De zoektocht in elke sector naar bekostiging van de meest passende zorg is een actueel onderwerp. Is ook een boeiend onderwerp omdat ontwikkelingen ten behoeve van goede/betere patiëntenzorg niet alleen structureel worden ingepast, maar ook vooraf moeten worden gecontracteerd. Maar deze meest passende zorg dient er ook voor te zorgen dat op de lange termijn, met noodzakelijke begrenzing, deze zorg organiseerbaar, betaalbaar en toegankelijk blijft. Bovendien zal passende zorg moeten aansluiten op de ervaringen en invulling van zorgprofessionals bij uitoefening van hun vak.
In deze blog staat in een serie van 5 de schijnwerper op de GGZ.
Bekostiging GGZ en Forensische Zorg (FZ) gaat veranderen…
De NZa heeft de minister geadviseerd om per 2022 het zorgprestatiemodel in te voeren als nieuw bekostigingsmodel voor de GGZ en de FZ. Waarbij 2020 geldt als voorbereidingsjaar en 2021 als zogenaamd simulatiejaar om te oefenen. Belangrijkste kenmerken zijn een invoering van zorgvraagtypering en het werken met clusters van patiëntengroepen.
In de gespecialiseerde GGZ waren in 2008 de diagnose-behandelcombinaties ingevoerd als declaratie-eenheden en deze vormden vanaf 2013 ook de basis voor de bekostiging. Vanaf 2014 is de generalistische basis GGZ ingevoerd. Bij deze maakt men gebruik van zogenoemde patiëntprofielen. Deze patiëntprofielen zijn in te delen in 4 integrale prestaties: basis-ggz middel, kort, intensief en chronisch. Dit alles gaat met de nieuwe bekostiging verdwijnen. Met deze wijziging is er ook géén minutenregistratie meer nodig van de directe- en indirecte tijd. Eveneens verdwijnt het tijdstraject als doorlooptijd van de DBC. De invoering kan volgens de NZa budgetneutraal plaatsvinden. Voor te verwachte herallocatie-effecten bij zorgaanbieders is het voorstel ter contractering om in 2022 en 2023 nog een transitieprestatie beschikbaar te stellen. Bedenk daarbij dat de tarieven 2020 zijn gebaseerd op een uitgebreid kostenonderzoek dat in 2018 en 2019 heeft plaatsgevonden. Er is dus wel recente kosteninformatie, maar deze informatie blijft uitvloeisel en optelsom van eigen NZa-regels en van de inhoud van de contracten met verzekeraars.
Het zorgprestatiemodel zal bestaan uit tijd gerelateerde consulten (vanaf 5 minuten, 15 minuten, etc.), verblijfsprestaties en enkele overige prestaties. De NZa hecht eraan dat aan de bekostiging een vorm van zorgvraagtypering wordt gekoppeld, waarbij zorgprofessional aard en ernst van de zorgvraag van patiënt classificeert (zorgcluster). Partijen in de GGZ kunnen de huidige uitwerking van het zorgclustermodel nog niet steunen.
Samengevat: Het zorgprestatiemodel weerspiegelt de daadwerkelijk geleverde zorg, de tarieven sluiten aan bij behandelinzet en behandelsetting, er is een structurele verlichting van de administratieve lasten en er is sprake van een maximale versnelling van het inzicht in zorguitgaven.
Zijn hiermee alle problemen van de GGZ-bekostiging verdwenen?
Dat denk ik niet. Nog steeds valt GGZ onder vier stelselwetten met verschillende zorginkopers. Voor de Zorgverzekeringswet ligt de tijdige inkoopplicht voor de eigen cliënten sinds 2006(!) bij de zorgverzekeraars. Koepelorganisatie ZN heeft een beleidsnota met de titel “De GGZ in 2025 Vergezicht op de geestelijke gezondheidszorg” met 10 voorstellen gepresenteerd. Volgens zorgeconoom Guus Schrijvers ontbreekt in het stuk een bijlage met inschattingen van de effecten van de tien voorstellen op de GGZ-kosten. Een goed punt van ZN is dat de GGZ meer tijd moet besteden aan mensen met Ernstige Psychische Aandoeningen (EPA’s) en minder aan mensen met lichte, voorbijgaande klachten. De keerzijde kan zijn een toename van een nog grotere werklast in de huisartsenpraktijk. Over de periode 2015- 2017 nam het aantal cliënten in de GGZ toe met 9,4 procent ofwel 3,1 procent per jaar. De cliëntengroei over deze periode vond vooral plaats bij de praktijkondersteuners van huisartsen (20,9 procent) en de basis-GGZ (9,3 procent). Wachttijden voor juist de meest ernstige psychiatrische aandoeningen zijn overigens niet langer acceptabel.
Malafide omzetplafonds
Jammer dat wederom een externe partij en niet iemand van de toezichthouders, politiek en consultants moet benoemen dat wachtlijsten en het hanteren van omzetplafonds variabelen van hetzelfde probleem zijn: te weinig inkopen van zorg door de zorgverzekeraars!
Citaat Follow The Money (FTM), 7 september 2020: “Over de jaren waarin de zorgverzekeraars 865 miljoen euro op de plank lieten liggen, verhalen zij op vrijgevestigde GGZ-behandelaars zulke forse bedragen dat die dreigen om te vallen. De reden: ze behandelden meer patiënten dan was afgesproken. Tegen de achtergrond van groeiende wachtlijsten ervaren de behandelaars deze navorderingen als ‘diep oneerlijk’. Verzekeraars stellen deze plafonds voor veel zelfstandigen eenzijdig vast: zij publiceren simpelweg hun voorwaarden online. Onderhandelen over de hoogte ervan is lastig, zo niet onmogelijk. Declareren vrijgevestigde ggz-behandelaars meer dan is afgesproken, dan krijgen zij een navordering. Daarbij gaan verzekeraars als Zilveren Kruis en VGZ rigide te werk. Dit raakt met name vrijgevestigde ggz-behandelaars. Sommigen moeten over de jaren vanaf 2015 tienduizenden euro terugbetalen, soms met een faillissement als gevolg. En dat in een veld waarin de wachtlijsten alsmaar groeien. Toch geven verzekeraars jaarlijks 300 miljoen euro niet uit. Dit budget is daarop onder druk van verzekeraars met dat bedrag naar beneden bijgesteld. De wachtlijsten blijven echter bestaan.” Een nieuwe bekostiging kan nog zo goed zijn, met een dergelijke mindset bij het toepassen van spelregels bij contractering is het effect alleen maar negatief. Eerder heb ik al gepleit voor terugbetaling premiedeel aan de cliënt als stok achter de deur indien diens verzekeraar bewust onvoldoende GGZ-zorg inkoopt.
Arbeidsvreugde psychiaters
Psychiaters vormen uiteraard een heel belangrijke schakel in de 24/7 GGZ-keten. Een enquête onder 816 psychiaters, deels ook uit Vlaanderen, leidde recent tot toch wel schokkende bevindingen. Bevindingen die ook veel media-aandacht kregen (NRC, 6 september 2020; Trouw, 7 september 2020; Medisch Contact, 8 september 2020; NRC, 7 september 2020).
Samenvatting rapport “De Psychiaterthermometer” (augustus 2020)
|
Citaat: “De psychiater staat in 2020 voor vele uitdagingen. Er zijn lange wachtlijsten, er is veel aandacht voor personen met verward gedrag, en de nieuwe wet Verplichte GGZ zorgt voor veel bureaucratie. Daarnaast is er veel maatschappelijke discussie of en waarom het aantal mensen met psychiatrische diagnoses toeneemt. Hoe kijken psychiaters naar hun vak en de uitdagingen voor de toekomst, en is het eigenlijk nog wel leuk om psychiater te zijn? De Jonge Psychiater voerde een grootschalige enquête uit onder psychiaters in Nederland en Vlaanderen om hier meer zicht op te krijgen. Wat geeft psychiaters energie en waar liggen de knelpunten, uitdagingen en oplossingen in de psychiatrie? Meer dan 800 psychiaters (in opleiding) uit Nederland en Vlaanderen deden mee zodat de temperatuur kon worden gemeten onder de beroepsgroep. De resultaten van de Psychiaterthermometer laten zien dat psychiaters positief en trots zijn als het gaat om de inhoud van het vak. Ze waarderen het patiëntencontact, voelen zich medisch specialisten leider op de plek waar ze werken, en voelen zich verantwoordelijk voor goede diagnostiek en behandeling. Tegelijk zijn er zorgen. Er is een aanzienlijk deel van de psychiaters die erover nadenkt om de GGZ te verlaten vanwege de huidige organisatie van de geestelijke gezondheidzorg in Nederland. Er is een enorme bureaucratie, hoge administratieve druk en bovendien ervaren veel psychiaters weinig autonomie. Ze voelen dat de rol van de psychiater wordt gemarginaliseerd en dat de psychiater niet meer kan functioneren als klinisch leider en specialist in de huidige organisatiestructuur. Het mogelijk gevolg van deze marginalisatie en de lange wachtlijsten is een enorme werkdruk voor de psychiater. Het is misschien dan ook niet vreemd dat meer dan 30 procent van alle psychiaters zich emotioneel uitgeput voelt. Toch willen psychiaters niet van de zijlijn toekijken maar een actieve rol vervullen in de zorg van hun patiënten. Uit de enquêtekomt sterk naar voren dat ze verantwoordelijkheid willen nemen om de organisatie van de geestelijke gezondheidszorg te verbeteren. Dat kan alleen, zo stellen zij, als er voldoende ruimte komt voor de rol van de psychiater als medisch specialist en klinisch leider om de complexe psychiatrische zorg inhoudelijk vorm te geven. Psychiaters zijn enorm trots op hun ingewikkelde en tegelijk prachtige vak en willen verantwoordelijkheid nemen door een leidende rol te hebben in de behandeling van patiënten om zo om de kwaliteit van leven te verbeteren van patiënten, maar ook een belangrijke rol vervullen om de manier waarop de psychiatrie in Nederland nu georganiseerd wordt te verbeteren.” |
Psychiaters vinden onder andere dat ze niet genoeg inspraak hebben bij de behandelingen. Dat in instellingen psychiaters vaak nauwelijks meer betrokken zijn bij intakegesprekken en diagnoses is zorgelijk, maar is te verhelpen:
- Bijvoorbeeld met verwijzing van specifieke cliëntproblemen naar een instelling: van huisarts altijd éérst naar psychiater.
- Bijvoorbeeld met nu een nieuwe bekostiging waarbij met een specifieke zorgvraagtypering binnen complexe psychiatrische zorg ook daadwerkelijk een psychiater is geconsulteerd.
Psychiaters kunnen in deze trouwens optrekken met de zorgverzekeraars. Ook ZN vindt in haar visiestuk dat cliënten met ernstige psychische aandoeningen beter moeten worden bediend. Want, zoals ZN stelt in haar visiedocument, deze groep leeft gemiddeld 20 jaar korter dan gemiddelde Nederlanders. Het is mede daarom urgent om zich als GGZ intensiever op deze groep te richten.
In deze rubriek zullen ook verschijnen:
Bekostiging passende zorg in beweging: de ziekenhuiszorg (2)
Bekostiging passende zorg in beweging: de verpleeghuiszorg (3)
Bekostiging passende zorg in beweging: de wijkverpleging (4)
Bekostiging passende zorg in beweging: de huisartsenzorg (5)
Eerdere blogs over de GGZ:
06.09.2013: De GGZ-akker is omgeploegd en opnieuw ingezaaid (3 echelons per 2014: nieuw!)
19.02.2014: Het werkgeversrisico bij inzet POH-GGZ komt steeds beter in beeld
08.06.2017: Kinderpsychiaters luiden de noodklok: zo kan het niet verder met de jeugd-GGZ
05.07.2017: Financiering POH-GGZ: koekoeksjong of zangvogel? (tekortschietende financiering)
08.08.2017: Snelle oplossing van knelpunten in GGZ is noodzakelijk (worden juist niet aangepakt)
02.01.2018: Ook bij verwarde personen is persoonsgerichte zorg nodig (wijk en 6 dimensies)
15.01.2018: Substitutie (verplaatsen van zorg met ZINVOL-criteria, ook GGZ)
22.01.2018: Niet alles kan thuis (Wvggz onvrijwillige zorg niet thuis)
05.02.2018: Evaluatie Jeugdwet vraagt snel om vervolgacties (rapport met 20 aanbevelingen, jeugd GGZ)
05.02.2018: Praktijkondersteuning huisartsenzorg is onmisbaar (hier praktijkondersteuning GGZ)
31.05.2018: Grip op verwardheid vraagt om grip op uitvoering van zorg (niet altijd GGZ…)
27.06.2018: GGZ-perikelen met impact, ook voor de huisarts (extra druk op eerste echelon)
20.08.2018: Het waardegericht kunnen inkopen van zorg is een illusie (wie bepaalt wat waarde is?)
06.11.2018: Hoe in de GGZ de kloof te dichten tussen vraag en aanbod? (druk en drukker…)
21.01.2019: Welke hulp valt er in 2019 onder de GGZ? (Balie debat: Publieke GGZ, moet worden erkend)
12.02.2019: Financiering POH-jeugd valt onder twee wetten (Zvw:psyche en Jeugdwet psychiatrie)
19.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten (Treeknorm GGZ 4 weken en zorgplicht)
27.04.2019: De nieuwe K van kwaliteit (context is bijna alles met 6 dimensies)
11.07.2019: Wordt onvrijwillige zorg (Wzd) straks wel vrijwillig gegeven?? (hopelijk wel…)
20.07.2019: Méér tijd voor patiënt: van incidenteel naar structureel (volumestijging bij POH-GGZ)
14.08.2019: Betere GGZ: verleg zwaartepunt van poldertafel naar werkvloer (kleinschalige organisatie)
28.09.2019: Wet zorg en dwang na jaren van discussie nu wel heel dichtbij (dubieuze taakverdeling)
14.11.2019: Ook wat betreft invoeringsproblemen gaan Wzd en Wvggz hand in hand (2020!)
08.12.2019: Contouren van een nieuwe GGZ (1): de inhoud (persoonsgericht in de context)
11.12.2019: Contouren van een nieuwe GGZ (2): de organisatie, inkoop en financiën) (totaal)
27.12.2019: Financiële staat: vraag/antwoord (09) (GGZ, POH-GGZ, Jeugdwet, extra werk ANW)
29.07.2020: Zonder GGZ-vraag geen goed aanbod en/of bekostiging (vraaggestuurd, tijdig + 5 stappen)