De afgelopen week werd de voorzitter van artsenfederatie KNMG geïnterviewd over de stand van zaken over preventie in het zorgakkoord.
De interviewer kwam na dat gesprek met de volgende conclusie (Nieuwsbrief Zorg & innovatie, 18 november 2022): “de insteek van het IZA (Integraal Zorgakkoord, 16 september 2022, onderdeel G) is te beperkt om de geconstateerde en voorspelde problemen in de volksgezondheid op te lossen. De KNMG pleit voor een beweging en een brede visie op gezondheid waarbij beleidsmakers, bestuurslagen, professionals, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven gezamenlijk participeren, verantwoordelijkheid nemen en dragen en elkaar versterken.”
Wat zei de voorzitter KNMG nu precies in dat recente interview?
|
“We hebben bestudeerd wat IZA inhoudt en gezien dat het plan tekortschiet als je kijkt naar fundamentele oorzaken van de gezondheidszorg. Er is meer sturing op dit onderwerp nodig. We hebben een minister van medische zorg, een minister van langdurige zorg en een staatssecretaris die bezig is met preventie en GGZ, maar we missen iemand die actief kijkt naar de fundamentele oorzaken van gezondheidsproblemen terwijl in artikel 22 van de Grondwet staat dat de overheid de volksgezondheid dient te bevorderen.” ——————————————————————————————————– Maatschappelijke trends “In 2040 is 25% van bevolking ouder dan 65. Deze vergrijzing leidt tot een complexere zorgvraag én de opdracht om onze bevolking langer gezond te houden. Je ziet ook dat we veel meer mensen in de zorg nodig hebben als we op dezelfde manier doorgaan. Volgens de SER 600.000 mensen extra in de zorg in 2040. Die hebben we niet. Nu al niet”. —————————————————————————————————————— Speerpunt: integraal dokteren “We weten al heel lang dat bestaansonzekerheid de bron is van veel ziekte. Het is de taak van gemeenten om dat aan te pakken. Zeker nu met de stijgende energiekosten. Dat doen niet alle gemeenten, en ook niet allemaal consequent. Daar moet de landelijke overheid bij aansluiten. Veel zaken komen in de zorg terecht omdat een aantal zaken buiten de zorg niet worden opgepakt. Het regenboogmodel van Dahlgren en Whitehead is al meer dan 30 jaar oud, maar nog steeds relevant. Alle factoren die invloed hebben op de volksgezondheid staan erin. Medische zorg is maar voor 11% van invloed. Het investeren in sociale omstandigheden heeft 24% invloed. En investeringen in het verbeteren van leefstijl hebben 36% invloed op de gezondheid.” ———————————————————————————————————– Er staan 5 preventieprogramma’s in het IZA: kansrijke start, valpreventie, welzijn op recept, ketenaanpak overgewicht kinderen en Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI). “We zijn al gevraagd om aan die programma’s mee te werken. Maar gezien de ontwikkelingen die ons te wachten staan, moet er meer gebeuren. Ik wil voorkomen dat we in 2040, net als nu met de stikstofproblematiek, moeten zeggen: we wisten het wel, we hebben het gezegd, maar er is onvoldoende gebeurd. Je moet stappen zetten die parallel lopen met wat er met het klimaat gebeurt. Je kunt een win win creëren. Zowel voor klimaat als voor gezondheid moet je bijvoorbeeld iets met fabrieken die de lucht vervuilen.” ———————————————————————————————————————-Jullie willen een integrale aanpak van preventie? “Je kunt preventie niet alleen bij artsen of in de zorg neerleggen. Ik denk dat je het integraal moet doen. Je kunt niet van een huisarts vragen een GLI aan te bieden als je niet zorgt dat ongezond voedsel uit de supermarkt verdwijnt. Dan bied je als huisarts mensen met obesitas een Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI) aan maar dan krijg je ze weer terug omdat er in de buitenwereld niets is veranderd. Dan ben je als huisarts een roepende in de woestijn. Het heeft pas effect als je een integraal programma hebt waarbij activiteiten van de huisarts worden afgestemd met activiteiten die door de gemeente worden gefinancierd. Van kooklessen in achterstandswijken tot supermarktrondleidingen. Daar moet de landelijke overheid op aansluiten met landelijke maatregelen zoals b.v. btw op groenten en fruit verlaging, regelgeving t.a.v. bedrijfsleven. Dat kun je niet overlaten aan 344 gemeenten. Integraal, zowel in de zorg als erbuiten zowel lokaal als landelijk. Je moet op al die punten aan de slag”. |
Het pleidooi van de KNMG is om toch vooral ook aandacht te aan de fysieke en sociale leefomgeving (werk, wonen, voeding, etc.). Gebeurt dit niet dan zullen sociaaleconomische gezondheidsverschillen groter worden.
De KNMG pleit daarom voor drie zaken:
|
1. Het wettelijk vastleggen van gezondheids- en preventiedoelen. De sleutel tot meer gezondheid is om gezonde(re) keuzes te faciliteren in een gezonde(re) sociale en fysieke omgeving. Daarom moeten verschillende overheidsbeleidsterreinen, niet alleen volksgezondheid, zich bezighouden met gezondheid. We moeten naar Health in all policies; dus kijken naar factoren buiten het medisch domein die een belangrijke invloed hebben op de algemene gezondheid van de bevolking en daarop samenhangend beleid ontwikkelen. De voorkeur van Héman gaat uit naar een preventiewet, maar het zou ook in de wet publieke gezondheid kunnen. Héman: “In die wet publieke gezondheid, moet veel meer geregeld worden en dan loop je het risico op een langdurige besluitvorming ”. 2. Er moet een preventiecommissaris komen die net als een deltacommissaris verantwoording aflegt aan de Tweede kamer en onafhankelijk kijkt of beleidsbeslissingen zijn getoetst op gevolgen voor de gezondheid. Héman: “Ik geloof niet dat het goed is dit bij VWS neer te leggen, bovendien krijg je gedoe met andere ministeries. Ik vind dat elke beleidsbeslissing onafhankelijk getoetst zou moeten worden. 3. En er moet een preventie-budget komen. “Dit budget kan in de loop van de jaren groeien en over een periode van 20 jaar in evenwicht komen met het curatieve budget”. |
Citaat uit… 2007(!!): “Kortom, een evenwichtige beoordeling van de maatschappelijke impact van preventie en zorg vereist een meer omvattende analyse dan gebruikelijk. Behalve kosten moeten ook de baten in kaart worden gebracht, over alle sectoren heen, met medeneming van langetermijneffecten. Ook het kostenvraagstuk kan daardoor in een ander licht komen te staan.”
Beschouwing
Dit zeiden onder andere Zorgverzekeraars Nederland, Patiëntenfederatie en KNMG eerder over preventie: 16 april 2021 in de aanloop naar de kabinetsformatie (onderstreping door mij)
|
“Ongezond gedrag is verantwoordelijk voor bijna 20 procent van de ziektelast. Een ongezond binnen- en buitenmilieu veroorzaakt 4 procent van de ziektelast, met luchtverontreiniging als de belangrijkste oorzaak. Ook een gezonde werksituatie is van belang. 5 procent van de ziektelast is arbeid gerelateerd. Bovendien speelt ook de sociaaleconomische status een rol. Hoogopgeleide mensen leven langer en ervaren meer jaren in goed ervaren gezondheid. De partijen van de Agenda voor de Zorg constateren dat er sprake is van een forse onderinvestering in preventie. Hiervoor wordt op jaarbasis slechts 70 miljoen vrijgemaakt uit de Rijksbegroting, terwijl het gehele budget voor zorg en welzijn meer dan 100 miljard euro per jaar is. We pleiten ervoor dat in de toekomst substantieel meer geld geïnvesteerd wordt in preventie.” |
Uit mijn blog, 23 augustus 2022: Citaat: “Al heel lang is bekend dat gezondheid méér is dan medische zorg: 89% van de gezondheid vindt plaats buiten de klinische ruimte door onze genetica, gedrag, omgeving en sociale omstandigheden. Deze factoren staan bekend als de sociale determinanten van gezondheid. In 2017 zijn determinanten gevisualiseerd (hier). Medische zorg draagt dus slechts voor 11% bij aan gezondheid. Beleidsmatig betekent dit dat ook andere ministeries dan VWS betrokken moeten zijn bij de 7 agendapunten van het IZA. Nu bekend is dat armoede enorme consequenties heeft voor het ontstaan van verschillen in gezondheid én dit kabinet de ambitie heeft uitgesproken vermijdbare gezondheidsverschillen tussen burgers te verkleinen (Coalitieakkoord, pg.34/35), zit niemand te wachten op meer armoede en juist grotere gezondheidsverschillen.”
Als bekend is dat sociale determinanten zo belangrijk zijn bij gezondheid, dan heeft dat én consequenties voor preventiebeleid én consequenties voor de preventiefinanciering (voorstel 2, blog 9 juni 2022) en (bespreekpunt 7, blog 27 oktober 2022).
Dat de KNMG-voorzitter aanvullende maatregelen wenst in het preventiedeel van het zorgakkoord, is met de aanwezige kennis en data (hier en hier en hier en hier en een/twee), dan ook een logische gevolgtrekking. Ik ben trots op zijn helder statement en aanbevelingen!
Het kabinetsbeleid
21.12.2021: Verkleinen gezondheidsverschillen: kabinet Rutte IV aan zet (volgens coalitieakkoord)
07.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: inhoud (1) (gezant)
09.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: bekostiging (2) (RVS)
17.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (3) (preventie = speerpunt 11)
Magere resultaten
Zo goed gaat het nog niet met de resultaten van het in 2018 afgesloten Nationaal Preventieakkoord (hier en hier). Citaat staatssecretaris, 30 juni 2022: “Het RIVM heeft geconstateerd dat er meer nodig is dan in 2018 is afgesproken om de ambities voor 2040 te behalen.”
En wat zegt recent deze gezondheidswetenschapper: citaat: (Zorg&sociaalweb, 14 november 2022): “preventie wordt overal gezien als een wondermiddel. Maar het lijkt tot nu toe vooral wishful thinking. Al meer dan twee decennia worden preventieprogramma’s ingericht met als doel: het verkleinen van de gezondheidsverschillen tussen hoog- en laagopgeleiden. Zonder resultaat. De verschillen lijken zelfs eerder toe te nemen (einde citaat).”
Is het dan water naar de zee dragen (hier)?
De materie is blijkbaar taai en veranderen is moeilijk, zo blijkt maar weer.
NB-I:
Dit citaat van deze hoogleraar, nu 15 jaar geleden (Trouw, 13 maart 2007) heeft nog niets aan actualiteit ingeboet: “Kortom, een evenwichtige beoordeling van de maatschappelijke impact van preventie en zorg vereist een meer omvattende analyse dan gebruikelijk. Behalve kosten moeten ook de baten in kaart worden gebracht, over alle sectoren heen, met medeneming van langetermijneffecten. Ook het kostenvraagstuk kan daardoor in een ander licht komen te staan.”
NB-II: De KNMG houdt voor artsen tot ongeveer 1 december 2022 een enquête over hun standpunt over preventie. Deel te nemen aan deze enquête via deze link: hier!
Informatie over deze enquête zou vanaf vandaag zijn te vinden op de website van de KNMG.
Eerdere relevante blogs over preventie
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
23.08.2019: Dakloos (30.000!)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)
30.10.2020: Introduceer Nutri-Score met een belasting op ongezonde producten (de BOP als beleid)
17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)
10.04.2021: Aanpak preventie: benut het hele actieplan (multicausaal, integraal, vele wetten)
26.05.2021: Voor fitheid is inspanning nodig (bewegen loont, preventieakkoord, secundaire voordelen)
14.07.2021: Zet bij preventiemaatregelen leefomgeving op eerste plaats (belang stikstof, klimaat)
28.07.2021: Trukendoos Philip Morris nog niet uitgeput (schadelijke e-sigaret vermarkten)
21.12.2021: Verkleinen gezondheidsverschillen: kabinet Rutte IV aan zet (volgens coalitieakkoord)
07.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: inhoud (1) (gezant)
09.03.2022: Passende preventieve zorg en maatschappelijke waarden: bekostiging (2) (RVS)
17.03.2022: Reflectie op speerpunten zorgkoers kabinet Rutte IV (3) (preventie = speerpunt 11)
22.03.2022: Obesitas: leefstijlaanpak, GLI+(?), operatie óf gewoon scherpere wetgeving?
28.03.2022: Proost! (NPA, alcoholtafel, problematisch alcoholgebruik, rol industrie, blurringbeleid)
12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)
12.06.2022: Aanpak stikstofcrisis ligt na 1 dag al onder vuur (protest LTO + VVD na 10 jaar stilstand)
26.07.2022: Bij financiering en uitvoering preventie ontbreekt focus (streefwaarde, netwerk, budget)
23.08.2022: Méér armoede schaadt gezondheid en levenskwaliteit (actie bij inflatie/energiecrisis)
19.09.2022: Stagnatie daling tabaks- en alcoholgebruik verklaarbaar, maar ook oplosbaar?
01.11.2022: Inspirerende artsen (09): Nico van der Lely (jeugd en alcohol + poli’s)