Ja, preventie vindt vrijwel iedereen belangrijk. Zeker 60% van de burgers is van mening dat er veel meer focus moet komen te liggen op voorkómen van ziekten in plaats van het behandelen ervan. Zelfs ruim 80% vindt dat het maken van gezonde keuzes makkelijker moet worden. Verder vinden 4 van de 10 dat mensen die ongezond leven een hogere zorgpremie moeten gaan betalen. De bereidheid om mee te betalen aan de zorg voor mensen met een ongezonde leefstijl staat (dus) onder druk (Bron: Zorginstituut, 27 januari 2022).
Het belang van preventie blijkt verder amper aanwezig bij de jaarlijkse overstappers van zorgverzekeraar. Dat zijn er dit jaar 1,2 miljoen (6,7%). Prijs (53%), dekking (32%) en vrije keuze van zorgaanbieders (15%) geven vaak de doorslag. Maar zij kijken bij hun keuze voor een zorgverzekering nauwelijks naar het aanbod van preventieve zorg. Minder dan 5% baseert die beslissing op bijvoorbeeld de vergoeding van hulp bij stoppen met roken, en op zaken als gezondheidsprogramma’s (Bron: FD, 29 april 2022 en ACM, 29 april 2022).
En beleidsmakers?
Beleidsmakers tobben met de vraag hoe de belangrijke preventie dan gefinancierd moet worden. Een hoogleraar economie van de Volksgezondheid beschreef recent nog eens het financieringsprobleem (Medisch Contact, 7 juli 2022 en Zorgvisie, 18 juli 2022).
Binnen de strenge Zorgverzekeringswet geldt voor pakkettoelating (blog, 14 juni 2018) van een innovatie onder andere het criterium van kosteneffectiviteit, d.w.z. geaccepteerde kosten per gewonnen levensjaar. Maar bij het toelaten van preventie wordt alleen naar de kosten gekeken en blijven niet alleen de maatschappelijke baten buiten beeld, maar ook de reële winst op korte en middellange termijn. De baten van preventie liggen meestal juist buiten de zorg (werk, verzuim, productiviteit), maar als deze baten niet gekapitaliseerd worden, dan “rekent NL zich arm met preventie” en zetten we preventie “onnodig op achterstand ten opzichte van de curatieve zorg.” Met dit soort ‘logica’ wist het RIVM recent nog te melden dat als meer mensen gaan sporten juist de zorgkosten gaan stijgen (hier): ze leven langer en gebruiken tijdens dit langere leven meer zorg…
Zorgplicht (Zorgverzekeringswet) zonder preventieplicht
Naast het beschreven verschil in kosteneffectiviteit versus louter zorgkosten is er nog een verschil. Voor de Zorgverzekeringswet staat tegenover een verzekeringsplicht een zorgplicht. Een zorgplicht die per saldo een zorginkoopplicht met resultaatverplichting is. Er is daarentegen echter géén preventieplicht.
02.12.2020: Passende zorg zoekt passende bekostiging (1) (NZa ZiN rapport zorginhoud)
04.12.2020: Passende zorg zoekt passende bekostiging (2) (NZa ZiN rapp. bekostiging/organisatie:opties)
14.12.2020: Zorgplicht zorgverzekeraar is primair een resultaatverplichting (NZa met plichten ZV)
29.03.2021: Handhaving inkoopplicht zorgverzekeraars moet na 15 jaar nog beginnen (NZa)
14.02.2022: Zorgplicht impliceert juiste inkoop van voldoende zorg (1) (tijdig, wet, ZV, rol IGJ, NZa)
16.02.2022: Zorgplicht impliceert juiste inkoop van voldoende zorg (2) (tijdig, wet, ZV, rol IGJ, NZa)
Recent (VWS-rapport, 15 juli 2022) heeft het ministerie nog eens de belemmeringen van verzekeraars en zorgverleners in het medische domein benoemd bij het investeren in preventieve en leefstijlinterventies voor patiënten en mensen waarbij is vastgesteld dat zij tot een risicogroep behoren.
Het ministerie onderscheidt daarbij 4 soorten preventie:
|
1. Geïndiceerde preventie richt zich op mensen met beginnende klachten en voorkomt dat beginnende klachten verergeren tot een aandoening. 2. Zorggerelateerde preventie richt zich op mensen met een ziekte of aandoening en voorkomt dat een bestaande aandoening leidt tot complicaties, beperkingen, een lagere kwaliteit van leven of sterfte. 3. Universele preventie richt zich op de gezonde bevolking (of delen daarvan) en bevordert en beschermt actief de gezondheid van de bevolking. 4. Selectieve preventie richt zich op bevolkingsgroepen met een verhoogd risico en voorkomt dat personen met één of meerdere risicofactoren (determinanten) voor een bepaalde aandoening daadwerkelijk ziek worden. |
Preventie 1 en 2 vallen onder het open gedeelte van het basispakket van de Zorgverzekeringswet. Dit betekent dat deze zorg valt onder de aanspraak ‘zorg zoals medisch specialisten/huisartsen/verpleegkundigen/etc. plegen te bieden’. Zorgverzekeraars mogen hierin, voor zover aan de pakketcriteria van de wet is voldaan, ten laste van de Zorgverzekeringswet investeren. Maar doen ze dat ook? Wetend dat burgers er amper voor willen betalen en de baten van kostenbesparing mogelijk pas na jaren zullen neerdalen? Baten die bij preventie meestal buiten de zorg liggen (artikel). En wetend, vanwege het concurrentieprincipe, dat een interventie die kosteneffectief is en gezondheidswinst oplevert, niet persé kostenbesparend is. Bovendien kunnen verzekerden jaarlijks overstappen naar een andere zorgverzekeraar. Ministerie (citaat): “Het levert de zorgverzekeraar op korte termijn dus niks, of onvoldoende, op om verzekerden uit de medische zorg te houden.”
Kortom, zo doorgaan dat schiet niet op (hier).
Dit jaar kwam ook nog de uiterst ongepaste melding (hier/hier) dat fastfoodketens McDonald’s, KFC en Burger King miljoenen ontvangen van zorgverzekeraars. Zo zou zijn gebleken dat 8,5 miljoen euro van de zorgpremies van bijna tien miljoen Nederlanders door zorgverzekeraars Achmea, VGZ, CZ en Menzis wordt geïnvesteerd in deze ketens…
NB: Preventie 3 en preventie 4 zijn geen onderdeel van het basispakket.
Genoemde oplossingen
Allereerst is geopperd om in navolging van milieudoelstellingen ook voor de volksgezondheid streefwaarden wettelijk te verankeren (hier/hier). Omdat dit de enige weg zou zijn om beleidsinterventies met landelijk beleid af te dwingen. Zodat collectieve preventie niet langer onderhevig is (hier) aan “politieke grillen, de markt en de weg van de minste weerstand.” Want zo goed gaat het niet met de resultaten (hier).
Daarnaast hebben onder maatschappelijke druk zorgverzekeraars en gemeenten aan het ministerie een Preventiestatement (12 april 2022) aangeboden. Met als doel het opzetten van regionale preventie-infrastructuren, waarbij per regio de gemeenten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars afspraken maken over preventie. In het ZN-persbericht meldt de woordvoerder dat: “Terwijl iedereen het erover eens is dat het voorkómen dat mensen ziek worden de beste manier is om de kwaliteit van leven voor iedereen te verbeteren en uiteindelijk ook de zorgkosten in toom te houden. Voorkómen dat mensen ziek worden, valt daarbuiten.” Met de uitleg van het ministerie is deze bewering over preventie 1 en 2 in de laatste zin van dit ZN-persbericht maar gedeeltelijk waar!
De derde oplossing is het regelen van een preventiebudget, waar relevante partijen mee aan de slag kunnen. Wetend dat preventie zich uitstrekt over vele beleidsterreinen en ministeries, de kosten en baten amper bekend zijn, zullen vele partijen verantwoordelijk moeten worden gemaakt dit budget te vullen. Dat kan niet overgelaten worden aan premiebetalers, zorginkopers of alleen het ministerie van VWS.
Zelf heb ik in maart 2022 opnieuw een betalingsvoorstel voor dit preventiebudget gelanceerd. Het is vreemd dat ‘gewone’ kringloopfinanciering (wel) wordt genoemd bij het veiligstellen van milieu (landbouw/veeteelt), maar bij preventie buiten beeld blijft. Dat kan anders en móet anders bij vastgelegde streefdoelen.
Het principe van kringloopfinanciering bij bekostiging passende preventie
|
Als ongezonde producten leiden tot extra zorgkosten, dan belast je eerst de personen/bedrijven extra die deze ongezonde producten als verdienmodel in de markt zetten. Dit is de reden om een BOP (Belasting op Ongezonde Producten) te heffen op bv. die producten die te zoet, te zout, te vet zijn. Motto: Straf niet de burger die vaak op basis van valse marketing neemt, maar straf industrie en tussenhandel met een door henzelf bewust gekozen verkoop van een ongezond product. Gekoppeld aan het feit dat met de huidige stelselkennis de medische kosten van de gevolgen van hun ongezonde leefstijlproducten en leefomgeving nu (collectief) terecht komen bij de gehele bevolking. De opbrengst van de BOP wordt gebruikt om een deel van díe curatieve zorgkosten te betalen die voortvloeien uit het gebruik van deze ongezonde producten. Zo kunnen we stap voor stap werken aan kringloopfinanciering. Introductie van een BOP gaat dus verder dan een simpele suikertaks of vettaks en vereist bv. in de voedingssector na 15 jaar voedsellobby nu een vorm van beleidsmatig omdenken in politiek, bedrijfsleven, zorgeconomie en bij banken. Het principe van kringloopfinanciering is dus heel simpel. Leveranciers van relatief ongezonder voedsel (fastfood, voorbereide gerechten etc.) en/of genotmiddelen betalen méér belasting dan leveranciers van gezonde producten. Deze in theorie progressief oplopende BOP komt voor rekening van de productielijn (malus). De BOP komt niet ten goede van de staatskas, maar van de zorgkas. De BOP-opbrengst wordt ook ingezet voor publiekscampagnes, onderwijsvoorlichting en voor geïndiceerde primaire en secundaire preventie bij individuen. Natuurlijk is de hoop dat met de BOP de fabrikanten zélf zich meer gaan inspannen om binnen het Akkoord Verbetering Productsamenstelling (AVP) versneld gezondere producten gaan verkopen. Binnen de voedingssector betekent dat de Schijf van Vijf én met een Nutri-Score A (blog). Het kringloopprincipe werkt dus ook met beloning (bonus). |
Bron:
07.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: inhoud (1) (gezant)
09.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: bekostiging (2) (RVS)
17.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (3) (preventie = speerpunt 11)
12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)
Tot slot
Als de baten van preventie te laag worden ingeschat wordt het tijd alsnog een daadwerkelijke berekening te maken van kosten-baat in het kader van het begrip kosteneffectiviteit, nu ook bij preventie.
Te lang heeft de focus gelegen op louter kosten en is het ten onrechte geduid als een “zorgprobleem”. Citaat Medisch Contact (5 mei 2022): “Bij het Nationaal Preventieakkoord (voortgangsrapportage VWS, 30 juni 2022) zijn zeventig (!) maatschappelijke organisaties betrokken, maar het is vrijblijvend en niemand hoeft verantwoording af te leggen over tegenvallende resultaten. Preventie is van iedereen en dus van niemand. Sterker nog, doordat vrijwel alle partijen waar de eventueel pijnlijke keuzes betrekking op hebben betrokken zijn, worden deze keuzes juist voorkomen (einde citaat).”
NL is bij preventie toe aan de juiste focus op de juiste plek, met, ten behoeve van een gezondere bevolking, een transparante 5W1H-aanpak. Met wettelijk verankerde doelstellingen en met een nieuw budget waar nationale en regionale bewindspersonen alsmede zorgeconomen, zorgrekenaars en zorginkopers verantwoording over afleggen.
Eerdere blogs over preventie
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop (beeldmateriaal over preventie)
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie (GLI per 2019)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
23.08.2019: Dakloos (30.000!)
30.08.2019: Nieuwe richtlijn LDL-cholesterol biedt niemand een handvat (meerwaarde onbewezen)
05.06.2020: De wondere wereld van hoortoestellen (basisverzekering, wel geheel of deels bijbetalen)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
16.07.2020: Druk op zorggroepen opgevoerd vaker het GLI-programma te organiseren (NZa)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)
30.10.2020: Introduceer Nutri-Score met een belasting op ongezonde producten (de BOP als beleid)
17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)
10.04.2021: Aanpak preventie: benut het hele actieplan (multicausaal, integraal, vele wetten)
26.05.2021: Voor fitheid is inspanning nodig (bewegen loont, preventieakkoord, secundaire voordelen)
14.07.2021: Zet bij preventiemaatregelen leefomgeving op eerste plaats (belang stikstof, klimaat)
28.07.2021: Trukendoos Philip Morris nog niet uitgeput (schadelijke e-sigaret vermarkten)
17.08.2021: Preventiebeleid cardiometabole ziekten vraagt nieuwe invulling (GLI, bredere opzet, €€)
09.12.2021: Interventie wetswijziging bij gebruik en toepassing lachgas (eerst wet, dan routekaart)
21.12.2021: Verkleinen gezondheidsverschillen: kabinet Rutte IV aan zet (volgens coalitieakkoord)
07.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: inhoud (1) (gezant)
09.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: bekostiging (2) (RVS)
17.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (3) (preventie = speerpunt 11)
22.03.2022: Obesitas: leefstijlaanpak, GLI+(?), operatie óf gewoon scherpere wetgeving?
28.03.2022: Proost! (NPA, alcoholtafel, problematisch alcoholgebruik, rol industrie, blurringbeleid)
12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)
12.06.2022: Aanpak stikstofcrisis ligt na 1 dag al onder vuur (protest LTO + VVD na 10 jaar stilstand)