Er zijn twee verzekerdenmonitors 2024 beschikbaar met informatie over burgers met een zorgverzekering. Allereerst de Zorgthermometer van Vektis (hier), daarnaast een VWS-verzekerdenmonitor (Kamerbrief + Monitor, 21 oktober 2024).
In de VWS-Verzekerdenmonitor 2024 is een (cijfermatige) ontwikkeling van de nationale en internationale aspecten van de Zorgverzekeringswet (Zvw) tot eind 2023 te lezen. Met betrekking tot de nationale aspecten wordt in de Monitor aandacht besteed aan specifieke doelgroepen: verzekerden met een betalingsachterstand zorgpremie (voorheen ‘wanbetalers’ genoemd), onverzekerde personen, onverzekerbare vreemdelingen en gemoedsbezwaarden.
In deze blog ga ik in op de door de minister aangekondigde bezuiniging op zorg voor onverzekerde personen en de consequenties die dat heeft voor de zorgverlening. Zorg die wat de artsenzorg betreft veelal wordt gegeven door ‘straatdokters’.
OVV en SOV
Voor de vergoeding van zorgverlening aan onverzekerden zijn twee regelingen beschikbaar: De regeling voor onverzekerbare vreemdelingen (OVV, monitor hfst. 6) en de Subsidieregeling voor medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden (SOV, monitor hfst. 7).
Citaat uit begeleidende Kamerbrief (21 oktober 2024)
|
“De zorgkosten voor onverzekerbare vreemdelingen zijn gestegen van € 51,4 miljoen naar € 61,3 miljoen. De zorguitgaven ‘subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg aan onverzekerden’ (SOV) zijn gestegen van ca. € 44,5 miljoen in 2021 naar ca. € 74 miljoen in 2023. De stijging van deze zorgkosten heeft met name te maken met inflatie, meer bekendheid van de regelingen en meer zorgbehoevende onverzekerden en onverzekerbare vreemdelingen.” |
Kijkend naar het CAK-plaatje (een/twee) onder de titel en de tekst uit de beide hoofdstukken dan zijn de overeenkomsten en verschillen tussen OVV en SOV…
|
OVV-regeling |
SOV-regeling |
|
Onverzekerde vreemdeling |
Onverzekerd (25,3% v/d declaraties betreft een Nederlander) |
|
Asielzoeker: statuswachtend of in bezwaar |
Geen asielzoeker |
|
Geen verblijfvergunning/ geen rechtmatig verblijf |
Daklozen/ gewezen arbeidsmigranten |
|
Dekt kosten Zvw (basispakket) + kosten Wlz |
Dekt alleen kosten Zvw (basispakket) |
|
Afkomstig uit niet-EU-land |
Afkomstig uit EU-land |
|
= wettelijke bijdrageregeling |
= een subsidieregeling |
|
Macro: €61 mln. (2023), d.i. + 19% tov 2022 |
Macro: €88 mln. (2023), inclusief Oekrainers Macro: €74 mln. (2023), exclusief Oekrainers |
Bezuiniging
De aangekondigde (en omstreden) zorgbezuiniging van 252 miljoen uit het Hoofdlijnenakkoord, betreffen onder meer preventie, zorgstages, zorg aan onverzekerden en het Trimbos-instituut. Straatdokters, die in 2017 zo hard gevochten hebben voor deze SOV-regeling, (Medisch Contact/blog), zien nu dat de minister per 2027 40 miljoen, meer dan de helft van het budget, op deze regeling wil besparen (hier).
Een motie in de Tweede Kamer (Krul/Joseph) om inzicht te geven in de precieze uitwerking van de versobering van de SOV werd eind oktober aangenomen. Een tweede motie (Dijk/Dobbe) om af te zien van deze bezuiniging op medische zorg voor onverzekerden werd echter verworpen (+ hier).
Citaat uit NRC van minister van VWS uit het Kamerdebat (NRC, 25 oktober 2024 + Trouw, 23 oktober 2024 + Trouw, 1 november 2024): ”Ze voegde eraan toe dat achter de 252 miljoen bezuinigingen „geen visie” zit. „We hebben gewoon goed gekeken waar we niet op willen bezuinigen en waarop wel, omdat het bijvoorbeeld niet doelmatig is.”
Welke mensen betreft deze bezuiniging per 2027?
Het betreft niet-verzekeringsplichtige dakloze onverzekerden. Voor het afsluiten van een zorgverzekering heb je een adres nodig dat is geregistreerd in de BRP (Basisregistratie Personen). Dit kan een woonadres of een briefadres zijn. Een postadres is echter niet afdoende (hier). Wie niet geregistreerd staat in de BRP bij de gemeente, schrijft de zorgverzekeraar uit.
Een deel van deze daklozen zijn arbeidsmigranten, vaak uit Oost-Europa, hierheen gehaald voor werk en die na gedane arbeid zonder rechtsbescherming ontslagen worden en zonder huurbescherming dakloos zijn (hier). Migranten die zo zonder inkomen op straat terecht komen. Dit komt mede op het conto van werkgevers (hier), uitzendbureaus (hier) en overheid (hier/hier/hier/hier/hier).
Emile Roemer, in 2020 auteur van de aanbevelingen bij arbeidsmigratie, zegt nu (2024): ”Want als je iedereen goed registreert, krijg je ook zicht op de groep die er misbruik van maakt.”
*Citaat al uit (2020): “Het doel van de aanbevelingen van het Aanjaagteam is dat in Nederland verblijvende arbeidsmigranten volwaardig kunnen deelnemen aan onze samenleving. Daarnaast is het doel, zoals ook aangegeven in het Coalitieakkoord 2022 (Rutte IV), om uitbuiting van werknemers tegen te gaan, slechte huisvesting aan te pakken, en oneerlijke concurrentie en verdringing op de arbeidsmarkt te voorkomen.”
*Citaat, 4 jaar later (2024): “De 800.000 arbeidsmigranten in Nederland leveren een belangrijke en onmisbare bijdrage aan de Nederlandse economie. Zonder hen zou de economie letterlijk tot stilstand komen. Toch is ons arbeidsmigratiebeleid aan herziening toe, om de volgende 5 redenen. Etc.”
Eenieder kan echter lezen waar bij het kabinet Schoof wat betreft ‘buitenlanders’ de focus ligt (hier).
Tot slot kunnen tot de groep daklozen behoren de burgers die na detentie geen huis (en geen inkomen) kunnen vinden (hier).
In Nederland groeit het aantal mensen dat onverzekerd is. Er zijn 30.000 daklozen in Nederland (CBS, 2024). Voor de goede orde: er zijn ook daklozen met een baan en een briefadres (boek, 2024). Als zij als verzekeringsplichtige de zorgpremie niet kunnen betalen, vallen ze tegenwoordig onder de ‘verzekerden met een betalingsachterstand zorgpremie’ (d.i. Monitor, hfst. 2).
Beschouwing
De bezuiniging van 40 miljoen euro betekent dat de hierboven genoemde doelgroep binnen de SOV-regeling, zo wordt gesteld, alleen nog recht heeft op acute zorg. De grootste groep betreft dus dak- en thuisloze EU-arbeidsmigranten die hier legaal verblijven. Deze beperking tot slechts vergoeding van acute zorg per 2027 kan moeilijk standhouden. Acute zorg is met de juiste indicatie noodzakelijke medische zorg. Maar medisch noodzakelijke zorg kan ook niet-acute zorg zijn. Volgens de straatdokters is het bekend dat voor heel Nederland geldt dat dak- en thuislozen niet vroegtijdig sterven door dak- en thuisloosheid, maar door vermijdbare ziekten waarmee ze worden geconfronteerd (hier). Daarnaast weten we al decennia dat een sterke eerstelijnszorg kostenbesparend werkt (Gezondheidsraad, 2004 + blog).
Laten we eens kijken in de Monitor van VWS naar de zorguitgaven van de SOV-regeling…
“Anderzijds kan op basis van deze kostencijfers ook worden gesteld dat de kosten huisartsenzorg te laag zijn om het poortwachterschap vorm te geven“
Zoals uit bovenstaande Tabel 7.1 (kolom 6) blijkt, wordt bijna het hele SOV-budget 2023 aangewend voor ziekenhuiszorg (58%) en GGZ-zorg (32%). Wordt deze uitkomst vergeleken met de budgetverdeelsleutel uit bv. de reguliere Rijksbegroting VWS 2025 (66,8 miljard bruto voor de Zorgverzekeringswet), dan is de verdeling aldaar ziekenhuiszorg (51%) en GGZ (8%!). Bij huisartsenzorg is de verdeelsleutel net andersom: bij SOV is het slechts 0,7% van het budget, bij de Rijksbegroting 2025, is het budgettaire beslag huisartsenzorg 6,7%.
De stijging van de SOV-kosten heeft enerzijds te maken met een toename van het aantal dakloze personen met onverzekerdheid, naast een toename van het aantal gewezen arbeidsmigranten dat in Nederland verblijft (pg.30 + hier).
Anderzijds kan op basis van deze kostencijfers ook worden gesteld dat de kosten huisartsenzorg te laag zijn om het poortwachterschap vorm te geven.
Het is verder aan de bekende kostenduiders des lands uit te leggen waarom binnen de SOV-regeling de kosten van tweedelijnszorg zo dominant zijn? Heeft dat te maken met extra kosten door aanvankelijk zorgmijden en/of uitgestelde zorg? Heeft dat te maken met een toename in 2023 van een recordaantal meldingen (hier) over personen met ‘verward’ of onbegrepen gedrag? Het ging daarbij om zo’n 141.724 meldingen. Dit aantal is de afgelopen jaren helaas fors gestegen. Ter vergelijking: waren het er in 2021 ruim 130 duizend, in 2018 zo’n 90.000.
Heeft dit oplopend aantal te maken met het gegeven, dat recent onderzoeksjournalist Bas Haan in zijn boek beschrijft, dat de kwetsbaarste mensen, die de zorg het hardst nodig hebben, telkens (blog, 2018) tussen wal en schip vallen (hier)? Citaat over dit boek (3 november 2024): “Hij laat zien hoe het komt dat in het rijke Nederland de geestelijke gezondheidszorg zodanig tekortschiet dat de kwetsbaarste patiënten geen hulp krijgen, met grote – soms dodelijke – gevolgen voor henzelf of anderen. Dit boek vertelt het verhaal vanuit diegenen die weggezet worden als ‘overlastgever’, ‘verward persoon’ of zelfs als ‘moordenaar’, maar die in de eerste plaats verwaarloosde psychiatrisch patiënten zijn. Het geeft mensen die je naaste familie hadden kunnen zijn een stem, en laat zien dat ze slachtoffer zijn van een systeemfalen.”
Straatdokter Marcel Slockers over voorgenomen bezuinigingen…
Citaat, 4 november 2024: “Geen medische zorg geven aan onverzekerden is mensonterend en niet zoals binnen de beroepsgroep is afgesproken. Het klopt ook niet met internationale verdragen die Nederland heeft ondertekend. Daarnaast zullen de totale zorgkosten alleen maar stijgen, eerdere onderzoeken hebben dat al laten zien (hier/hier/hier)”.
Marcel schreef recent (25 oktober 2024) een column voor het Medisch Contact hierover. Tevens meldt hij ook dat Europees economisch onderzoek naar de effecten van het alleen verlenen van noodzorg aan migranten (Cost of exclusion from healthcare, 2015) onmiskenbaar aantoont dat reguliere preventieve zorg loont. Een patiënt tijdig behandelen, en niet pas bij acute noodzaak, spaart niet alleen levens. De business case is geen hogere wiskunde, tijdig toegang tot zorg (hier) bieden spaart ook de overheidsbalans. Toegang tot zorg voor dak- en thuisloze mensen heeft, aldus deze huisarts/straatdokter, niet alleen een positieve impact op het individu, maar draagt ook bij aan het verminderen van maatschappelijke kosten.
De internationale verdragen…
“Artikel 4 (tot 1 maart 2027): Het verlenen van medisch noodzakelijke zorg aan een onverzekerde persoon wordt aangewezen als een dienst van algemeen economisch belang in de zin van artikel 106, tweede lid, van het Verdrag over de Werking van de Europese Unie.”
Het meest gezaghebbende verdrag voor ‘het recht op gezondheid’ is het Internationaal Verdrag over economische, sociale en culturele rechten (IVESCR), van 1966 (hier). Het recht op gezondheid is vastgelegd in artikel 12.1, dat stelt: “De Staten die partij zijn bij dit Verdrag erkennen het recht van eenieder op een zo goed mogelijke lichamelijke en geestelijke gezondheid.”
Pharos (hier): “Het recht op gezondheid bepaalt namelijk dat iedereen recht heeft op gezondheidszorg, ongeacht verblijfstatus. In de koppelingswet is daarom opgenomen dat zorgverleners wel degelijk medisch noodzakelijke hulp moeten bieden. Volgens Nederlandse en Europese verdragen hebben ongedocumenteerden recht op noodzakelijke zorg en juridische bijstand, en recht op scholing (voor kinderen tot 18 jaar).”
Wat moet er gebeuren?
Het zijn de straatdokters (hier) en specifiek de huisartsen/straatdokters Marcel Slockers (hier) en Michelle van Tongerloo (hier), tevens auteur van het binnenkort te verschijnen boek ‘Komt een land bij de dokter‘, die al hebben aangegeven wat er moet gebeuren. Dat wat er in het basispakket zit, kan gezien worden als medisch noodzakelijke zorg. Dit kan onder de Zorgverzekeringswet vallen als er geen koppeling meer is tussen de basisregistratie personen en de zorgverzekering. Zodat mensen niet direct onverzekerd raken bij dakloosheid.
Tot slot
Als je als arts met de afgelegde artseneed of verpleegkundige beiden volgens de Nederlandse wetgeving verplicht bent om zorg te bieden aan patiënten, ongeacht hun asielstatus, afkomst of justitieel verleden, zorg er dan ook voor dat er voor het hele jaar een afdoend budget beschikbaar is. Zodat medisch noodzakelijke (basis)zorg van het basispakket, zolang iemand dankzij of ondanks politiek beleid op Nederlandse bodem vertoeft, kan worden verleend (hier).
De zorg voor verzekerden én onverzekerden mag een humaan karakter hebben en houden, waarbij respect voor waardigheid en welzijn van ieder individu centraal staat.
Eerdere gerelateerde blogs:
28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
21.08.2019: Wáár blijft het totaalplaatje? (stijging zorgkosten, personele tekorten, zorgstelsel etc.)
23.08.2019: Dakloos (30.000!)
26.10.2020: Kiezen is een kunst (over politieke zorgkeuzes als het niet meer financierbaar is)
10.04.2021: Aanpak preventie: benut het hele actieplan (multicausaal, integraal, vele wetten)
23.08.2022: Méér armoede schaadt gezondheid en levenskwaliteit (actie bij inflatie/energiecrisis)
09.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (1)
13.03.2023: Voorkómen ziekten betekent beleid richting meer bestaanszekerheid burger (2)
20.04.2023: Zorg voor publieke gezondheid hoort thuis bij alle departementen (Wpg/GGD)
27.11.2023: Zorgparagraaf grootste politieke partij juist nu onder vergrootglas (2. 5ml.kiezer/37zetels)
02.07.2024: Een nieuwe minister gaat beginnen (met Fleur Agema bij VWS + start, kabinet Schoof)