De tabaksfabrikanten zijn weer in het nieuws. In een eerdere blog van 25 augustus 2020 was te lezen dat tussen 2014 en 2019 het percentage rokers onder volwassenen weliswaar significant was gedaald van 25,7% naar 21,7%, maar dat juist het aantal rokers in de leeftijdsgroep 20-24 jaar onverminderd hoog was. (Bron: CBS Gezondheidsenquête van de Leefstijlmonitor 2019, Trimbos instituut, Volkskrant, 14 juli 2020).
Daarnaast was toen te lezen dat marketing van de tabaksindustrie gekoppeld aan niet transparantie lobbycratie bij het huidige kabinet, hier een van de hoofdproblemen is.
Deze blog gaat over nadere informatie dit jaar dat het morele kompas van de sector van tabaksfabrikanten nog steeds niet goed is afgesteld. Met als nieuwe kenmerken het ontduiken van belasting (NRC, 29 oktober 2020) én het geven van onrechtmatige vergoedingen aan supermarktketens (NVWA, 10 december 2020).
Wat zijn de aangetoonde feiten over belastingontwijking en onrechtmatige vergoedingen?
|
· Op dit moment zijn er circa 16.000 tabaksverkooppunten. Dat worden er 5.600 minder in 2022 door het besluit van het vorige kabinet om sigarettenautomaten te verbieden. In 2023 volgt verbod op online verkoop van tabak. In 2024 stopt de verkoop van tabak in circa 6.400 supermarkten. · Het is de inzet van het kabinet om na 2030 gefaseerd de verkoop van tabak af te bouwen, achtereenvolgens bij tankstations en tabak- en gemakszaken, waarna alleen speciaalzaken nog tabak kunnen verkopen. Op dit moment zijn er zo’n 2.100 bemande tankstations die tabak verkopen en circa 1.600 tabak- en gemakszaken en speciaalzaken. · De grootste tabaksbedrijven ter wereld sluizen jaarlijks zeker 7,5 miljard euro aan dividend, rente en royalty’s door Nederland om hun belastingdruk te verlagen. Nieuwe internationale richtlijnen tegen belastingontwijking hebben tot dusverre nog weinig effect gehad · De vier multinationals gebruiken zonder uitzondering Nederlandse holdings om een deel van hun buitenlandse inkomsten doorheen te sturen. Zo sturen ze elk jaar gemiddeld 7 miljard euro dividend door Nederland. Dat is ongeveer 40 procent van hun gezamenlijke nettowinst (17,5 miljard euro). · De bedrijven waar het om gaat zijn British American Tobacco (BAT), Philip Morris, Japan Tobacco en Imperial Brands. · In zeker tien landen lopen nu juridische procedures waarbij tabaksfabrikanten zich verweren tegen naheffingen. De grootste zaak loopt in Nederland: de fiscus eist 1,2 miljard euro van BAT. Het bedrijf zou 4 miljard euro rente door Nederland hebben gesluisd zonder daar belasting over te hebben betaald. · Voor rookwaren geldt een strikt reclameverbod. In de Tabaks- en rookwarenwet is een reclameverbod voor tabaksproducten en aanverwante producten opgenomen. Op grond van dit verbod is elke vorm van commerciële mededeling, die het bekendheid geven aan of het aanprijzen van een tabaks- of aanverwant product tot doel dan wel rechtstreeks of onrechtstreeks tot gevolg heeft, niet toegestaan zoals in supermarkten. · Onderzoek (voorjaar 2020): Tabaksfabrikanten maken op grote schaal verboden afspraken met supermarkten over verkoopbonussen en vergoedingen voor de zichtbaarheid en beschikbaarheid van rookwaren (zoals tabak en elektronische sigaretten). Dat blijkt uit onderzoek van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) waarbij 6 supermarktketens zijn onderzocht. · De NVWA ontdekte bij deze 6 (middel)grote supermarktketens in totaal 51 samenwerkingsovereenkomsten met onrechtmatige vergoedingen tussen de supermarktketens en 10 verschillende tabaksfabrikanten. De verboden afspraken tussen tabaksfabrikanten en supermarktketens gaan over vergoedingen voor behaalde verkoopresultaten (verkoopbonussen) en over schapvergoedingen (vergoeding voor opname in het schap en over beschikbaarheid en zichtbaarheid van deze producten). · NVWA citaat: “De door tabaksfabrikanten uitgekeerde onrechtmatige vergoedingen variëren per overeenkomst van €10.000 tot circa 2 miljoen euro per jaar. Bij iets meer dan de helft van de overeenkomsten ligt dit bedrag boven de €85.000,-. Bij ruim een derde van de 51 overeenkomsten was sprake van een vergoeding van meer dan €250.000,- waarbij het in de helft van die gevallen ging om een bedrag van 1 miljoen euro of meer.” · De NVWA heeft opgetreden tegen supermarkten die zich niet aan de regels hielden. Er zijn in totaal 30 bestuurlijke boetes en 3 schriftelijke waarschuwingen opgelegd. De hoogte van de bestuurlijke boete is wettelijk vastgesteld op €450 en kan bij herhaalde overtreding oplopen tot €4500. |
Wat betreft de onrechtmatige vergoedingen
Over het morele kompas gesproken, ook het kompas van de onderzochte supermarkten is hier als medeplichtige partij nog niet goed afgesteld. Een sector waar het coronajaar hen toch al geen windeieren heeft gelegd (hier/hier en hier). Moet de winst dan nog verder worden aangejaagd door tabaksfabrikanten een “dienst” te leveren, die met hun ‘product’ de Nederlandse samenleving al 33 miljard euro per jaar kost? Een bedrag wat voor het grootste deel de geldelijke waardering van gezondheidsverliezen betreft. Om over het leed wat daarbij komt nog maar te zwijgen.
Wat betreft de belastingontwijking
In 2015 introduceerde de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) een set richtlijnen die belastingontwijking door multinationals moet tegengaan. De kern daarvan is dat inkomsten belast moeten worden in het land waar de bedrijfsactiviteiten daadwerkelijk plaatsvinden. Het schuiven met inkomsten om de belastingdruk in bepaalde landen te verlagen, moest ook volgens de OESO stoppen. 135 landen inclusief Nederland steunden deze maatregelen.
Citaat NRC, 29 oktober 2020: “Zo kondigde het kabinet begin 2018 aan dat er een eind moest komen aan transfer pricing, waarbij multinationals hun producten voor onrealistische prijzen binnen het eigen concern verkopen, om zo de winst te verschuiven. Royalty’s, rentebetalingen en dividenden die naar een belastingparadijs stromen, worden voortaan in Nederland belast. Voor royalty’s en rente gaat deze maatregel op 1 januari in, vanaf 2024 volgt een belasting op dividend dat richting een belastingparadijs gaat.”
Hopelijk wordt hiermee het fiscale probleem getackeld. Tabaksfabrikanten zijn bij uitstek de aangewezen partij bij te dragen aan betaling van zorgkosten en preventieve activiteiten, bv. de Stop-Met-Roken programma’s, volgens het principe van kringloopfinanciering, via een te introduceren Belasting Ongezonde Producten (BOP), zoals beschreven in mijn blogs over preventie en over behoud van betaalbaarheid van het stelsel (hier/hier/hier en hier).
Tot slot
Eind november 2020 heeft het kabinet besloten het aantal verkooppunten voor tabaksproducten de komende jaren te verminderen (zie kader). De maatregel vloeit voort uit het Nationaal Preventieakkoord dat de staatssecretaris eind 2018 heeft gepresenteerd en waarmee hij zich tot doel heeft gesteld om in 2040 een rookvrije generatie te hebben (blog). Vermindering van het aantal verkooppunten is een noodzakelijke voorwaarde daarbij.
Wat daarbij ook zou moeten horen is het verplicht verlagen van het toegestane nicotinegehalte in tabaksproducten, omdat forse nicotinereductie leidt tot veel minder verslaving. Het gaat hierbij om 0,02 tot 0,07 mg nicotine per sigaret. In Nederland is echter de huidige maximum wettelijk toegestane hoeveelheid nicotine vooralsnog 1 mg per sigaret.
De cijfers over de omvang van rookschade vragen immers nog steeds om stevige maatregelen het roken te doen stoppen.
Eerdere blogs over preventie
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop (beeldmateriaal over preventie)
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie (GLI per 2019)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
23.08.2019: Dakloos (30.000!)
30.08.2019: Nieuwe richtlijn LDL-cholesterol biedt niemand een handvat (meerwaarde onbewezen)
05.06.2020: De wondere wereld van hoortoestellen (basisverzekering, wel geheel of deels bijbetalen)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
16.07.2020: Druk op zorggroepen opgevoerd vaker het GLI-programma te organiseren (NZa)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)
30.10.2020: Introduceer Nutri-Score met een belasting op ongezonde producten (de BOP als beleid)