Stichting Recht op ggz (voorheen Red de ggz) is bezig een rechtszaak voor te bereiden tegen de Staat en tegen zorgverzekeraars vanwege de lange wachtlijsten en -tijden in de GGZ (NOS: 30 mei 2024).
Toelichting bij deze rechtszaak is te lezen op hun eigen website. Enkele citaten…
|
Citaten: “Vandaag worden rond de 55.000 mensen met ernstige psychische klachten in Nederland niet op tijd geholpen in de specialistische geestelijke gezondheidszorg (specialistische ggz). Zelfs een wachttijd van 14 weken die meestal nog als acceptabel wordt beschouwd, wordt − ook voor deze mensen − vaak ruimschoots overschreden. Dit leidt tot immens, vaak ondraaglijk lijden, ook voor naasten. Tot verlies van werk, inkomsten, relaties. Uit artikel 22 van de Grondwet volgt dat de overheid de gezondheid van haar burgers dient te bevorderen en te beschermen. Hieruit volgt dat de Staat onder meer passende wettelijke, bestuurlijke en budgettaire beslissingen moet nemen, met als doel een zo goed mogelijke gezondheidsstandaard te verwezenlijken. Bezuinigen op specialistische ggz staan haaks op die verplichting als er tegelijkertijd lange wachtlijsten bestaan. En behalve dat burgers hierdoor in hun mensenrechten worden geraakt, zijn de maatschappelijke kosten van die bezuinigingen gigantisch. Per acht weken op de wachtlijst neemt de kans op werk na herstel met 4 procent af. Reductie van de wachttijd met 4 weken levert de samenleving al 300 miljoen euro op. Stichting Recht op GGZ wil dat specialistische geestelijke gezondheidszorg voor iedereen beschikbaar blijft. Door bezuinigingen en sluiting van ggz-klinieken is dit niet langer vanzelfsprekend. De voorganger van de stichting, actiegroep Red de GGZ bewandelt sinds 2021 vrijwel alle denkbare politieke en maatschappelijke wegen om te komen voor het recht op toegang tot gezondheidszorg voor mensen met een psychiatrische aandoening. Om die oproep kracht bij te zetten wil de stichting ook een beroep doen op de rechter. De stichting is namelijk van oordeel dat de Staat en de zorgverzekeraars hun verantwoordelijkheid niet nemen en hun verplichtingen niet nakomen. De Staat schendt zijn grondwettelijke verplichtingen door de toegang tot ggz niet op tijd mogelijk te maken. Zorgverzekeraars schenden hun zorgplicht door onvoldoende ggz in te kopen voor hun verzekerden. Dat wordt de inzet van de rechtszaak die wij voorbereiden. De stichting stelt zich kortweg ten doel “het verbeteren van toegang tot (specialistische) psychiatrische en psychologische gezondheidszorg en de rechtspositie van degenen die daarvan gebruik (willen) maken (einde citaten)”. |
De wachtlijsten binnen de GGZ krijgen wel veel aandacht van overheid en verzekeraars (Rekenkamer, 15 mei 2024 + ZN, 8 april 2024 + ZN-brief, 5 april 2024), maar de oplossing, of een verbetering, komt niet dichterbij.
Een recente beschouwing van de problematiek ook in mijn blogs.
02.04.2024: Wachtlijsten bij de GGZ: over oorzaken en oplossingen (1) (dysbalans vraag-aanbod + financiën)
04.04.2024: Wachtlijsten bij de GGZ: over oorzaken en oplossingen (2) (MGN-Uit de knel-HA-GEM-contract)
09.04.2024: Wachtlijsten bij de GGZ: over oorzaken en oplossingen (3) (NZa-lijst + antw. minister)
Een gang naar de rechter is een wijs besluit, als via andere wegen er geen oplossing komt. Temeer daar een grote zorgverzekeraar aangeeft dat méér zorg contracteren zonder aanvullende maatregelen niet de oplossing is (Zorgvisie, 6 juni 2024).
26.04.2023: Laat rechter spreken over status wachtenden in GGZ (84.000, Treeknorm, verevening)
De Treeknorm
De Treeknorm beschrijft de maximaal aanvaardbare wachttijd. Deze ligt voor de basis-ggz en de gespecialiseerde GGZ op vier weken voor de aanmeldwachttijd, tien weken voor de behandelwachttijd en op veertien weken voor de totale wachttijd. De door zorgaanbieders, zorgverzekeraars en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) op landgoed Den Treek (2005) afgesproken toelaatbare wachttijd (aanmeld- plus behandelwachttijd) is binnen de GGZ dus maximaal 14 weken. In onderstaand plaatje (Bron: Monitor, NZa, 21 maart 2024) een overzicht van de aanmeldwachttijd.
“Wat staat hier tegenover voor een zorgafhankelijke burger die zorg nodig heeft van het basispakket, hier GGZ-hulp? Een inspanning om tijdige hulp te regelen? Of een daadwerkelijk resultaat? Wat belooft de zorgverzekeraar in de polis en wat niet? Wat accepteert de toezichthouder wel/niet?“
Het “verkennend gesprek”: een oplossing?
Een nieuw wapen tegen de wachtlijsten is de introductie van het verkennend gesprek. Dit kwam recent ook al aan de orde bij de beschouwing van de tussenevaluatie van het Integraal Zorgakkoord (blog). Of dit een succes wordt, is onzeker. Hebben de huisarts/POH al niet voor de verwijzing naar de GGZ verkennende explorerende gesprekken gevoerd? Weer een extra tussenstation? Met inzet van geoormerkt schaars budget en een GGZ-professional? Opinieleider in de GGZ (voorbeeld), Jim van Os, oppert dat het verkennend gesprek niet in de GGZ thuishoort. Hij stelt dat verkennende gesprekken “beter gevoerd kunnen worden door het sociaal domein, de POH-ggz, herstelacademies, etc., én daar ook al worden gedaan; zonder medische bril op.”
Anderzijds voerden GGZ Breburg na verwijzing bijna zesduizend verkennende gesprekken. Een kwart van deze burgers bleek ‘passend’ geholpen te kunnen worden buiten de GGZ.
Bij GGZ-instelling Dimence Groep maakte eén op de vier wachtenden gebruik van het aanbod van een verkennend gesprek. Ruim de helft kreeg hulp vanuit het sociaal domein, vaak bij de financiën of dagbesteding. Bij 14 procent werd de wachttijd verkort en bij 5 procent was geen GGZ-traject meer nodig (Bron: Medisch Contact, 10 juni 2024).
Zowel de precieze invulling als de uitkomst van het verkennend gesprek zijn onzeker.
Wat is het probleem?
De huidige mismatch tussen vraag en aanbod is multicausaal. Er is een aangetoonde budgetonderschrijding in de sector sinds 2012 en de jaren daarna (hier), er worden zelfs bij wachtlijsten niet door verzekeraars onderbouwde te laag afgestemde omzetplafonds gehanteerd, waardoor S-GGZ aanbieders (deels) zonder werk zitten, het tarief S-GGZ maakt het nog steeds onaantrekkelijk om mensen met complexe problematiek te behandelen, volgens Jim van Os is de jaarprevalentie voor psychische aandoeningen bij jonge mensen de laatste 15 jaar onder invloed van de veranderende maatschappelijke omgeving en de social media bijna verdubbeld, gekwalificeerde aanbieders worden (vaak onvrijwillig) niet gecontracteerd (hier), de S-GGZ capaciteit is gekrompen (hier/rapport, pg.7 t/m 13) en met IZA is de onrealistisch hoge inzet vastgelegd dat 10% van de 517.000 GGZ-patiënten naar het sociaal domein kan worden verwezen.
Mogelijk is het grootste probleem wat de waarde is van de zorgplicht van zorgverzekeraars op de zorginkoopmarkt: inspanningsverplichting of resultaatverplichting. De inkoopmarkt is een van de drie zorgmarkten binnen de Zorgverzekeringswet. Een tweede probleem daarbij is de waarde voor de burger van de handhaving door de Zorgautoriteit van deze zorgplicht. Laat een rechter nu het jarenlange wachtlijstresultaat maar eens toetsen aan wetsregels.
De zorgplicht is een resultaatverplichting
Bij een zorgplicht is jaren bij inkoop een inspanningsverplichting van verzekeraars geaccepteerd. Binnen de Zorgverzekeringswet is er een verzekeringsplicht en voor iedereen een betaalplicht van een nominale premie en voor zover van toepassing, een inkomensafhankelijke bijdrage. Wat staat hier tegenover voor een zorgafhankelijke burger die zorg nodig heeft van het basispakket, hier GGZ-hulp? Een inspanning om tijdige hulp te regelen? Of een daadwerkelijk resultaat? Wat belooft de zorgverzekeraar in de polis en wat niet? Wat accepteert de toezichthouder wel/niet?
Bij deze discussie gaat het om rechtmatigheid als “passend” bij een verzekeringsplicht. Het gaat dus in principe om méér sectoren met eigen Treeknormen dan alleen de GGZ, zoals jaren geleden eerder al beschreven in blogs.
14.12.2020: Zorgplicht zorgverzekeraar is primair een resultaatverplichting (NZa met plichten ZV)
29.03.2021: Handhaving inkoopplicht zorgverzekeraars moet na 15 jaar nog beginnen (NZa)
14.02.2022: Zorgplicht impliceert juiste inkoop van voldoende zorg (1) (tijdig, wet, ZV, rol IGJ, NZa)
16.02.2022: Zorgplicht impliceert juiste inkoop van voldoende zorg (2) (tijdig, wet, ZV, rol IGJ, NZa)
18.08.2022: Zorgplicht zorgverzekeraars blijft een (te) vaag omschreven begrip (plicht à “samen”)
15.12.2022: Toetsing criteria basispakket: nodig, maar uitkomst onzeker (pakketcriteria bij ZINVOL)
23.12.2022: Toezichthouder ACM scant zorgmarkt eenzijdig (alleen brancheorganisatie-zorgverleners)
02.01.2023: Beslommeringen op de zorgmarkt (3 deelmarkten: stand van zaken begin 2023)
20.11.2023: Adequate zorg verdient waardering, ook als niet-gecontracteerde zorg (HR/polis)
23.11.2023: Incomplete risicoverevening heeft grote impact op zorg (te complex/26->1 ZV’s)
19.12.2023: Hoe macro-economische aspecten de spreekkamer binnendringen (TWMZ/ombuigingen)
Ter toelichting
Van wezenlijk belang bij rechterlijke toetsing zijn de interpretatie van wetsartikelen rond en in de Zorgverzekeringswet. Met vooral, ook al jaren, toelichting bij deze artikelen van een vooraanstaand kantoor ten aanzien van juridische dienstverlening bij complexe zorgwetgeving (2019 + 2021 + 2022 + 2022 + 2023 + 2023 + 2024, alsmede hier/hier).
Tot slot
De door de Stichting Recht op ggz aangezwengelde rechtszaak gaat over de toegankelijkheid van GGZ-zorg en de rechtspositie van de burger. Breder, door mij hier, geformuleerd ligt de vraag voor of de burger met een verplicht afgenomen zorgpolis (Monitor, 21 maart 2024) bij een eerder overeengekomen Treeknorm tijdige zorg mag verwachten: ja of nee?
Dan gaat het bij tijdige zorg over de GGZ (hier/hier), maar ook over andere sectoren, zoals de MSZ (hier/hier), de huisartsenzorg (hier/hier/hier), de wijkverpleging (hier/hier), de beschikbaarheid van geneesmiddelen (hier/hier), fysiotherapie (hier/hier), logopedie (hier/hier), diëtiek (hier) en ja, ook bij de Wlz (hier/hier), al zijn bij deze laatste zorgwet de spelregels bij inkoop (weer) anders.
Plaatje onder de titel is afkomstig van de website van MIND.