Na 6 maanden onderhandelen van vier politieke partijen (PVV, VVD, NSC en BBB) ligt er sinds 16 mei jl. een programakkoord. Soms wordt gesproken van een hoofdlijnenakkoord, soms van een onderhandelaarsakkoord. Feitelijk is het een uitgangspuntenakkoord. Een akkoord dat snel door vakministers met ministeries om nadere uitwerking vraagt, met name over de vraag: hóe dan? Gezien de complexe problemen in de zorg, geen geringe opgave (NOS/NRC + NRC/Volkskrant).

Daar komt bij dat een ruime Kamermeerderheid al op de eerste dag na presentatie aandrong op het laten doorrekenen van de plannen van het beoogde aanstaande kabinet. Dat was blijkbaar nog niet gebeurd. Een eerste raming van de kosten door het CPB wordt verwacht vlak voor het eerste debat over het eindverslag van de informateurs (eindverslag, 16 mei 2024), zijnde komende woensdag 22 mei 2024. De verwachting is dat het intensiever doorrekenen van de economische effecten van het hoofdlijnenakkoord ten aanzien van koopkracht, economie en werkgelegenheid, langer gaat duren.

In deze blog ga ik met name in op de zorgparagraaf van het akkoord.

Plaats van de zorg

De titel van het gehele rapport (15 mei 2024) luidt: “HOOP, LEF en TROTS – Hoofdlijnenakkoord 2024-2028 van PVV, VVD, NSC en BBB”. Het rapport van de vier partijen bevat 26 pagina’s, de budgettaire bijlage bij het rapport telt 12 pagina’s met totaal 71 maatregelen. Over een koers gesproken: het woord “terugdraaien” zou wel achttien keer voorkomen in deze ‘Budgettaire bijlage’ (bron).

Aan gezondheidszorg wordt in het hoofdlijnenakkoord ruim 1 pagina (pg.15) besteed. Aan de asielkwestie 3,5 pagina en aan “een goede toekomst voor land- en tuinbouw en visserij, voedselzekerheid en natuur” ook ruim 3 pagina’s. Dit zegt iets over prioriteitenstelling.

Bij een van de 10 hoofdpunten (hoofdpunt 6) wordt gemeld dat er een regeerprogramma komt gericht op: toegankelijke publieke voorzieningen; zorg en onderwijs. Qua financiën gaat het om enerzijds een lastenverlichting, anderzijds om een besparing op de rijksuitgaven (zie onderstaande tabel).

Samenvatting zorgparagraaf (budgettair): Hoofdlijnenakkoord 2024-2028 van PVV, VVD, NSC en BBB (15 mei 2024)

Prominent veel aandacht, in het rapport en in de media, krijgt het meer dan halveren van het verplichte eigen risico (VER) in de zorg tot het niveau van 165 euro in 2027. In de bijlage (pg.6) staat daarover:

VWS-monitor: overzicht van kerncijfers over de gezondheidszorg, overzicht lasten per volwassene aan zorg, mei 2024, pg.10 van 50

Of de zorgtoeslag gaat stijgen na het halveren van de VER, is nog maar de vraag (Zorgvisie, 17 mei 2024 + eigen blog). De 50%-50% lastendekkende financiering van de Zorgverzekeringswet betekent dat enkele onderdelen van de kolommen uit bovenstaand plaatje zullen veranderen: de grijze en lichtblauwe balken worden smaller, de groene balk van de nominale premie groter. Het belangrijkste effect wordt het gegeven dat voor burgers die jaarlijks de maximale VER moeten betalen, het gunstiger wordt (hier). Ten koste van die burgers die deze maximale VER niet hoeven te betalen: bv. gezonde burgers, zij gaan meer nominale premie betalen.

Het trancheren van de VER met maximaal 50 euro per behandeling zal in diverse spreekkamers leiden tot meer discussie en vraagt tijdsinvestering (blog, 2023).

Overige zorgpunt: ouderenzorg

Voor betere ouderenzorg is een structurele envelop beschikbaar van 600 miljoen euro per 2027. Dit is echter een reparatie van een eerder ingeboekte bezuiniging per 2025 van het huidige demissionaire kabinet (Actiz, 18 april 2024). Problemen in de ouderenzorg zijn bekend: meer ouderen, dubbele vergrijzing, onvoldoende woonplekken, onvoldoende zorgplekken (artikel), in- en uitstroom van personeel die de vraag niet kan bijbenen (brief aan informateur, januari 2024) etc.

17.05.2022: Opnieuw staat aanpak personele tekorten in zorg in de picture (TAZ:110.000/Gupta)

17.03.2023: Over personele tekorten en het daardoor niet krijgen van zorg (2 mln. burgers!)

Het feit dat (citaat uit rapport) “het recht op palliatieve en terminale zorg kan worden geborgd” opnieuw agendapunt is, zegt al genoeg. Dit is namelijk gewoon reguliere zorg uit de basisverzekering.

Alsmede zijn er ook veel onduidelijkheden bij de medische zorg voor deze ouderen

29.09.2023: Zorg voor kwetsbare ouderen: wie wat waar wanneer waarom en hoe (€+pers.+woon)

16.04.2024: Naast zorgverleners ook wetgever, toezichthouder, inkoper aan zet bij invulling medische Wlz-zorg

22.04.2024: Praktijkperikel: “De huisarts en Wlz in de praktijk van alledag” (huisarts + beschouwing)

Overig zorgpunt: versterking eerste lijn

Citaat (pg.14): “Versterking, ook door verbetering van de onderlinge samenwerking van de positie van de eerstelijnszorg, waaronder de huisarts, wijkverpleging en van mantelzorgers”. Een goede zaak, deze versterking. Ook het betrekken van mantelzorg bij zorg en welzijn is onmisbaar. Versterking van de eerste lijn is al decennia onderwerp van de zorgagenda. Hier met name is de 5W1H-vraag richting de overheid actueel. Ik verwijs naar relevante blogs. Een sterke eerste lijn zal altijd een boeiend onderwerp blijven, binnen en buiten het Integraal Zorgakkoord (IZA, 16 september 2022). Ook bij het voortbouwen (hier/hier/hier/hier) van het IZA in de komende jaren (alvast budget: minus €590 mln.), is mijn vraag, of de eerste lijn (wel) in de juiste positie staat?

21.03.2023: Staan huisartsen op scherp richting hun nieuwe bekostiging? (PKO22, IZA, contract)

07.04.2023: Rapport “De basis op orde”, nu voortgang aan IZA-thematafel 1^e lijn (RVS-IZA/OECD)

25.03.2024: Kritiek Buurtzorg op beoogde nieuwe bekostiging wijkverpleging (géén cliëntprofielen)

08.01.2024: Laat verschil bekostiging 1^e en 2^e lijn geen spelbreker zijn in samenwerking

27.02.2024: Kanttekeningen bij visie eerstelijnszorg 2030 (historie, regio, GR, AMW, gemeente)

18.03.2024: Zorg voor ONI en NONI (Zorgplicht ZV/maatregel NZa/NHG bouwblok organisatie)

Overig zorgpunt: preventie

Zoals zichtbaar in het overzicht wordt er 300 miljoen euro bezuinigd op de publieke gezondheid. Erger is het feit dat niet is terug te lezen wat de beleidsinzichten zijn in hedendaagse preventie. Zo is al 30 jaar bekend dat medische zorg maar voor 11% van invloed is op de volksgezondheid. Het investeren in sociale omstandigheden heeft 24% invloed. Mensen in een kwetsbare sociaaleconomische situatie hebben vaker met armoede (hier), schulden, problemen rondom huisvesting, eenzaamheid en/of werkloosheid te maken. Deze omstandigheden maken dat zij een hoger risico op een slechtere (ervaren) gezondheid hebben. Dit betekent ook dat beleidsoplossingen veel vaker vooral in het sociale domein en interdepartementaal gezocht moeten worden.

Het verbeteren van leefstijl kan 36% invloed hebben op de gezondheid. Verbeteren van de leefstijl heeft alleen succes wanneer de desbetreffende burger actief wordt betrokken bij bespreking. Als er geen individuele hulpbronnen zijn, dan wel groepen burgers kunnen er gezien de kwetsbare situatie (tijdelijk?) niet over beschikken, dan heeft gezondheid niet de eerste prioriteit en blijven grote gezondheidsverschillen in de maatschappij bestaan.

Let in dit verband ook op wat de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) heeft geconcludeerd (WRR-rapport, Grip. Het maatschappelijk belang van persoonlijke controle, 30 november 2023). Dus grip krijgen op…

Persoonsgerichte zorg, op diens verzoek, hoe deze grip te krijgen, naast passend overheidsbeleid zijn hier de sleutelwoorden.

Een beleidskeerpunt voor een nieuw kabinet hadden de uitkomsten en laatste geleerde lessen (blog) van het Nationaal Preventieakkoord (NP, 2018) kunnen zijn. Een gemiste kans.

In blogs samengevat:

09.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (1)

13.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (2)

20.04.2023: Zorg voor publieke gezondheid hoort thuis bij alle departementen (Wpg/GGD)

18.07.2023: Aanpak obesitasepidemie: een puzzel te leggen (5 maatr.: indiv. + context + overheid)

25.09.2023: Wanneer leefomgeving gezondheid bedreigt, moet overheid optreden (ZSS/PFAS)

03.10.2023: Minister zegt dat bij bedreigen volksgezondheid die partij meebetaalt aan kosten

25.01.2024: Vanwege teleurstellende resultaten tijd voor ander preventiebeleid (RIVMevaluatie)

Overig punt: personen met verward gedrag?

Werkzaamheden met betrekking tot personen met verward gedrag staan benoemd onder het hoofdstuk van “Nationale Veiligheid” (pg.21). Deze werkzaamheden worden van de politie naar “andere, ter zake deskundige organisaties overgeheveld”. Een pagina verder wordt expliciet de GGZ hierbij genoemd, waarmee de politie intensiever moet samenwerken. Een analyse naar personen met “verward gedrag” ontbreekt. Is de situatie nu zoveel anders dan in 2018?

02.01.2018: Ook bij verwarde personen is persoonsgerichte zorg nodig (wijk en 6 dimensies)

31.05.2018: Grip op verwardheid vraagt om grip op uitvoering van zorg (niet altijd GGZ…)

Tot slot

Bespreken wat er in het programakkoord staat mag niet leiden tot het vermelden wat er níet in staat. Met stip op de eerste plaats ontbreekt de visie op een herziening van de Zorgverzekeringswet. Alsmede hierbij binnen de context de verandering in gevoelstemperatuur richting toezicht op handhaving van een meer op resultaatgerichte zorginkoopverplichting bij zorgverzekeraars (artikel/artikel/handhavingsverzoek).

22.10.2022: Zorgverzekeringswet: de aanloop en de macht van werkgevers (1) (80->50%+markt)

25.10.2022: Zorgverzekeringswet: de aanloop en politieke besluitvorming (2) (VNO/CDA/VVD)

27.10.2022: Zorgverzekeringswet: het resultaat, met nu nog 7 bespreekpunten (3) (politieke inzet)

Ook hier weer een gemiste kans. De vier politieke partijen gebruiken in de titel van hun rapport de woorden hoop, lef en trots. Het zijn hun woorden. Het woord lef is zeker niet van toepassing op de summiere zorgparagraaf uit het akkoord.

De kabinetsformatie komt de komende weken met het benoemen van een formateur in de volgende fase. Dit betekent de personele invulling van een nieuw team, ministers en staatssecretarissen. Bij het ministerie van VWS valt de naam van Fleur Agema (Zorgvisie, 4 december 2023).

Als komend premier valt steeds de naam van Ronald Plasterk, de eerdere informateur (blog). Zoals bekend loopt er nog een onderzoek van het Amsterdam Universitair Medisch Centrum naar de verkoop door Plasterk en zakenpartners van een biotech-startup bedrijf. Waarbij een publiek gefinancierd UMC een belangrijke rol heeft gespeeld bij waarde toevoeging en opbrengst van het onderzoek. (Bron: NRC, 22 maart 2024 + NRC, 3 mei 2024 + NRC, 18 mei 2024).

De combinatie van publieke bekostiging en nadien geprivatiseerde opbrengsten is helaas in de sector niet nieuw (blog, 2018). Nu het echter om de aanstaand premier van Nederland gaat, speelt er, naast een actuele (juridische) eigendomsvraag, ook een integriteitsvraag.

We gaan zien hoe het afloopt.

Naschrift: Ronald Plasterk heeft zich korte tijd later teruggetrokken als premierskandidaat (NRC, 20 mei 2024).