Als straatarts ben je een kanarie in de kolenmijn. Maatschappelijke ontwikkelingen ontvouwen zich live voor me. Toen ik begon als straatarts zag ik met name mensen zonder geldige verblijfspapieren op mijn spreekuur, maar dat is in de loop van de jaren radicaal veranderd. Eerst kwamen daar de arbeidsmigranten bij die een belangrijk deel van onze economie draaiende houden. Voor hen is er geen sociaal vangnet als ze hun baan en huis kwijtraken. Maar ook zie ik steeds vaker Rotterdammers die dakloos en onverzekerd rondlopen. In het begin waren dat mensen met gedrags- en verslavingsproblemen die geen plek meer vinden in de ggz. Nu zie ik steeds meer gewone mensen met wie eigenlijk vrij weinig aan de hand is en die veelal ook jong zijn, maar door een paar problemen opeens dakloos zijn geraakt. Steeds vaker zie ik tijdens mijn spreekuur Nederlandse daklozen, mensen die het economisch niet meer kunnen bolwerken. Nu de bed-bad-broodregeling verdwijnt, wordt het alsmaar erger. Het stapelt zich op.

Het kernprobleem is dat het onze overheid niet lukt om bestaanszekerheid te garanderen.
——————————————————————————————————————–

Wat ik doe is niet uit recalcitrantie, maar altijd vanuit het belang van mijn patiënten.

 Wat zij vragen, is vaak simpel: een fatsoenlijk inkomen, een goede opleiding en een net huis. Maar ondersteuning bij het verwerven daarvan blijkt telkens weer te ingewikkeld voor zorg- en welzijnsorganisaties. Doordat ze aanbodgericht zijn, weten ze bijvoorbeeld geen oplossing te bedenken voor zoiets simpels als kinderen die vanwege een vervoerprobleem noodgedwongen thuis zitten en niet naar school gaan.

——————————————————————————————————————-

Ze tuigde een particulier systeem van hulpverlening op en ontving al tienduizenden euro’s aan giften. ‘Ik was het zat dat ik mijn patiënten zag verzuipen.’ Het belangrijkste gedeelte in mijn boek is het oplossingen gedeelte. Onze overheid speelt hier maar een marginale rol in, want laten we wel wezen, van de politiek hoeven we echt niet al te veel van te verwachten. Sterker nog, mijn patiënten bewijzen dat zij veelvuldig de veroorzaker zijn van onze problemen.
——————————————————————————————————————-

Het idee is vaak dat mensen zelf schuldig aan armoede zijn. Maar armoede is gewoon een gebrek aan geld. Ik veroordeel niet meer, daarvoor heb ik al te veel gezien. Ik kijk of ik mijn patiënten kan helpen om betere keuzes te maken, maar dat is vaak nog niet zo makkelijk. Stress en armoede vergroten de slechte karaktereigenschappen van mensen. Ik zie mijn patiënten echt veranderen als ze meer steun krijgen. Je moet niet helpen door te praten, dat komt later wel, je moet eerst vragen wat iemand nodig heeft. En dat is vaak gewoon extra geld of praktische hulp. Alleen wordt die vraag niet gesteld.

———————————————————————————————————————-

De Pauluskerk vind ik een bijzonder instituut. Ik ben niet religieus opgevoed, maar ik ben religie steeds meer gaan waarderen. Omdat de liefde voor de medemens onvoorwaardelijk is, omdat ik er de normen en waarden in vind die we nodig hebben in dit leven. In de Pauluskerk wordt niemand opgegeven.

———————————————————————————————————————-

We hebben in Nederland zó geleerd om ons te distantiëren van de mensen die we helpen, terwijl dat helemaal niet is waar deze tijd om vraagt.

———————————————————————————————————————-

We hebben een sterke overheid nodig voor een goede gezondheidszorg, goed onderwijs en een functionerende rechtsstaat, maar verder denk ik dat wij veel meer voor elkaar moeten doen. Laten we proberen de oorzaak van de problemen aan te pakken. Waarom zijn er zo veel daklozen, waarom hebben zo veel mensen psychische problemen, waarom lopen er in Rotterdam ’s avonds nog zo veel kinderen op straat?

———————————————————————————————————————

Als je niet op papier kunt bewijzen dat je bestaat, zit je in Nederland feitelijk klem. Je mag geen bankrekening openen en niet werken, maar krijgt ook geen uitkering. Je mag geen huis huren, maar ook niet buiten slapen. Wat kun je nog doen in zo’n situatie?

De staat kijkt niet om naar ongedocumenteerde mensen – tenzij ze een misstap begaan. De enige manier om gezond te blijven of te worden, is in een huis, met een dak en stromend water. Niet op straat. Daar worden mensen zwakker, angstiger. Het beste gereedschap om de maatschappij sterker te maken, is betaalbare huisvesting. Wat opvalt, is dat situaties vaak uit de hand lopen omdat er geen voorzieningen zijn. Ik heb werkende armen in mijn praktijk. Die werken zich het leplazarus en hebben toch de stress van te weinig geld. En dat reageren ze af op de kinderen. Het is lastig een stabiele opvoeder te zijn als je constant geld tekortkomt.

———————————————————————————————————————-

Waar kunnen zieke, dakloze mensen dan wel naartoe in Rotterdam? Het goede nieuws: in principe kunnen ze overal terecht. De financiële risico’s zijn door het ministerie van VWS weggehaald middels een regeling die zorg voor onverzekerde mensen voor 100 procent dekt. (+ AM: blog: aankondiging kabinet Schoof 40 miljoen bezuiniging op zorg aan onverzekerde EU-arbeidsmigranten + hier + hier + hier + hier)

———————————————————————————————————————

Het is tegenstrijdige geneeskunde: er is de minste zorg voor de mensen die haar het meest nodig hebben. Inhumaan, inefficiënt en uiteindelijk dus duur, want dakloosheid kost waanzinnig veel geld. Een dakloos persoon kost de belastingbetaler gemiddeld tussen de 30.000 en 85.000 euro per jaar. Een aanzienlijk deel van deze kosten worden in het ziekenhuis gemaakt. Kosten in 2020: 34 miljoen. In 2023: 75 miljoen. Prognose dit jaar: 95 miljoen.

———————————————————————————————————————-

Veel van mijn patiënten zijn wantrouwend omdat hun hulpvraag al bij zoveel instanties is afgewezen. “Nee, we kunnen je niet helpen want je kruist niet helemaal de juiste vakjes aan.” Waar deze mensen behoefte aan hebben, is contact op menselijk niveau. Ik laat zien dat ik om ze geef. Ik heb geleerd om alle standaard communicatietechnieken van de opleiding te laten vallen. Ik leerde de afgelopen jaren om mijn communicatiestijl helemaal af te pellen tot de kern. En daarin staat één vraag centraal: wat heb je nodig?’ En ja, soms is dat antwoord gewoonweg geld voor heel basale dingen als een kinderwagen, de energierekening of kinderopvang. Mijn conclusie: met een beetje rust en zorg komen de gezonde kanten van mensen snel weer boven. Omgekeerd geldt: jaag mensen op, criminaliseer ze en ze gaan sneller ongezond en onveilig gedrag vertonen.

———————————————————————————————————————-

Goed samenleven is vragen wat je buurvrouw nodig heeft. En haar daar vervolgens ook bij helpen. Die behulpzaamheid gaan we de komende tijd hard nodig hebben. Door de uitgeklede verzorgingsstaat en economische crisis is zorgen voor elkaar noodzakelijker dan ooit. Van de overheid en de ‘superpolarisarende’ politiek verwacht de straatarts weinig. Veel van de problemen die mijn patiënten hebben en obstakels die ze tegenkomen, zijn het gevolg van jarenlang bewust beleid. Gaat dat snel veranderen? Ik denk van niet. Dus moeten we zelf in actie komen.

———————————————————————————————————————-

En als je dakloos bent in de binnenstad? Je mag niet bedelen, je mag je niet te lang ophouden op dezelfde plek, je mag niet in het openbaar drinken, je mag niet wildplassen, je mag niet wildkamperen, je mag niet buiten slapen. Doe je dat wel, dan krijg je een boete. Politie en handhaving deelden in 2023 meer dan vijftienhonderd boetes uit. Werd buiten slapen in 2018 nog maar 71 maal bekeurd, in 2023 was dat al vertienvoudigd tot 716 boetes. Voor bekeuringen voor hinderlijk gedrag geldt zelfs een toename van 9500 procent.

Die boetes kunnen dakloze mensen vaak niet betalen. Dat resulteert soms in nog hogere boetes (van wel 15.000 euro) en soms in een gevangenisstraf. Na het uitzitten van die straf blijft de oorspronkelijke boete staan, zodat de dakloze ieder moment weer in de gevangenis kan worden gegooid. Onze politiek heeft te weinig gedaan om dakloosheid op te lossen en te veel om dakloosheid onzichtbaar te maken.

———————————————————————————————————————-

Er is veel druk op me uitgevoerd om te stoppen, omdat de conventionele wereld mijn geluid radicaal vindt. Ik vind van niet: ik zeg gewoon wat er speelt. Zorg is een basisrecht, en als dat niet geregeld is, dan moeten we daar wat aan doen. Het vreemdelingenbeleid werd de afgelopen twee decennia steeds restrictiever, net als het socialezekerheidsbeleid. Dat bood steeds vaker vooral onzekerheid, waarbij uitkeringen bijvoorbeeld eenvoudig konden worden gekort.

———————————————————————————————————–

Hoop is geen strategie bij aanpak dakloosheid; concrete doelen, waar je vervolgens met wetgeving en financiële middelen op stuurt, zijn dat wel.