Een van de meest zorgelijke dossiers in de zorg is de zorg voor onze jeugd. Enkele actuele voorbeelden.
Door de toeslagaffaire, door schuld van de overheid, zijn veel kinderen uit huis geplaatst en kunnen, nu de overheid schuld bekent, nog amper terugkomen in het eigen gezin. Voorlopig is NL nog Europees kampioen uithuisplaatsingen van kinderen (hier/hier).
In het eerste half jaar van 2021 kregen meer dan 1 op de 12 Nederlandse jongeren een vorm van jeugdzorg (totaal: 380.000). Met grote verschillen per gemeente en met de vaststelling dat ook maar van weinig ‘interventies’ in de jeugdzorg bewezen is dat ze effectief zijn (het getal van 10 tot 12 procent van het totaal wordt genoemd).
Volgens stichting Het Vergeten Kind moeten kinderen in nood die hulp van de jeugdzorg nodig hebben, daar gemiddeld tien maanden op wachten (NOS, 2 juni 2021). Dezelfde stichting komt een half jaar later met het verontrustende signaal dat 76% van de jongeren die uit de gesloten jeugdzorg komen er psychische klachten bij te hebben gekregen. De stichting roept op tot het stopzetten van de gesloten jeugdzorg en het ontwikkelen van alternatieven (NOS, 18 januari 2022).
Bij de nu draaiende TV-serie “Jojanneke en de jeugdzorgtapes” (EO) is te zien dat kinderen die om reden van veiligheid uit huis worden geplaatst niet zelden met meer dan 20 overplaatsingen hebben te maken (NRC, 8 april 2022). Over onveiligheid en hechtingsproblematiek gesproken!
Op 8 juni 2021 schrijven Rotterdamse huisartsen een brief aan koningin en staatssecretaris omdat te veel kinderen en jongeren niet de geestelijke gezondheidszorg ontvangen die ze nodig hebben. Een landelijke taskforce moet de wachttijden aanpakken, zo stellen zij, waarbij nu (citaat) “huisartsen en praktijkondersteuners een groot deel van de problemen op hun bordje krijgen, omdat wijkteams en de jeugd ggz in de regio kampen met wachtlijsten. Diverse jeugdzorginstellingen hebben al opnamestops afgekondigd voor de rest van het jaar (einde citaat)”. NB: Een potentiële (algemene) agenda voor overleg tussen huisartsen en de eigen gemeente is hier beschreven.
Op 17 juni 2021 doet de vereniging van kinderpsychiaters (NVvP) een oproep aan de politiek om de specialistische jeugd ggz weg te halen bij de gemeenten. Zij geven aan dat onder het gemeentelijk regime de voorwaarden ontbreken voor kwalitatief goede specialistische jeugd-ggz. Waarbij toenemende problematiek, crisissen, complexiteit van zorg, administratie en werkdruk, aldus de NVvP, voor steeds meer werk zorgen en voor minder collega’s die het werk willen doen.
Verder heeft nog steeds een op de 9 kinderen te maken met armoede (hier), met name bij eenoudergezinnen en bij kinderen met een migratieachtergrond (hier).
In de hedendaagse supermarkt is bijna driekwart van de producten voor kinderen niet gezond. Deze producten passen niet in een gezond voedingspatroon volgens de schijf van vijf, doordat 70 procent van het eten en drinken te veel suikers, verzadigd vet of zout of te weinig voedingsvezels bevatte (hier + blog).
Ook de sedentaire levensstijl van kinderen met veel zitten en te weinig bewegen brengt daarnaast vervroegde gezondheidsproblemen (blog). Terwijl iedereen weet dat met goede integrale en passende (preventieve) jeugd- en gezinszorg nu, op elk terrein, zwaardere zorg later kan worden voorkomen.
Jeugdzorgbeleid
Al jaren is het zoeken naar een juiste invulling van de Jeugdwet. Feitelijk wordt er al decennialang gewerkt aan een beter jeugdstelsel (hier). In onderstaand kader beperk ik me tot beleidsnotities van de laatste tijd en geef aansluitend een korte beschouwing.
In chronologie enige informatie over huidig beleid bij jeugdzorg en Jeugdwet
|
16.06.2016: Sindsdien tot heden 66(!) artikelen over “Jeugdzorg in het rood” (Follow The Money), bv. 19 februari 2022. 15.12.2020: AEF: ”Stelsel in groei”, onderzoek naar financiële tekorten in de jeugdzorg. Uitkomst: “Gemeenten komen € 1,7 miljard tekort in de uitvoering van de taken op basis van de Jeugdwet.” 05.03.2021: De ministerraad kabinet Rutte III heeft ingestemd met wetsvoorstellen ‘Verbetering beschikbaarheid zorg voor jeugdigen’, met ‘rechtspositie gesloten jeugdhulp’ en met ‘verlenging duur pleegzorg en vervallen verleningsbeschikking bij machtiging uithuisplaatsing en gesloten jeugdzorg’. 30.03.2021: Het toekomstscenario op hoofdlijnen hoe de kind- en gezinsbescherming er over 5 tot 10 jaar (2026-2031) uit zou kunnen zien. 20.04.2021: RVS-rapport: “Samen verder”. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Kinderombudsman, Nationale Ombudsman, Nederlandse Zorgautoriteit en Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (de “vijfhoek”) slaan de handen ineen. Onder de noemer ‘Samen verder’ willen deze 5 organisaties gezamenlijk bijdragen aan de ambitie om de zorg voor kinderen en gezinnen duurzaam te verbeteren. 18.05.2021: Uitspraak en advies Commissie van Wijzen. Uitspraak: De kosten liggen meer dan 50% hoger dan het gedecentraliseerde jeugdzorgbudget van 3,6 miljard euro in 2015. Het AEF-rapport identificeert vijf factoren die daaraan bijdragen. 1. De eerste factor betreft de onduidelijkheid over het voorzieningenniveau dat 2. Een tweede factor is dat van slechts 10-12% van de interventies in de jeugdzorg vaststaat dat ze bewezen effectief zijn. 3. Een derde factor is dat er sprake is van onvoldoende doelmatigheid bij gemeenten. 4. Een vierde factor is dat de jeugdzorg drie toegangspoorten kent. Dat bemoeilijkt sturing door gemeenten. 5. Tot slot heeft de focus op preventie en vroeg signalering niet geleid tot de verwachte kostendaling. 17.05.2021: Manifest Denktank Jeugdsprong biedt nieuwe integrale visie op jeugdzorg. 28.05.2021: Reactie VNG op uitspraak Commissie van Wijzen 02.06.2021: Infographic “Hervormingsagenda Jeugd” o.b.v. uitspraak Commissie van Wijzen 03.06.2021: Ruim 1,3 miljard euro extra voor tekorten jeugdzorg in 2022 03.06.2021: Staatssecretaris meldt uitkomst van gesprekken met VNG over jeugdzorg 2022. 03.06.2021: Afspraken Rijk – VNG. Het Rijk verwerkt een bedrag van 1.314 mln. voor het jaar 2022 in de Miljoenennota 2022. Dit is opgebouwd uit: Het tekort in beeld gebracht door AEF vermeerderd met de toepasselijke accrespercentages (€ 1,9 mld.). De 1,9 mld. is verminderd met een correctie voor het accres over incidentele middelen 2019-2022 en het eerder voor 2022 toegezegde budget ad 300 mln. Daarmee is de basis voor 2022 een bedrag € 1.528 mln. Het bedrag van € 1.528 mln. wordt verminderd met de maatregelen uit de tabel 1 van de Commissie van Wijzen waarvoor voor 2022 een bedrag is ingeboekt. Deze zijn normatief becijferd voor 2022 op € 214 mln. Aldus stelt het Rijk voor 2022 € 1.314 mln. extra beschikbaar aan gemeenten ter compensatie. 08.06.2021: Ledenbrief arbitrage jeugd en afspraken Rijk-VNG. 22.06.2021: Antwoord staatssecretaris over blijvende tekorten voor jeugdzorg bij gemeenten. 25.06.2021: Analyse over in- en uitstroom van cliënten in de jeugdzorg (AEF). AEF toont aan dat de groei van de jeugdzorguitgaven niet komt doordat er een grotere instroom is, maar doordat de uitstroom stagneert. Psychiater Popma: “We zijn dus minder goed geworden in kinderen en jongeren terug begeleiden naar het normale leven. Anders gezegd: jeugdzorg is de afgelopen vijf jaar minder effectief geworden.” 23-11-2021: Antwoorden Kamervragen over het weglekken van jeugdzorggelden: brief 10.01.2022: Coalitieakkoord bij start kabinet Rutte IV. Met een extra structurele bezuiniging op de jeugdzorg van € 500 miljoen vanaf 2025. 13.01.2022: Hervormingsagenda Jeugd wordt (daarom door de VNG) opgeschort. 22.02.2022: Motie Rosenmöller in Eerste Kamer aangenomen: de voorgenomen bezuiniging van 500 miljoen uit het coalitieakkoord moet van tafel. Het kabinet moet nu uiterlijk voor 15 april 2022 reageren. 02.03.2022: Vervolgrapportage RVS-rapport “Samen verder” (zie 20 april 2021). 15.03.2022: Protest van zevenduizend mensen/medewerkers jeugdzorg op het Malieveld in Den Haag tegen onderbezetting, wachtlijsten, bezuinigingen en benoemen gezamenlijk dat kinderen in het gedrang komen omdat zorg ontbreekt. 18.03.2022: Staatssecretaris informeert de Tweede Kamer over de aanpak van de actuele problematiek in de jeugdzorg, het vervolg van het Interbestuurlijk Toezicht (IBT) in een aantal jeugdbeschermingsregio’s en de aanpak van wachttijden. 13.04.2022: De hier gepubliceerde agenda “Onze jeugd verdient beter” is een reactie op de impasse tussen kabinet en gemeenten. Het is een hervormingsagendajeugdzorg zónder VWS en gemeenten, namens aanbieders, professionals en cliënten. |
Beschouwing
Uit bovenstaande blijkt de nood en urgentie van aanpak. Een aanpak met de recent genoemde vijf basisprincipes waaraan de hulp voor kinderen en gezinnen met complexe problemen moet voldoen, lijkt daarbij de goede koers (RVS-rapport, Samen verder, 2 maart 2022 en NZa, 2 maart 2022 + publiekversie). Deze 5 basisprincipes zijn:
■ wat het beste is voor het kind, staat voorop bij de besluiten die worden genomen,
■ vanaf het begin worden een kind en het gezin met een allesomvattende aanpak en vanuit één hand geholpen (vanuit het principe 1 gezin, 1 hulpverlener),
■ door een vakbekwame professional die voldoende tijd, ruimte en middelen krijgt,
■ de hulpbronnen en het netwerk van het gezin worden ingezet en
■ de professional laat de jongere pas los als ‘de big five’ (ondersteuning, wonen, school, werk, inkomen, zorg) zijn geregeld.
Maar er valt nog iets op. Allereerst de aanhoudende discussie tussen centrale en decentrale overheid over het noodzakelijke budget. Een logisch gevolg van het feit dat het voorzieningenniveau onduidelijk is, interventies niet allemaal effectief zijn, jeugdzorg postcodezorg is geworden, jeugdzorggeld onvoldoende is geoormerkt en gemeenten zakendoen met steeds meer jeugdzorgadviesbureaus en zorgcowboys. Het aantal vestigingen van jeugdzorgadviesbureaus is sinds 2013 verdubbeld. Door al deze punten kan er van een effectieve kostprijsberekening ook nimmer sprake zijn, dus ook niet over een noodzakelijk budgetberekening.
Het tweede wat opvalt is de stapeling van rapporten over jeugdzorg en het enorme aantal adviseurs, inkopers, toezichthouders en beleidsmakers daarbij betrokken.
Naast een fatsoenlijke kostprijsberekening zou mijn tweede suggestie zijn dat eenieder die zichzelf competent genoeg acht iets zinnigs te zeggen over een specifiek aspect van jeugdzorg verplicht wordt ook 2 dagdelen per week in deze sector van jeugdzorg te gaan werken. Dan kan allereerst het leerproces van theorie, praktijk en reflectie/feedback louterend werken. Motto leerproces: via praten en zelf doen naar verder verbeteren.
Een tweede voordeel daarvan is dat zij deelgenoot worden van de hoge werkdruk en de overmaat aan zware taken door te hoge case-load. In 2020 zegde 19 procent van de jeugdbeschermers hun baan op en zat 6,9% ziek thuis (hier).
Misschien geeft Pasen met de wederopstanding inspiratie om nu als samenleving en politiek het nieuwe jeugdzorgbeleid met de 5 basisprincipes op plek een, twee en drie te zetten en dat ook 5W1H uit te voeren.
Fijne paasdagen allen.
Eerdere blogs over zorg voor de jeugd, jeugdzorg en Jeugdwet
25.02.2014: De nieuwe Jeugdwet ziet het levenslicht (lange aanloop naar 2015…)
17.04.2017: Contractering bij decentralisatie: vastlopen in bureaucratie (en matige waardering)
08.06.2017: Kinderpsychiaters luiden de noodklok: zo kan het niet verder met de jeugd-GGZ
18.12.2017: Huisarts heeft verwijsrecht binnen de Jeugdwet (moet steeds herhaald worden…)
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
05.02.2018: Evaluatie Jeugdwet vraagt snel om vervolgacties (trage transformatie na 3 jaar)
05.02.2018: Praktijkondersteuning huisartsenzorg is onmisbaar (o.a. jeugd-GGZ)
11.10.2018: De transformatie van de jeugdzorg: een magere tussenstand (alweer mager…)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar (verschillen)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
10.01.2019: Aanbevelingen voor betere uitvoering van Jeugdwet (“aanbestedingswaanzin”)
26.01.2019: Modern functionerend wijkteam vraagt om andere randvoorwaarden (CPB/wijkteam)
12.02.2019: Financiering PO-jeugd valt onder twee wetten (Zvw: psyche en Jeugdwet: psychiatrie)
18.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (zorginkoopplicht t.o.v. premiebetaler)
04.07.2019: Samenhang is ZINVOL: Zorgwetten + Inhoud + Nastreven + Voorwaarden + Organisatie + Logistiek
11.07.2019: Wordt onvrijwillige zorg straks wel vrijwillig gegeven? (hopelijk wel…, Wzd)
20.07.2019: Méér tijd voor patiënt: van incidenteel naar structureel (voor huisarts beschikbaar)
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
02.09.2019: Wie de toekomst koestert, zet in op jeugd (zorgelijke punten bij jeugd)
12.11.2019: Les van Jeugdwet: van decentralisatie (weer) richting recentralisatie (goede weg terug)
27.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (09) (GGZ, POH-GGZ, Jeugdwet, extra werk ANW)
26.05.2020: Inzet ondersteuner integreert jeugdzorg beter (multicausale problemen, in dienst gemeente)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)
18.03.2021: Ook passende jeugdzorg op zoek naar passende bekostiging (Jeugdwet + VNG/IGJ)
06.04.2021: Jeugd-GGZ: het kind van de rekening (noodklok JA, sector + VNG + gedupeerden)
29.04.2021: Met beide benen op de grond en de handen uit de mouwen (Jeugdwet-GGZ)
21.05.2021: Denktank Jeugdsprong presenteert kabinet nieuw advies over jeugdzorg (10 pnt)
15.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (2) (Jeugdwet = speerpunt 9)
12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)