1 jaar geleden was het duidelijk dat het inhalen van medisch-specialistische zorg (MSZ) lang zou gaan duren (hier). Het was toen de bestuursvoorzitter van een ziekenhuis, die namens hun vereniging (NVZ) met zorgverzekeraars onderhandelde over de covidafrekening en die wees op de personele component bij inhaalzorg (citaat): “Medewerkers hebben een herstelperiode nodig. Je kunt niet meteen nog een marathon lopen als je er net drie achter de rug hebt.”

Ook de minister meldde een paar maanden later (Kamerbrief, 26 juli 2021) dat “de beschikbaarheid van voldoende en uitgerust zorgpersoneel daarom integraal onderdeel uitmaakt van de inhaalzorgplannen.”

Vanaf eind juli 2021 houdt toezichthouder NZa een wachttijdenregistratie bij van inhaalzorg MSZ (hier de laatste monitor). De NZa meldt daarbij dat er sinds de corona-uitbraak in maart 2020 tot en met mei 2021 naar schatting 320.000 minder operaties hebben plaatsgevonden dan normaal. Dat is 22% van het aantal operaties dat normaal in een jaar plaatsvindt.

Deze week komt het bericht dat de ruim 300 ziekenhuizen in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen op grote schaal kunnen bijdragen om de lange wachtlijsten in Nederland weg te werken (6 juni 2022: NOS-I + NOS-II). In deze blog ga ik in de op de vraag of dit een goed idee is.

Beschouwing

Daar waar bij de GGZ nu 80.000 mensen op de wachtlijst staan, waarvan de helft langer dan de door de GGZ zelf bepaalde Treeknorm, schat de NZa het aantal extra wachtenden MSZ ten opzichte van 2019 op 100 tot 120 duizend. In een normaal jaar worden ongeveer 2 miljoen operaties in Nederland uitgevoerd. De ZBC’s hebben in de eerste maanden van 2022 ongeveer evenveel patiënten gezien als in 2021. Dit is 30% meer dan in 2019. Ook het aantal operaties was voor de meeste klinieken in de eerste maanden van 2022 ongeveer gelijk aan 2021.

Hoewel het ziekteverzuim voor het eerst in lange tijd zorgbreed een daling laat zien, is het nog altijd hoog. Het gemiddelde ziekteverzuim lag in april 2022 tussen de 7,5% en 9,9% in de verschillende sectoren. Ter vergelijking: in dezelfde maand van 2019 lag het tussen de 5,3% en de 6,9%. Het ziekteverzuim was in april overigens het hoogste in de VVT. Daarnaast is al eerder een verhoogde uitstroom van personeel vastgesteld, juist van de meest ervaren krachten (blog, 17 mei 2022).

De conclusie is dat vooralsnog de poliklinische zorg nu doorgaat maar dat niet alle klinische opnames en operaties kunnen plaatsvinden. Het aantal operaties waar geen intensive care (IC) voor nodig is, ligt inmiddels boven het niveau van voor de coronapandemie. De operaties waar wel een IC voor nodig is ligt er nog onder. Inhaalzorg komt moeizaam van de grond vooral door een tekort aan gespecialiseerde verpleegkundigen (NRC+ blog + blog), operatieassistenten en anesthesiemedewerkers.

Dit gegeven staat in schril contrast met een noodzakelijke capaciteitsverhoging van tien tot vijftien procent gedurende zo’n twee jaar om de door corona veroorzaakte achterstand MSZ weg te werken.

Als de overheid nu wil dat ziekenhuizen permanent de capaciteit aan ic-bedden vergroot met 550 naar 1.700 (blog), voor corona en om de inhaalzorg te versnellen, dan hangt daar wel een prijskaartje aan. Citaat (Zorgvisie, 13 mei 2020): “Die bedraagt per IC-bed circa 1 miljoen euro per jaar. Dat geld is niet gereserveerd in het lopende budgettair kader zorg (BKZ). Ook in de zorgpremie is er geen rekening mee gehouden, dus verzekeraars hebben dat geld ook niet. Dat gaat het alleen voor extra IC al om structureel 550 tot 600 miljoen euro extra uitgaven. Dat extra bedrag moet de overheid dan bij plussen in het BKZ.”

Met deze gegevens is het toch anders kijken naar het aanbod vanuit de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen.

 

Wat zouden de bezwaren kunnen zijn om een deel van de inhaalzorg af te handelen in Duitsland?

De eerste commentaren lezend, ben ik nog niet overtuigd van de gebruikte argumenten om af te zien van deze aangeboden hulp. Natuurlijk was het beter geweest als dit probleem in de eigen regioketen MSZ in NL was opgelost. Wat dan betekent dat hier opvang/bed garantie (blog), eerstelijnszorg en revalidatie als nazorg naadloos aansluit bij de ingehaalde operatieve MSZ-zorg. Helaas is deze samenhang in dit soort ketenzorg niet altijd aanwezig (blog/blog).

Maar als het probleem van de personele tekorten zo groot is én het VWS-beleid ten aanzien van IC-uitbreiding zo wispelturig is (NOS, 12 mei 2022 + NRC, 11 mei 2022 + Kamerbrief, 30 mei 2022) bij noodzakelijke opvang na specifieke operaties, dan gaan ‘gewoon’ de basisprincipes van het zorgstelsel (2006) gelden. Want tegenover een verzekeringsplicht met verplichte premiebetaling en een op basis van zorgkosten vastgestelde vereveningsvergoeding voor verzekeraars, met een basispakket Zorgverzekeringswet voor elke burger, staan dan…

• Keuzevrijheid burger (blog/blog): wat wil de burger zelf die op de wachtlijst staat?
• Zorginkoopplicht van een zorgverzekeraar is een resultaatverplichting (blog).
• De indicatiestelling voor een operatie betekent dat het etiket “passend” al is gegeven (blog).
• Het tijdig leveren van zorg is ook een kwaliteitscriterium (blog/blog)
• Toezichthouders die handhaven op bovenstaande 4 punten (blog/blog)

Het probleem wat nog niet is genoemd, is de betaling van deze inhaalzorg in het buitenland. Over de huidige MSZ-prijsafspraken in ziekenhuizen wordt vooraf onderhandeld. De DOT’s worden betaald via een omzetplafond en/of aanneemsom. Bij een omzetplafond maken ziekenhuizen afspraken over prijs maal volume (P*Q) en mogen zij geleverde DOT’s tot een bepaald omzetplafond declareren. Als een zorginstelling meer produceert dan het overeengekomen omzetplafond dan mag zij deze extra zorg boven het plafond niet declareren en loopt daarmee zelf een financieel risico. Bij een aanneemsom ontvangen ziekenhuizen een vast bedrag voor alle te leveren DOT’s. Het maakt niet uit of er uiteindelijk meer of minder dan de afgesproken som is geleverd, het ziekenhuis ontvangt hetzelfde bedrag. Het verschil in daadwerkelijk geleverde zorg kan dan als agendapunt worden meegenomen naar de onderhandelingen voor het volgende jaar. Bij een aanneemsom lopen verzekeraar en ziekenhuis beiden een financieel risico.

Dit alles uiteraard, voor zover deze bekostiging MSZ mag blijven voortschrijden (blog).

Op het moment dat ziekenhuizen niet tijdig binnen de Treeknorm (blog) zorg kunnen leveren, dan zou de premieplichtige burger met een medisch probleem zo nodig deze MSZ ook elders moeten kunnen krijgen. Elders betekent, op verzoek burger, een ZBC, een ander ziekenhuis of…het buitenland. Als deze extra kosten niet gedekt zijn voor de zorgverlener, dan zal de verzekeraar dit extra moeten inkopen. Het “gezelschapsspel” waarbij voor een zorgoplossing zorgverzekeraars altijd maar wijzen naar de overheid en de overheid viceversa naar zorgverzekeraars en Raden van Bestuur draagt zeker niet bij aan de oplossing. Extra gemaakte kosten betekent (wel) een tijdelijk aangepast BKZ met (dus) een (tijdelijk) verhoogde nominale premie. De financiële marges in ziekenhuisland zijn volgens deze hoogleraar ondernemingsfinanciering immers al behoorlijk uitgehold (Zorgvisie, 3 juni 2022), dus is een extra vergoeding reëel. 

Tot slot, als bij alles wat er beleidsmatig georganiseerd wordt in de EU, landgrenzen vervagen, waarom dan niet voor deze MSZ inhaalzorg, met Noordrijn-Westfalen toch ook zo dichtbij? Daaraan vooraf zal het ministerie echter zelf eerst duidelijk moeten maken hoe de behandelcapaciteit MSZ er in de toekomst in NL zal gaan uitzien (blog/blog), inclusief de prijskaartjes bij uitstel/vertraging van inhaalzorg in NL, dan wel bij het mogelijk verplaatsen van deze zorg naar elders.

Na het stellen van prioriteiten heeft daarna elke beleidskeuze een eigen prijs.

Antwoord minister op Duits voorstel (7 juni 2022): hier

Eerdere blogs over MSZ en ziekenhuizen:

26.09.2013: Inkopen ziekenhuiszorg bewijst gelijk van inzet gemengde bekostiging van huisartsenzorg

14.04.2017: Goed nieuws? (is budgetonderschrijding goed nieuws? En voor wie dan?)

18.08.2017: Prijsaanpak dure geneesmiddelen blijkt complexe zaak (weesgeneesmiddelen Ned.)

25.09.2017: Tegenstrijdige boodschap toezichthouders bij ziekenhuisfusie AMC en VUMC

25.09.2017: Blijven medisch specialisten buiten Wet normering topinkomens vallen?

15.01.2018: Substitutie (van tweede naar eerste lijn)

26.01.2018: Rechtspraak (over fusie ziekenhuizen AMC en VU)

23.02.2018: Inzicht in prijs, dan pas uitzicht op een oplossing (ELV/Spinraza)

26.04.2018: Maak bekostiging van ziekenhuiszorg 100% transparant(1) (prijstransparantie/regio)

29.04.2018: Akkoord medisch-specialistische zorg heeft ook voor huisarts consequenties

10.07.2018: Maak bekostiging van ziekenhuiszorg 100% transparant (2) (omzetpafond/ACM)

20.08.2018: Het waardegericht kunnen inkopen is een illusie (P-waarde = uitkomst/kosten)

15.10.2018: Nieuwe beloning medisch-specialistische zorg nog onduidelijk (MSB/DBC)

25.10.2018: Gebrek aan openheid mede debet aan faillissement ziekenhuizen (1) (ijsselmeerzkhs)

29.10.2018: Gebrek aan openheid mede debet aan faillissement ziekenhuizen (2) (ijsselmeerzkhs)

31.10.2018: Gebrek aan openheid mede debet aan faillissement ziekenhuizen (3) (ijsselmeerzkhs)

23.02.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (1) (over het msb)

25.02.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (2) (over afname aantal ziekenhuizen)

27.02.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (3) (over opvolging DBC-systematiek)

01.03.2019: De transitie van ziekenhuiszorg (4) (over samenwerking met ziekenhuizen)

11.03.2019: Voorwaarden toetreding zorgaanbieder: van denken naar doen (nieuwe toelatingscriteria)

19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (Treeknormen en zorgplicht)

01.04.2019: Ziekenhuiszorg: polderen in de polder (IJsselmeerziekenhuis Lelystad)

18.04.2019: Reactie op: “veel ziekenhuiszorg heeft geen enkel nut” (vermeende ineffectieve zorg)

06.08.2019: Wetsvoorstel BIG-2 krijgt van verpleegkundigen weinig steun (tweedeling)

10.08.2019: Overheid, neem regie bij transformatie ziekenhuislandschap (centrale aansturing)

14.10.2019: VWS herpakt regie bij faillissementsperikelen van ziekenhuizen (nu vooraf bemoeienis)

02.07.2020: Brabantse huisarts rond ziekenhuis Bernhoven beter belonen (bij extra werk)

10.08.2020: Medisch specialist wel/niet in loondienst een schijndiscussie (geen productieprikkel, in WNT)

22.08.2020: Inzet IC-verpleegkundigen onder het vergrootglas (IC-capaciteit + hun randvoorwaarden)

14.09.2020: Bekostiging passende zorg in beweging: ziekenhuiszorg (2) (visie + NZa-verrekentarief)

10.03.2021: Eindigt conflict microbiologen met Brabantse ziekenhuizen bij rechter? (testomzet)

14.05.2021: Eerst ziekenhuistaken, dan pas organisatie en bekostiging, inclusief loondienstdiscussie

14.06.2021: Over toverwoorden en de kunst van veranderen (ziekenhuistransitie i/e verandercyclus)

24.08.2021: Behoud van 11 traumacentra is een voorbarige conclusie (houtskoolschets + volumenorm)

27.08.2021: Voldoende IC-capaciteit zou breed gedragen taakstelling moeten zijn (HBO+zkh+VWS)

22.10.2021: Dure geneesmiddelen: van markt naar controle (intramuraal, wees, kosteneffectiviteit)

29.01.2022: Discutabele besluitvorming bij toewijzing kinderhartchirurgie (Erasmus/Utrecht)

08.02.2022: Onder drang wordt ziekenhuis Bernhoven opnieuw een proeftuin (overlevingscriteria)

02.03.2022: Uitgangspunten herinrichting landschap acute zorg bekend…en nu? (pilots/VWS/NZa)

15.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (2) (acute zorg = speerpunt 6)

15.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (2) (spec. loondienst = speerpunt 7)

20.04.2022: Minister blijft vaag over noodzakelijk aantal spoedeisende hulp (SEH) (in IZA?)