Lachgas of distikstofmonoxide wordt steeds meer recreatief als roesmiddel gebruikt, waarbij het gas wordt geconsumeerd om het bewustzijn van de gebruiker te beïnvloeden. Bij dit recreatief gebruik wordt lachgas meestal via een ballon geïnhaleerd en geeft het een euforisch effect met lachkicks. Deze ballonnen kunnen worden gevuld vanuit gascilinders of vanuit een slagroomgaspatroon via een slagroomspuit.
De laatste jaren neemt het recreatief gebruik van lachgas onder jongeren fors toe. Mogelijk komt dit doordat lachgas sinds 2016 niet altijd meer onder de Geneesmiddelenwet valt, maar onder de Warenwet waardoor het gebruik niet strafbaar is en vrije handel mogelijk is. Patronen met lachgas zijn daarbij voor paar euro te koop.
Omdat het gebruik van lachgas als recreatief roesmiddel een gevaar oplevert voor gezondheid en samenleving wordt door de overheid via een wet gewerkt aan een verbod op het recreatief lachgasgebruik welke wet pas in de eerste helft van 2022 in werking zal treden. Doel van het verbod is het aanbod van lachgas voor recreatief gebruik te beperken waarbij tegelijkertijd de beschikbaarheid voor oorspronkelijke toepassingen wordt gewaarborgd.
De schadelijke effecten: medisch en maatschappelijk
Inmiddels verschijnen er steeds meer publicaties met medische informatie over de schadelijke effecten van het recreatief gebruik van lachgas:
-Trimbos instituut: hier + hier + hier
-Huisarts en Wetenschap, Lachgas: een drug met vele gezichten, 3 november 2020
-Huisarts en Wetenschap, Neurologische klachten en diagnostiek bij lachgasgebruik, 7 oktober 2020
-Medisch Contact, Lachgas is een schadelijke drug, 21 oktober 2021
-NOS, Lachgas afgelopen jaren gevonden bij 1800 ongelukken met tientallen doden, 3 december 2021
Mogelijke consequenties bij gebruik van lachgas
|
· In 2019 heeft 7,6% van de Nederlandse volwassenen ooit lachgas gebruikt. Onder 20-24-jarigen was dit laatste-jaar-gebruik vele malen hoger (17,5%). Ongeveer 10% van de scholieren tussen de 12 en 16 jaar heeft in 2019 wel eens lachgas geprobeerd (in 2015 was dat nog 7,8%). Een vijfde van alle patiënten met een lachgas-intoxicatie was minderjarig. · Hoogfrequent en problematisch gebruik van lachgas kan leiden tot gezondheidsschade, onveilige verkeerssituaties en overlast in de openbare ruimte. Lachgasgebruik tijdens verkeersdeelname is een groot probleem, door zowel de vermindering van reactievermogen na het gebruik, als afleidende handelingen met ballonnen tijdens het gebruik. Er zijn de laatste jaren tientallen doden en gewonden gevallen bij verkeersongelukken waarbij lachgas in het spel was. Uit een inventarisatie van de politie blijkt dat bij 63 dodelijke ongevallen lachgasgebruik werd geconstateerd, net als bij 362 ongevallen met (ernstig) letsel. Ook het totale aantal verkeersincidenten met lachgasgebruik blijft volgens de politie zorgwekkend hoog. In de eerste tien maanden van dit jaar waren het er 3518. In heel 2019 en 2020 waren het respectievelijk 2305 en 4537 verkeersincidenten. · Bevriezingsletsel, hypoxie en vitamine B12-tekort zijn mogelijke acute, dan wel subacute complicaties van lachgasgebruik. · Niet kan worden uitgesloten dat ook na eenmalig gebruik al ernstige neurologische schade kan intreden in het geval iemand een functioneel vitamine B12-tekort heeft. Lachgas veroorzaakt een functioneel vitamine-B12-tekort door een irreversibele inactivatie van vitamine B12. Vitamine-B12-deficiëntie kan polyneuropathie en gecombineerde strengziekte veroorzaken. De gecombineerde strengziekte wordt veroorzaakt door een vooral cervicaal gelokaliseerde myelopathie. Revalidatieklinieken zien sinds enkele jaren meer patiënten met dwarslaesies door lachgasgebruik. · Een deel van de gebruikers ziet lachgas (nog steeds) niet als drug. Het is aan te bevelen om tijdens de drugsanamnese actief navraag te doen naar lachgasgebruik (advies uit H&W). |
Beperking van ongezond aanbod in combinatie met stimulering van gezond gedrag gaat meestal niet zonder hulp van wetsaanpassingen. Wetswijzigingen in brede zin, mits sturend in de goede richting, dus faciliterend en niet blokkerend richting haalbaarheid van gewenste doelstellingen, maken daarna preventiebeleid toegankelijker, doelmatiger en betaalbaarder.
Wat gaat er bij de wetgeving veranderen?
De gemelde gezondheidsrisico’s vormen de grondslag om distikstofmonoxide/lachgas, voortaan op lijst II van de Opiumwet te plaatsen. Op grond van artikel 3 Opiumwet is het voor eenieder verboden om stoffen die op deze lijst II staan, binnen of buiten het grondgebied van Nederland te brengen, te bereiden, te bewerken, te verwerken, te verkopen, af te leveren, te verstrekken, te vervoeren, aanwezig te hebben of te vervaardigen. (Bron: Rijksoverheid, Nota van toelichting bij besluit plaatsing lachgas op lijst II bij de Opiumwet, 1 november 2021).
Twee problemen
Lachgas kan naast een roesmiddel ook een geregistreerd geneesmiddel (anestheticum, ook een kortwerkende pijnstiller of een medisch hulpmiddel) zijn. Daarnaast is het soms ook een industrieel middel. Dit divers gebruik kan het duiden ter plaatse van aanwezig lachgas beïnvloeden. Op het gebruik van lachgas als geregistreerd geneesmiddel voor medische toepassing wordt nu met ingang van de nieuwe wet dus zowel de Geneesmiddelenwet als de Opiumwet van toepassing. Dit betekent dat degene die een handeling verricht met medisch lachgas allereerst moet blijven voldoen aan de eisen bij of op basis van de Geneesmiddelenwet, en bijvoorbeeld in het bezit moet zijn van een fabrikanten- of groothandelsvergunning op grond van artikel 18 van de Geneesmiddelenwet. Plaatsing van lachgas op lijst II bij de Opiumwet heeft daarnaast gevolgen voor de fabrikanten en (tussen)handelaren van lachgas. Zij zullen nu voor de verboden handelingen met lachgas een ontheffing aan moeten vragen op grond van de Opiumwet.
Een tweede probleem is de nog beperkte detectiemogelijkheid bij verkeersdeelname, nu er nog geen bloed- of speekseltest is om het gebruik van lachgas aan te tonen. De politie stelt het voorlopig nog te moeten doen met een indirect bewijs (verkeersovertredingen, wat bij de bestuurder wordt aangetroffen of getuigenverklaringen). Overigens is het nu ook al verboden om te rijden onder invloed van een middel dat de rijvaardigheid kan beïnvloeden.
Wat gaat blijven?
Wat gaat blijven is de oorspronkelijke industriële toepassing, in technische industrieën als synthese en oxiderend gas, en in de horeca en voedingsmiddelenindustrie als drijfmiddel voor het opspuiten van voedingsmiddelen zoals slagroom. Deze toepassingen blijven bestaan.
Tot slot
Het verrichten van handelingen met lachgas kan nu al strafbaar zijn op grond van andere wetten, zoals de Omgevingswet, de Warenwet, de Geneesmiddelenwet, de wetgeving op het gebied van chemische en gevaarlijke stoffen, de Wegenverkeerswet, en op decentraal niveau met algemene plaatselijke verordeningen. Zo ingewikkeld kan het (dus) zijn.
Er komt nu met deze nieuwe wetgeving een aanbod beperkende maatregel welke in combinatie met voorlichting en preventie moet leiden tot vermindering van gebruik van lachgas.
Inmiddels doemt al het volgende middel op wat (ook) om maatregelen vraagt (hier).
Tot slot, aanbodbeperking als maatregel is een vaak genoemd probaat middel bij preventiebeleid ter bevordering van een gezonde leefstijl in een gezondere leefomgeving. We zien dat onder andere bij uitwerking van de doelstellingen van het Nationaal Preventieakkoord, bv. bij bestrijding van het gebruik en/of misbruik van genots-, voedings- en roesmiddelen. Helaas gaat beperking van ongezond aanbod in combinatie met stimulering van gezond gedrag meestal niet zonder hulp van wetsaanpassingen. Wetswijzigingen in brede zin, mits sturend in de goede richting, dus faciliterend en niet blokkerend richting haalbaarheid van gewenste doelstellingen, maken daarna preventiebeleid toegankelijker, doelmatiger en betaalbaarder.
Ofwel, bij politieke wil met de juiste spirit kan invulling van elke routekaart bij preventie zoveel makkelijker verlopen. Hier zal het toevoegen van lachgas aan de Opiumwet als wetswijziging betekenen dat een fors reductie van medische en maatschappelijke risico’s mag worden verwacht.
Zoals ook in vele eerdere blogs over preventie al beschreven…
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop (beeldmateriaal over preventie)
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie (GLI per 2019)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
30.08.2019: Nieuwe richtlijn LDL-cholesterol biedt niemand een handvat (meerwaarde onbewezen)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
16.07.2020: Druk op zorggroepen opgevoerd vaker het GLI-programma te organiseren (NZa)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)
30.10.2020: Introduceer Nutri-Score met een belasting op ongezonde producten (de BOP als beleid)
30.11.2020: Over corona en de toekomst van volksgezondheid (RIVM c-VTV + weer T-BCO-I)
17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)
10.04.2021: Aanpak preventie: benut het hele actieplan (multicausaal, integraal, vele wetten)
26.05.2021: Voor fitheid is inspanning nodig (bewegen loont, preventieakkoord, secundaire voordelen)
14.07.2021: Zet bij preventiemaatregelen leefomgeving op eerste plaats (belang stikstof, klimaat)
28.07.2021: Trukendoos Philip Morris nog niet uitgeput (schadelijke e-sigaret vermarkten)
01.08.2021: Kennis virustransmissie moet nu leiden tot betere ventilatienormen (Bouwbesluit)
17.08.2021: Preventiebeleid cardiometabole ziekten vraagt nieuwe invulling (GLI, bredere opzet, €€)