Wat was er de afgelopen weken te lezen over de zorgmarkt?
In 2022 geven we in Nederland in totaal € 51,3 miljard uit aan zorg die wordt vergoed uit het basispakket van de zorgverzekering. Deze kosten vallen onder de Zorgverzekeringswet en zijn daarmee 2,9% hoger dan in 2021 (Zorgcijfersdatabank, 28 december 2022).
Nederland gaat op de zorgverzekeringsmarkt het nieuwe jaar in met 60 polissen basiszorg ondergebracht bij 10 concerns van samen 20 zorgverzekeraars. Het aantal polissen met beperkende voorwaarden is gestegen van 16 naar 21. Ook het aantal verzekerden met een dergelijke polis is daarnaast fors gegroeid van 3,2 naar 3,8 miljoen in 2022. Voornamelijk verzekerden die geen zorgkosten verwachten, nemen een polis met beperkende voorwaarden en een maximaal vrijwillig eigen risico. Opvallend is dat deze goedkopere budgetpolis de afgelopen jaren steeds populairder is geworden. Daarnaast is het aantal restitutiepolissen afgenomen, al dan niet met een overgangsregeling (hier) en worden de nog resterende restitutiepolissen duurder (hier).
De zorgverzekeringsmarkt
Wat betekent dit? Méér beperkende voorwaarden bij budgetpolissen met afname van restitutiepolissen (hier) betekent een directe aanval op de keuzevrijheid voor de burger van de zorgverlener. Er zijn bij een dergelijke polis minder zorgverleners gecontracteerd, dus de keus is minder. Als daarnaast nu al grote wachtlijsten bestaan, met gedoogsteun van de toezichthouder en met bij dat wachten het min of meer loslaten van de Treeknorm, komt voor budgetpolishouders het zorgaanbod 2023 nog meer onder druk te staan. Zelfs de toezichthouder waarschuwt inmiddels:
Citaten uit Monitor Zorgverzekeringsmarkt 2022 (NZa, 3 november 2022)
|
“De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) maakt zich zorgen over de solidariteit op de zorgverzekeringsmarkt. We zien dat zorgverzekeraars steeds meer goedkopere polissen met beperkende voorwaarden aanbieden (budgetpolissen), aan vooral jonge en gezonde verzekerden. Dit kan duiden op een tweedeling tussen polissen voor jonge en gezonde verzekerden en polissen voor mensen die meer zorg nodig hebben. Hierdoor komt de risicosolidariteit, één van de pijlers onder het zorgstelsel, onder druk te staan. Zorgverzekeraars presenteren de goedkopere budgetpolissen vooral als een interessante optie voor jonge en gezonde verzekerden. De kans bestaat dat er door dit gedrag een tweedeling ontstaat tussen polissen voor jonge en gezonde verzekerden en polissen voor mensen die meer zorg nodig hebben.” |
Zorgverleners zónder contract worden nog steeds met de vinger nagewezen (blog). Ondanks een batterij aan rechtszaken en een recent besluit van de Hoge Raad (Dirkzwager, 9 december 2022) dat een generiek kortingspercentage (van bijvoorbeeld 25%) op het tarief bij in ieder geval de duurdere en/of duurste vormen van zorg alsnog voor de burger een hinderpaal kan opleveren en dit gebruik volgens het Hof (dus) “niet fijnmazig genoeg” is (8 oktober 2020), blijft de situatie bij niet-gecontracteerde zorg instabiel en onzeker. Want waarom grijpt een toezichthouder of overheid niet in, met een door hen opgelegd vergoedingspercentage bij niet gecontracteerde zorg, afhankelijk van en gedifferentieerd naar de uitvoeringskosten van meer of minder dure zorg (Medisch Contact, 5 december 2022)? Vooralsnog valt vooral de lauwe reactie op vanuit het ministerie op deze uitspraak van de Hoge Raad (VWS, 30 december 2022).
Wat ook nog niet goed werkt, binnen de risicoverevening, is het wegnemen van verschillen in de winstgevendheid tussen ongezonde en gezonde verzekerden. Dit leidt voor zorgverzekeraars tot oneigenlijke winsten en verliezen, zoals ondercompensatie voor kosten van chronische ziekten. Dit werd recent nog gemeld bij bv. inkoopperikelen van (dure) EPA in de GGZ (Follow The Money, 21 december 2022). Het ministerie werkt ter verevening van risico’s aan een bandbreedteregeling op polisniveau van 50 euro met 75% nacalculatie. En daarnaast nog aan aanvullende ex ante maatregelen (hier).
Het nu gangbare extra ophogen van je vrijwillig eigen risico (NPO, 30 december 2022) is in strijd met het solidariteitsprincipe van het zorgstelsel. Rijk kan het wel, arm kan het niet, is voor hen te risicovol. Gezond kan het wel, chronisch ziek kan het niet.
Bij de jaarlijkse mogelijkheid te kiezen voor een andere zorgverzekeraar, in 2022 is 6,7% van de verzekerden (1,17 miljoen) overgestapt, zijn er behalve reclamekosten (hier) ook kosten verbonden aan vergelijkingswebsites. De verzekeraar betaalt minstens 19 euro per binnenkomende polishouder (NOS, 31 december 2022). Deze zogenoemde bemiddelingskosten worden door zorgverzekeraars doorberekend in de premie die de klant betaalt. Blijft sneu, niet aan zorg besteed geld!
“Goed punt van deze huisarts. Kijk, als het merendeel van de bevolking verplicht is om een zorgverzekering af te sluiten, mogen zij dan ook meepraten over het aanbod en wat ze er (wel/niet) voor over hebben?“
De zorginkoopmarkt
Op de zorginkoopmarkt was te lezen dat de Nederlandse gezondheidszorg door inflatie minstens 800 miljoen euro tekortkomt in 2022 (Skipr, 30 december 2022). De kosten stijgen met ruim 1,8 miljard euro, zo blijkt uit berekeningen die de verschillende sectoren eind 2022 hebben gepubliceerd (ziekenhuiszorg, ouderenzorg [blog/blog], revalidatiezorg). Voor 2023 dreigen mogelijk nog grotere kostenstijgingen als cao’s worden aangepast of aflopen en nieuwe energiecontracten moeten worden afgesloten. Is het niet de plicht/missie van brancheorganisaties de eigen leden te waarschuwen voor de gevaren en financiële valkuilen en daarbij de contracten te oormerken als hun enige middel dit bijtijds te corrigeren?
Nou, dat ligt eraan (blog). De Autoriteit Consument & Markt (ACM, 20 december 2022) is inmiddels onderzoeken gestart (ACM, naar beïnvloeding door deze brancheorganisaties van de individuele onderhandelingen tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars voor volgend jaar. De ACM zou signalen hebben gekregen dat brancheorganisaties van zorgaanbieders sturende informatie aan hun leden geven. De signalen suggereren dat brancheorganisaties van zorgaanbieders bijvoorbeeld ‘adviseren’ om een bepaald prijsstijgingspercentage in de onderhandelingen met de zorgverzekeraars te hanteren. Mij lijkt dat, mits onderbouwd, een heel noodzakelijk advies van een brancheorganisatie, maar mogelijk ziet de ACM dit anders.
Opmerkelijk nieuws was er ook over besluitvorming bij recent een dreigend faillissement van een ziekenhuis (Zorgvisie, 29 december 2022). Zowel de NZa als het Waarborgfonds voor de Zorgsector zagen voor zichzelf geen rol hier het tij te keren. NZa: “Wanneer we zien dat de zorgverzekeraar zijn rol niet goed oppakt, zullen wij een rol gaan spelen.” Dit riep bij mij herinneringen op aan de situatie in Slotervaart en IJsselmeerziekenhuis, toen op het cruciale moment ook de knopen werden doorgehakt door een verzekeraar, banken en een consultant. De rest had het nakijken.
29.10.2018: Gebrek aan openheid mede debet aan faillissement ziekenhuizen (2) (ijsselmeerzkhs)
10.08.2019: Overheid, neem regie bij transformatie ziekenhuislandschap (centrale aansturing)
14.10.2019: VWS herpakt regie bij faillissementsperikelen van ziekenhuizen (nu vooraf bemoeienis)
Van centrale regie en/of visiebeleid over noodzakelijke locaties medisch-specialistische zorg, afgestemd op samenwerking en demografie, is weinig terug te zien. Het moet (blijkbaar) vooral een markt blijven.
De zorgverleningsmarkt
Het meest opvallende bericht op de zorgverleningsmarkt was (Stentor, 30 december 2022) deze week dat twintig medewerkers van een huisartsenpraktijk in Zwolle per 1 januari ontslag nemen, omdat zij ontevreden zijn over de werksituatie onder een nieuwe commerciële eigenaar. Hierdoor verkeren bij de start van het nieuwe jaar 4600 patiënten in onzekerheid. Al meerdere keren gewaarschuwd voor deze trend, inclusief een melding bij de ACM, maar vooralsnog (hier) worden hun inspanningen gewoon gedoogd (hier).
05.11.2020: Bij huisartsenzorg blijkt eigenaarschap praktijk van secundair belang (Quin ACM NZa)
07.09.2021: Bij huisartsenzorg (b)lijkt eigenaarschap van secundair belang (2) (fout: van primair belang)
Ten behoeve van de zorgverleningsmarkt was afgelopen weekend een fraai interview te lezen (Volkskrant, 31 december 2022), met huisarts en lid van “Dappere Dokters” (zie NTvG, Taboes en belangen, december 2022).
|
Citaat: “Als we geen scherpe keuzen maken, hebben we straks net als in de Verenigde Staten een duaal systeem van hightech mogelijkheden waarmee we heel veel kunnen, maar voor een beperkte groep. En anderzijds een heel slechte basale zorg met een tekort aan huisartsen en wijkverpleging. De zorgkloof die nu al zichtbaar is, zal nog verder verdiepen.” Vraag VK: Het Integraal Zorgakkoord is door veertien partijen ondertekend; er zijn dus veel perspectieven meegenomen. Waarom toch nog een burgerberaad? Antwoord: “Er spelen zo veel belangen, er gaat zo veel geld in om. Keuzen maken betekent ook pijn. Dus wil je niet alleen belangenbehartigers van zorgverleners, verzekeraars, patiënten en de overheid horen, maar een weerspiegeling van alle burgers: wat hebben we over voor de zorg? Net als het klimaat gaat dit ons allemáál aan.” |
Goed punt van deze huisarts. Kijk, als het merendeel van de bevolking verplicht is om een zorgverzekering af te sluiten, mogen zij dan ook meepraten over het aanbod en wat ze er (wel/niet) voor over hebben (hier)?
27.09.2017: Bij dit zorgstelsel betaalt de burger de prijs (langs 3 wegen betaalt burger de kosten)
04.12.2017: Premiereductie betaald van zorggeld (onderschrijden en dan reclame met premiekorting)
21.12.2017: Actieve participatie burger nodig bij beheersen van zorgkosten (alle actoren doen mee)
Nog een opmerkelijk punt. Er moest notabene een rechter aan te pas komen (publicatie, 8 november 2022) om duidelijk te maken dat als een verzekerde een bepaalde vorm van zorg nodig heeft, dit alleen op zorginhoudelijke criteria mag worden beoordeeld. En dat de aangewezen persoon om dat te bepalen volgens het hof de behandelaar is en niet de zorgverzekeraar (NRC, 19 december 2022). Staat dit nu ook in alle contracten 2023 met zorgverleners?
Tot slot
Waar ook scherpe keuzes nodig zijn, is bij de omvang van de basisverzekering. Zo zegt een bestuursvoorzitter van een grote verzekeraar dat (NPO, 21 december 2022, citaat): “de zorg is bijna niet meer houdbaar, we moeten kritisch kijken naar basispakket. We zullen als samenleving moeten bedenken: wat is nu eigenlijk zorg? We hebben een heel mooi zorgsysteem, maar daar zullen we toch een aantal vraagtekens bij moeten zetten. Kunnen we deze zorg nog leveren?“
Deze internist-oncoloog heeft nog een toevoeging (NRC, 7 december 2022), citaat: “Het is tijd voor een gesprek over de machtsverhoudingen in ons zorgstelsel. Het is tijd om een poging te doen om democratisch de grens aan vergoede basiszorg te bepalen, met alle Nederlanders, via onze wetgevende macht.”
Bij deze wens ik u vooral een gelukkig 2023 met zo min mogelijk beslommeringen bij zorg en welzijn. Maar met hopelijk wel een bijdrage aan de discussie over de grens bij te vergoeden basiszorg.