Nu op 67 van de 105 testlocaties de burgers niet binnen 48 uur (!) terecht kunnen om zich te laten testen, luidt de GGD de noodklok (Volkskrant, 4 september 2020): “Op nog eens acht locaties dreigt die situatie, op alle manieren loopt het vast. En het eind is nog niet in zicht.” Op 27 augustus 2020 vraagt het ministerie van Volksgezondheid de GGD ‘s om de coronatestcapaciteit de komende tijd niet uit te breiden vanwege een capaciteitsprobleem bij de laboratoria. Een dag later, op 28 augustus, laat de minister weten die dag een principeovereenkomst met een groot Duits/Nederlands consortium te hebben gesloten zodat de komende weken geleidelijk de testcapaciteit kan worden opgeschaald. Te beginnen met 5000 testen per dag in week 37 (vanaf 7 september a.s.), 10.000 in week 38 en daarna oplopend tot 44.000. Dit zal de komende periode vanwege bundeling en vervoer van testmonsters naar dit Duitse lab invloed hebben op de doorlooptijd (Kamerbrief, 28 augustus 2020).
Wat is hier nu aan de hand?
Waarom werd en wordt eigenlijk de Nederlandse testcapaciteit van ‘onze’ eigen diagnostische centra niet op veel grotere schaal ingezet? Dat probleem om niet massaal testcapaciteit in beschikbare laboratoria in NL in te zetten speelt al maanden…
24.04.2020: Verhoogde testcapaciteit COVID-19 wordt niet volledig benut (de beschermende COVID-keten)
Een deel van het antwoord werd gisterenavond door Nieuwsuur gegeven. Maar er is méér aan de hand…
Allereerst, het huidige probleem van de testcapaciteit
|
Eind juli werden er 20.000 personen per dag getest op het coronavirus. Normaal is het: vandaag bellen, vandaag of morgen testen. Dat redden we niet meer. De GGD ’s moeten momenteel 24.000 tests per dag aankunnen. Maar de vraag naar de coronatests steeg deze week ver boven die verwachting uit. Er zijn dagen dat er tegen de 45.000 mensen een afspraak willen maken. In december moet de testcapaciteit groeien naar 70.000 per dag. In januari 2021 moet die honderdduizend zijn (NRC, 4 september 2020). Het is echter de vraag of er dat wel voldoende coronatestkits beschikbaar zijn voor zoveel tests per dag. Het RIVM heeft overigens berekend (Kamerbrief, 28 augustus 2020) dat in het maximale scenario in september 37.500, in november 55.000, december 70.000 en februari 85.000 testen per dag nodig zijn voor COVID-19 diagnostiek. Dit is dan exclusief de testvraag vanuit de reguliere diagnostiek. Niet alle laboratoria hebben nu al problemen. Zo worden bij bloedbank Sanquin dagelijks tot 3.000 coronatests uitgevoerd, terwijl er capaciteit is voor 4.800 testen, zegt een woordvoerder. Die capaciteit kan op korte termijn zelfs worden uitgebreid naar 7.200 tests per dag, maar de bloedbank zegt daar nog geen opdracht toe gekregen te hebben van het ministerie. Volgens bronnen zijn er meer labs die meer tests aankunnen dan ze nu binnenkrijgen (NRC, 27 augustus 2020). |
Wat stelde Nieuwsuur op 3 september 2020?
Een van de oorzaken dat het testsysteem vastloopt is de manier waarop de tests worden verdeeld over de laboratoria, zo bleek gisteren uit onderzoek van Nieuwsuur. Dit leidt ertoe dat grote labs nog steeds niet helemaal worden gebruikt, terwijl kleinere labs regelmatig ‘overlopen’ en hun tests alsnog moeten doorsturen naar andere laboratoria. Ook hebben de 25 GGD ‘s allemaal hun eigen (contractuele) afspraken met laboratoria met wie zij normaal gesproken al samenwerken, en dat zijn afspraken die zij graag willen behouden. Daarnaast zijn de gevestigde ziekenhuislaboratoria bang voor hun positie en inkomsten als ze moeten concurreren met grote zelfstandige labs. Dat blijkt ook uit een door ‘Nieuwsuur’ gelezen brief van de belangenvereniging van arts-microbiologen (NVMM, de Nederlandse Vereniging van Medisch Microbiologen). In deze brief wordt geschreven dat de NVVM vreest dat de grote zelfstandige laboratoria met het argument van ‘goedkoop testen’ tijdens de coronacrisis de discussie over schaalvergroting naar zich toe zal trekken. Het Landelijk Coördinatieteam Diagnostische Keten (LCDK) van het ministerie van Volksgezondheid moet eigenlijk alle tests verdelen over de deelnemende laboratoria, maar laat weten dat bestaande relaties tussen laboratoria en GGD ‘s zullen ‘zoveel mogelijk’ worden gerespecteerd. Ook het kwaliteitsargument wordt door de NVVM in de strijd geworpen. Citaat: “Het is een moeilijke situatie. Laboratoria houden de kwaliteit van hun werk hoog in het vaandel en er is natuurlijk een angst dat dat afbreuk gaat lijden als het op een andere manier ingericht gaat worden. Het is heel logisch dat mensen dat voelen.” Toch staat de NVVM wel open voor het gebruik van grote centrale laboratoria. Dat lijkt me gezien de “keuringscriteria” (zie onder) ook de juiste stellingname. Zorgeconoom Koolman laat weten dat de grotere laboratoria een groter deel van de markt moeten krijgen: citaat: “Dat wordt nu voorkomen door dit verdeelsysteem.” Kortom, het riekt toch naar protectionisme.
“Keuring” van laboratoria, maar zij blijven toch afhankelijk van de toewijzing LCDK
In het begin van de pandemie is de coronadiagnostiek in Nederland uitgerold volgens een reeds bestaand netwerk van opschalingslaboratoria. De opschaling met uitrol van diagnostiek vond daarbij plaats in drie fasen:
1) Implementatie, validatie diagnostiek bij RIVM en een tweede centraal expertisecentrum, zijnde het Erasmus MC in Rotterdam.
2) Uitrol naar de eerste ring, de zogenaamde opschalingslaboratoria. Dit waren er 13 begin maart 2020.
3) Uitrol naar overige medisch microbiologische laboratoria. Om die reden is voorzichtig gestart met het inzetten van testen bij medisch-microbiologische laboratoria en zijn later grotere laboratoria aangesloten. Alle laboratoria die covid-19 diagnostiek uit willen voeren, moesten zich dus hiervoor laten valideren door het RIVM. Ofwel, over de “kwaliteit” van laboratoria buiten het ziekenhuis hoeft de NVVM zich geen zorgen te maken…
Diverse testlaboratoria stonden na de vereiste validatie wel degelijk in de startblokken, maar waren afhankelijk van de toewijzing van de LCDK. Inmiddels is de testvraag zodanig toegenomen dat steeds meer gevalideerde laboratoria nu alsnog zullen worden ingezet. Zo meldt de minister (Antwoord op Kamervraag, 27 augustus 2020) dat hij alsnog “de GGD ’en heeft verzocht om ook de eerstelijns diagnostische laboratoria (EDC) te betrekken bij de uitbreiding van testafname locaties. Ook bij thuismonstername kunnen GGD ‘en derde partijen inschakelen. Voor de afname van deze monsters door derde partijen heeft de minister ook een tarief vastgesteld”.
Wet Publieke Gezondheid of Zorgverzekeringswet?
Wat in dit kader niet mag worden vergeten is het feit dat de testkosten van de PCR-coronatest door de minister worden betaald via de GGD en dus via de Wet publieke gezondheid. Eerstelijns diagnostische centra werken vooral ten behoeve van de eerste lijn, waarbij de kosten van het laboratorium vallen onder de Zorgverzekeringswet. Dat betekent binnen deze wet dat de zorgverzekeraars de inkopers zijn. En die zijn muisstil! Hoe het nu is, weet ik niet, maar eind 2019 was de relatie tussen EDC en verzekeraar niet optimaal. Zorgverzekeraar VGZ vond immers dat er in NL, dus kort voor de corona-uitbraak, zelfs veel te veel EDC’s waren (zie onderstaande blog).
05.10.2019: Wiens belangen tellen zwaarder bij eerstelijnsdiagnostiek? (Contractperikel 2020)
Tot slot
EDC’s, die nu ook inzetbaar zijn, als ik de minister goed begrijp, voor coronadiagnostiek in nulde (via GGD) en eerste lijn (via huisarts). Het laten uitvoeren van coronadiagnostiek door met name aan GGD-en gekoppelde ziekenhuislaboratoria blijkt een mismatch te geven tussen vraag en aanbod. Het kan, en kon al eerder, anders en veel beter. Hopelijk ook een van de bij het huidige COVID-19 beleid geleerde lessen.
Eerdere blogs over corona en COVID-19
19.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (01) (de consequenties volksgezondheid)
23.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (02) (gevolgen economie en geld printen)
26.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (03) (over sociale en mentale gevolgen)
28.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (04) (met testbeleid naar 3 groepen)
30.03.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (05) (met uitstelzorg, aanpak en compensatie)
02.04.2020: De impact van COVID-19 is amper te overzien (06) (beleidsmaatregelen o.b.v. kennisbundeling)
04.04.2020: Verhoogde urgentie aanpak tekorten geneesmiddelen (altijd al, zeker nu in coronatijd)
07.04.2020: Contractafspraken: andere context, ander contract? (andere afspraken in COVID-19 tijd?)
10.04.2020: Tekort beschermingsmateriaal voor zorgverlener én patiënt een treurig feit
19.04.2020: Het bron- en contactonderzoek bij COVID-19 kan ook zonder app (BCO zelf uitvoeren)
22.04.2020: Het bron- en contactonderzoek bij COVID-19 heeft last van het afwentelvirus (GGD)
24.04.2020: Verhoogde testcapaciteit COVID-19 wordt niet volledig benut (de beschermende COVID-keten)
05.05.2020: Van het nieuwe abnormaal naar het normale normaal (maatregelen heropenen economie)
09.05.2020: Conclusie: voor elke burger goed neusmondmasker voorradig (anders schijnveiligheid)
12.05.2020: Een financiële kluwen: lenteherberekening en catastroferegeling (compensatie 21 ZV’s)
16.05.2020: Economie en volksgezondheid zijn onlosmakelijk verbonden (maatregelen economie + zorg)
20.05.2020: Extra taken (blijkbaar) voor huisartsen in coronatijd (bij testen mantelzorgers en toedienen LMWH)
01.06.2020: 0800-1202 (het nieuwe testbeleid voor elke burger met coronaklachten, 3 mnd. na 1e patiënt)
08.06.2020: Na WHO-advies: frequent gebruik mondmaskers het nieuwe normaal? (ruime indicatie)
22.06.2020: Regelen onafhankelijke evaluatie eigen coronabeleid is (ook) taak overheid (en nodig)
10.07.2020: Inzicht in verspreiding coronavirus als fundament voor maatregelen (1,5 mtr., Goudsmit)
13.07.2020: Urgentie de bevolking méér proactief te gaan testen (asymp. dragers + superverspreiders)
18.07.2020: Gaat de beroepsgroep van huisartsen het coronabeleid nog evalueren? (PBM)
23.07.2020: Toename besmettingen vraagt intensievere maatregelen bij T-BCO-I (meer/beter)
24.07.2020: Gevraagde experts komen al binnen paar dagen met advies voor minister (TTI)
30.07.2020: Mondkapje ja/nee? Beslis zelf! (blokkade medisch, juridisch, gedrag, communicatief)
07.08.2020: Wanneer elke dag telt… (gevolgen van uitstel T-BCO-I + uitstel beleid/maatregelen)
13.08.2020: Overheid faciliteer GGD maximaal (1)(T-BCO-I immers na gedrag enigste wapen in strijd)
15.08.2020: Huisartsen willen beter testbeleid met terugkoppeling uitslagen virustest (test!)
18.08.2020: Overheid faciliteer GGD maximaal (2) (hulp bij T/BCO, ofwel hulp bij opschalen)