In een interview bij het programma “Meldpunt” (10 januari 2020) over de wachtlijsten voor het verpleeghuis laat de minister weten dat het zorgkantoor vaker moet checken bij de nog thuiswonende kwetsbare oudere of bij toenemende urgentie en afhankelijkheid een wachtende voor het verpleeghuis overgaat van de status passief wachten na actief wachten. Bij actief wachten dient het zorgkantoor namelijk (wel) zo snel mogelijk zorg te dragen voor een Wlz-bed, aldus de minister.
Kunstmatig onderscheid
Echter dit onderscheid tussen passief en actief wachten bij Wlz-cliënten is deels kunstmatig omdat de indicatie tot de Wet langdurige zorg (Wlz) al uitsluitend geldt voor die burgers die permanent toezicht of 24 uur per dag zorg in nabijheid nodig hebben. Ofwel ook bij de passief wachtende Wlz-cliënt is de situatie urgent! De tussenstand 2019 van de wachtlijst is een totaal van 302.532 Wlz-cliënten met 16.382 VV-wachtenden op een plaats in het verpleeghuis, waarvan 1.392 actief wachtend (blog). VV is binnen de Wlz een van de zeven sectoren, de deelsector Verpleging en Verzorging. Kwetsbare ouderen thuis die niet vallen onder deze wachtende Wlz-groep zijn de ouderen die zich niet hebben laten indiceren. Bijvoorbeeld omdat zij uitstekende mantelzorg hebben, dan wel niet de eigen bijdrage, gekoppeld aan de Wlz-indicatie, kunnen of willen betalen (blog). Er zijn extramuraal méér kwetsbare ouderen dan alleen de ouderen met een Wlz-indicatie.
Zorgkantoren
Er zijn in Nederland 31 zorgkantoren die de wettelijke taak hebben in elke regio Wlz-zorg in te kopen en vanuit deze functie ook moeten zorgen voor voldoende plaatsen in het verpleeghuis. Echter, er is een probleem: het zorgkantoor heeft geen pressiemiddelen de gemeenten en regionale zorgaanbieders te verplichten tot bouwen. Dus als de minister zegt dat het zorgkantoor ‘een tandje’ moet bijzetten, dan kan dat niet met betrekking tot bouwen. Het zorgkantoor kan wel met aanbieders en gemeenten ‘dringend’ in gesprek gaan, maar kan niet het bouwen van verpleeghuisafdelingen afdwingen. Ook de toezichthouder meldt dat de zorgkantoren ‘hun tempo moeten verhogen’ (hier).
Gemeenten
Zo was te horen dat slechts 15% van de gemeenten een regioplan heeft waarin een woonvisie is opgenomen. Dat wil zeggen dat slechts 53 van de 355 gemeenten op basis van de vergrijzingscijfers van de eigen regio bezig zijn met het uitvoeren van voldoende seniorenwoningen. En zelfs als dit regioplan er ligt, dan nog is het resultaat onzeker. Bestuurder van zorgaanbieder Cordaan zegt in de uitzending van Meldpunt dat Amsterdam al een dergelijk regioplan heeft. In 2035 zouden er in Amsterdam 8000 verpleeghuisbedden extra moeten zijn, “maar die bouwcapaciteit is er niet.” Want er moet nog meer gebouwd worden dan verpleeghuizen, denk aan reguliere woningen. Maar denk ook aan geclusterde woonvormen voor ouderen. De minister zegt dan wel dat er een ‘ondersteuningsteam’ gaat komen die de gemeenten gaat helpen een woonvisie om te zetten in plannen voor verpleeghuisbedden. Maar de vraag is of dat voldoende gaat helpen.
Personeel
Het aantal ouderen verdubbelt. Nu werkt, aldus de minister in de uitzending, 1 op de 7 mensen in de zorg, maar bij verdubbeling van het aantal ouderen, “gaat 1 op de 4 niet lukken.”
Gevolgen
Een huidig tekort aan verpleeghuisbedden, met zorgkantoren zonder doorzettingsmacht, gemeenten zonder woonvisie, een beperkte bouwcapaciteit en dreigende personele tekorten komt de oplossing om te komen tot voldoende verpleeghuisbedden niet dichterbij. Zorgkantoren, gemeenten en aanbieders hebben een inspanningsverplichting, maar geen resultaatverplichting. Dit betekent dat kwetsbare ouderen, al dan niet met een Wlz-indicatie, langer thuis zullen verblijven. Met alle consequenties van dien, voor henzelf, de familie/mantel en voor de eerstelijns zorgaanbieders. Bij de race tussen wonen en zorg (blog) wordt de kloof groter.
Cliëntondersteuning
Er gaat een overheidscampagne van start om de burgers te wijzen op het recht op cliëntondersteuning bij de vragen over de Wlz en de Wet maatschappelijke opvang. Maar dit recht op ondersteuning is al lang bekend! (blog).
Domeinoverstijgende samenwerking
In een Kamerbrief (23 december 2019) laat de minister weten dat het nodig is dat gemeenten, zorgkantoren en zorgverzekeraars elkaar in de regio op inhoudelijke thema’s gaan opzoeken. Waarbij zorgkantoren, in tegenstelling tot gemeenten en zorgverzekeraars, geen mogelijkheden hebben te investeren in diensten en/of zorg die niet behoren tot de individuele aanspraak, zoals gemeld in ieders zorgprofiel van de Wlz. De zorgkantoren zelf hebben aangegeven dat zij bij een positieve businessclass binnen het geraamde kader wel degelijk in preventieve activiteiten kunnen investeren. Maar ja, ook hier is de minister wel erg optimistisch. Het budget voor preventie is beperkt en wie de website van het Binnenlands Bestuur volgt komt met regelmaat ingezonden stukken tegen over tekorten van gemeenten bij maatschappelijke opvang en jeugdzorg.
Het risico ligt bij de burger
De minister (citaat) zegt terecht: “goede zorg leveren aan kwetsbare mensen doen we samen, zorgprofessionals, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten”. Maar als de juiste zorg niet op de juiste plek geleverd kan worden, hetgeen bij het tekort aan verpleeghuisbedden het geval is, is de kwetsbare burger extramuraal de meest gedupeerde. Het geschetste probleem lijkt, de optimistische toon van de minister ten spijt, eerder toe dan af te nemen.
Eerdere blogs
24.07.2017: Verpleeghuizen (over personele tekorten, het Manifest en Kwaliteitskader)
31.07.2017: Wat worden bij verpleeghuizen de vervolgstappen in beleid? (…een kostenonderzoek!)
18.09.2018: De huisarts en de Wet langdurige zorg (sectoren, met behandeling, bijdrage, ANW)
09.02.2019: De race tussen wonen en zorg (scheiden wonen en zorg, te kort aantal seniorwoning)
13.02.2019: Cliëntondersteuning: graag onafhankelijk en gratis (in wet: recht! Wlz en Wmo)
23.03.2019: Veranderingen medische zorg in kleinschalige woonzorgvoorziening (2): financiën
26.09.2019: Stuwmeer van wachtenden met Wlz-indicatie (nog) niet op juiste plek (300.882)
17.10.2019: De consequenties van wachten op plek in verpleeghuis (totaal 16.382)
08.11.2019: Gezocht: een bed voor verblijf, onderzoek of herstel (ELV, GRZ, verpl.huis, zkhs, respijt)
02.01.2020: Financiële staat: vraag/antwoord (12) (ELV-bed, oorzaken tekort, wachten verpleeghuis)