‘Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst.’ Een bekend Nederlands gezegde. Immers, wie nu investeert in de jeugd kan hier in de toekomst profijt van hebben. Toch laat het heden ook ongunstige berichten zien met betrekking tot het zorgbeleid bij jongeren. Actievoerende werknemers in de jeugdzorg (vandaag!), waarschuwende woorden van kinderrechters en de Kinderombudsvrouw. In deze blog welke ongunstige berichten er zijn, wat “wij” hieraan denken te kunnen doen en ook daadwerkelijk gaan doen.
Niet volledig overzicht van zorgelijke punten
|
· In 2014 is 20% van de Nederlandse bevolking tussen de 0 en 17 jaar oud. Dit zijn ruim 3,4 miljoen kinderen (leeftijdsverdeling) · Het aantal kinderen met jeugdzorg stijgt: van 380.000 (2015) naar 428.0890 (2018) · Dit betekent dat ruim 12% van de kinderen een vorm van jeugdzorg heeft · 280.000 kinderen (bijna 9% van alle kinderen) leven nog steeds in armoede · Bijna 12% van de jeugd heeft overgewicht. Van de kinderen van 4 tot en met 17 jaar oud had 11,7% in 2018 overgewicht, waarvan 9% matig overgewicht en 2,7% ernstig overgewicht (obesitas). Matig overgewicht komt wat vaker voor bij 12-17-jarigen, terwijl ernstig overgewicht iets meer voorkomt bij de jongere kinderen van 4-11 jaar (+ maatregelen) · Volkskrant (23.08.2019): “Steeds meer kinderen krijgen volwassen ziekten. Kinderartsen zien tieners met een veel te hoge bloeddruk, jonge kinderen met een verhoogd cholesterol en diabetes type 2. Er zijn pubers met een melancholische depressie, 18.000 baby’s (0-2 jaar) die maagzuurremmers gebruiken, jongeren met obstipatie, slaapapneu of botontkalking en 15-jarigen die van de dokter vitamine D krijgen voorgeschreven, een vitamine die 70-plussers moeten slikken om botbreuken te voorkomen”. · Onder jongeren neemt het gebruik van cannabis toe met de leeftijd, tot 12% onder de 16 jarigen · Het aantal zelfdodingen onder jongeren van 10 tot 20 jaar is fors toegenomen. In 2017 maakten in deze leeftijdsgroep 81 mensen een einde aan hun leven, tegenover 48 een jaar eerder. Het gaat vooral om oudere tieners · Het gebruik van antidepressiva onder jongeren laat een forse stijging zien: cijfers van de SFK wijzen uit dat vorig jaar 6.600 jongeren tussen de 13 en 18 een SSRI gebruikten, de nieuwste generatie antidepressiva. Dat is een toename van bijna 70 procent in tien jaar tijd · Voor behandeling van een ernstige eetstoornis kan de wachttijd voor behandeling oplopen tot 9 maanden; volgens de NZa is de wachttijd voor eetstoornissen 14 weken · Kindermishandeling. Dat gaat nu over naar schatting 90.000 tot 130.000 kinderen. Voorheen waren dat er ongeveer 120.000, dus er is geen afname te zien. · In de leeftijdsgroep 12-25 jaar heeft 31% van de vrouwen en 11% van de mannen ooit seksueel geweld meegemaakt, een percentage dat bij meisjes onder de 12 jaar 5% is en 2% bij de jongens · Hetzelfde (geen afname) geldt voor langdurige schooluitval – dat betreft nog steeds 4000 jongeren – ondanks alle programma’s om dat terug te dringen de afgelopen jaren. · Kinderombudsvrouw: (06.09.2019):”pleegkinderen zijn de dupe van onduidelijkheid in besluitvorming rond pleegzorgcontracten”. NB: er waren in 2018 totaal 22.741 kinderen in pleegzorg · RIVM (2016): Nederlandse kind kampioen zitten · Eigen studie orthopeed van Loon (n=250: 14-18 jaar): 60% haalt niet de Quicktest (=houdingstest). En 60% had korte hamstrings en achillespezen. Meer dan de helft had op de foto een te bolle of zelfs geknikte rug (blog) · Steeds meer kinderen worden bijziend door vervorming van de oogbol bij langdurig turen op een scherm. Met kans op blijvende oogschade. · Uit een onderzoek in 2017 bleek dat een op de vijf kinderen tussen de negen en elf jaar een vorm van gehoorverlies te hebben. Zo kan te vaak/te luid muziek afspelen bijdragen aan gehoorschade. Veertig procent van deze kinderen gebruikt draagbare muziekspelers, zoals de mobiele telefoon · Associatie Nederlandse Tandartsen: “600.000 kinderen bezoeken nooit een tandarts” · Terwijl volgens de wetenschappelijke consensus dyslexie (EED) bij slechts 3,6 procent van de kinderen voorkomt, heeft inmiddels in Nederland 8 procent van de leerlingen aan het eind van de basisschool een dyslexieverklaring. Daarvan heeft 6 procent de diagnose EED · Kinderrechters maken zich grote zorgen om de wachtlijsten bij jeugdbescherming. Die zijn zo lang dat er al maanden geen jeugdzorgwerkers beschikbaar zijn om gezinnen te helpen. Het risico is dat er een jaar niks gebeurt. “Kwetsbare kinderen zijn er de dupe van.“ · “De eerste duizend dagen zijn cruciaal” (film). Hoogleraar: “Als een kind zich in de eerste twee jaar van zijn leven niet goed ontwikkelt, heeft hij daar zijn leven lang last van” · Zowel de Wvggz als de Wzd gelden vanaf 2020, net als de wet Bopz nu (blog), ook voor jeugdigen |
Jeugdzorg en financiën
Gemeenten ontvangen via het Gemeentefonds budget van het Rijk voor uitvoering van taken passend bij de Jeugdwet. Voor het overgrote deel van het budget hebben gemeenten bestedingsvrijheid. Het college van B&W bepaalt hoe budget wordt besteed, de gemeenteraad voert hier democratische controle op
Beschikbaar budget gemeenten voor jeugdzorg (in mln. euro)
|
Jaar |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
2021 |
|
Budget |
3.757 |
3.650 |
3.578 |
3.715 |
4.274 |
4.177 |
4.201 |
Jeugdzorg krijgt dit jaar (2019) extra 420 miljoen. In 2020 en 2021 is er 300 miljoen beschikbaar. VNG wilde daarentegen 490 miljoen, vakbond FNV zelfs 950 miljoen extra (750 mln. voor tekort sector en 200 mln. voor arbeidsvoorwaarden) per jaar. De vraag is of dit geld terecht komt bij de directe hulpverlening aan jongeren. Belangrijk is dat geen geld verspild wordt met allerlei aanbestedingen. Want deze aanbestedingen zijn niet verplicht: (“aanbestedingswaanzin”).
Wat er gebeurt: een ondersteuningsteam, jeugdregio’s, transformatieplanen en actielijnen
Wat gebeurt er op beleidsmatig gebied? Het ondersteuningsteam Zorg voor de Jeugd is per 1 januari 2019 van start gegaan om ervoor te zorgen dat we in Nederland beter worden in het bieden van passende hulp aan die kinderen en gezinnen die dit het hardst nodig hebben. Het ondersteuningsteam is er voor de 42 jeugdregio’s (zowel gemeenten als aanbieders), professionals en cliëntenorganisaties. Elke jeugdregio heeft een transformatieplan gemaakt aan de hand van zes actielijnen uit het programma “Zorg voor de Jeugd”. Elke regio heeft een bijdrage hierbij gekregen uit het Transformatiefonds. Als de zes actieplannen worden uitgevoerd, dan wordt versnippering van zorg tegengegaan en komt de jeugdzorg dichter bij huis, dichter bij jongeren en in de wijk te organiseren. Met verbetering voor kinderen en hun ouders.
Mijn eerdere aanbevelingen (onder andere eerder in januari 2019 gemeld)
Naast het actieprogramma van de overheid zou ik tot 10 aanbevelingen (blog) willen komen.
- Stop met aanbestedingen (“aanbestedingswaanzin”).
- Maak per gemeente inzichtelijk: het aantal bewoners, het aantal jeugdigen met hulp, de soorten hulp, de duur van het zorgtraject, het gemeentelijk budget in relatie tot de gemeentelijke kosten
- Maak per jeugdzorgonderdeel met kostprijzen de kosten van uitvoering Jeugdwet publiekelijk en maak deze voor eenieder (in de gemeenteraad) inzichtelijk.
- Maak duidelijk welke taken er vallen onder de Jeugdwet en welke taken GGD-taken zijn, vallend onder de Wpg.
- Breng de kinderpsychiatrie tot nader order (weer) onder bij de Zorgverzekeringswet
- Inventariseer waar er (welke) personeelstekorten er zijn? Maak duidelijk welke invloed dat heeft op de “juiste” zorg, de “juiste” plek en het “juiste” moment.
- Laat huisartsen en gemeenten samenwerken volgens de Leidraad 17 september 2018, met behoud van het verwijsrecht van huisartsen.
- Zorg dat PO-jeugd GGZ beschikbaar is voor de huisartsenzorg. Maar er is geen verplichting om met een PO-jeugd te werken.
- Geef bij wet de ervaringsdeskundigen een belangrijke stem, zodat hulpverleners, jeugdhulpaanbieders en gemeenten werkelijk geïnteresseerd zijn om te horen wat ze beter en anders kunnen doen (aanbeveling in artikel).
- Geef handvatten voor samenstelling wijkteam (disciplines/personeel + competenties) en geef inzicht in de noodzakelijke competenties van de regisseur.
Huisarts en Jeugdwet
In veel gevallen is de huisarts het eerste aanspreekpunt voor kinderen én ouders bij zowel somatische en psychische klachten, gedragsproblemen en opvoedingsproblematiek. Het is de deskundigheid van de huisartsenzorg om patiënten zo nodig naar de goede vervolgzorg te verwijzen. Daarbij is het belangrijk dat de gemeente het verwijsrecht van de huisarts respecteert (blog). Het is niet de taak van de huisarts om een inschatting te maken van een ondersteuningsprofiel in de jeugdhulp. Dat is de taak van de gemeente. Ook heeft de gemeente de taak te regelen dat de jeugdige of zijn ouders naar het oordeel van de jeugdhulpaanbieder benodigde zorg binnen een acceptabele wachttijd (blog) ook daadwerkelijk ontvangt. De afgelopen maand heeft de huisartsenvereniging nog eens het aanbod huisartsenzorg voor de jeugd met psychische klachten beschreven. Met drie modellen als aanbod voor jeugdzorg: basisaanbod, aanvullend aanbod en het bijzondere aanbod, vallend onder de Jeugdwet. Ondersteuning voor de huisarts op het gebied van de zorg voor de jeugd kan worden ingevuld met bijvoorbeeld POH-jeugd, jeugdconsulent of ondersteuner jeugd. Voor huisartsvragen betreffende de ondersteuning over medische verantwoordelijkheid, financiële verantwoordelijkheid en informatie-uitwisseling heeft de huisartsenvereniging een keuzehulp gemaakt over kansen en risico’s voor inzet van een POH-jeugd. De financiering van de praktijkondersteuner kan daarbij komen uit twee stelselwetten (blog), in theorie zelfs uit drie. Of zelfs vanuit een gespecialiseerde aanbieder.
Tot slot + citaat Kinderombudsvrouw
Beleidsmaatregelen horen hand in hand te gaan met inkoop en uitvoering van zinnige zorg op de werkvloer. Zinnige zorg op de werkvloer komt alleen tot stand als gemeenten en zorgaanbieders goed samen werken. Dat begint niet met aanbestedingen of met foute kostencalculaties van overheid en/of toezichthouder. De kosten van jeugdzorg zijn een optelsom van een kostprijs, van het aantal jeugdigen dat jeugdzorg krijgt en van de lengte van het zorgtraject. Op al deze drie punten is winst te boeken. De problematiek van de jeugd, onder andere zoals genoemd in bovenstaand kader, moet ons allen uitdagen. Kijk naar het hier en nu, om de toekomst van morgen te zien. En pleeg dan de juiste interventies. Het slotwoord is voor de Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer: Citaat (12.08.2019): Er is geen centrale visie dus, en ook geen centrale regie. De problemen van jongeren gaan over bijna alle domeinen heen, ze kunnen te maken hebben met gezondheid, armoede, vechtscheidingen en noem maar op. Portefeuillehouders, zowel ministers als bijvoorbeeld wethouders, kunnen soms lastig over de schotten heen kijken. Maar op alle niveaus is de bereidheid nodig om een gezamenlijke visie te ontwikkelen en regie te voeren. Er moet een herbezinning komen, waarbij we de belangen van de jongeren vooropstellen en systemen daarop afstemmen”.
Eerdere blogs over de jeugdzorg
06.09.2013: De GGZ-akker is omgeploegd en opnieuw ingezaaid
25.02.2014: De nieuwe Jeugdwet ziet het levenslicht
17.04.2017: Contractering bij decentralisatie: vastlopen in bureaucratie
08.06.2017: Kinderpsychiaters luiden de noodklok: zo kan het niet verder met de jeugd-GGZ
05.07.2017: Financiering POH-GGZ: koekoeksjong of zangvogel?
08.08.2017: Snelle oplossing van knelpunten in GGZ is noodzakelijk
18.12.2017: Huisarts heeft verwijsrecht binnen de Jeugdwet
05.02.2018: Evaluatie Jeugdwet vraagt snel om vervolgacties
05.02.2018: Praktijkondersteuning huisartsenzorg is onmisbaar (o.a. ggz)
27.06.2018: GGZ-perikelen met impact, ook voor de huisarts
11.10.2018: De transformatie van de jeugdzorg: een magere tussenstand
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
10.01.2019: Aanbevelingen voor betere uitvoering van Jeugdwet
21.01.2019: Welke hulp valt er in 2019 onder de GGZ?
26.01.2019: Modern functionerend wijkteam vraagt om andere randvoorwaarden
12.02.2019: Financiering praktijkondersteuner jeugd komt uit twee stelselwetten
18.03.2019: Wachten op het wegwerken van wachtlijsten
27.04.2019: De nieuwe K van kwaliteit
04.07.2019: Samenhang is ZINVOL: Zorgwetten + Inhoud + Nastreven + Voorwaarden + Organisatie + Logistiek
11.07.2019: Wordt onvrijwillige zorg straks wel vrijwillig gegeven?
20.07.2019: Méér tijd voor patiënt: van incidenteel naar structureel
14.08.2019: Betere GGZ: verleg zwaartepunt van poldertafel naar werkvloer