In 2021 wordt het onafhankelijke voedselkeuzelogo “Nutri-score” in Nederland ingevoerd. Het logo is dan weliswaar nog vrijwillig, maar o.a. Europese consumentenorganisaties willen (brief) dat de Nutri-Score een verplicht voedselkeuzelogo wordt. In Nederland mag nu de Nutri-Score nog niet gebruikt worden. De Nederlandse overheid wil de Nutri-Score invoeren op voorwaarde dat het in lijn is met voedselvoorlichting passend bij de Schijf van Vijf. Het gaat, zo is de bedoeling, om op elkaar afgestemde kennis van beide instrumenten.
Voorbeeld
(1) eet vers, onbewerkt, zoals een appel (Schijf van Vijf)
(2) eet je appelmoes in plaats van een appel, kies de meest gezonde variant (Nutri-Score).
Deze blog gaat over de noodzaak van het logo, de kosten ervan en over een alternatief voor de huidige Btw-regeling op gezond voedsel.
De noodzaak van een voedsellogo
Uit onderzoek blijkt dat ondanks tal van gezondheidsconvenanten nog steeds vier van de vijf producten in reclamefolders buiten de Schijf van Vijf vallen. Met name valt de zoete impulsverkoop bij de kassa op. Zie ook deze blog..
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)
De directeur van Unicef NL concludeerde dan ook: “Wij vinden dat het recht van kinderen op gezonde voeding onvoldoende verankerd is in het beleid en de praktijk van Nederlandse supermarkten.”
Het is duidelijk dat straks een logo een verplichtend karakter moet hebben. Hoogleraar voeding en gezondheid, Jaap Seidell: “Maak het verplicht. Anders zullen de fabrikanten het alleen gebruiken als het ze goed uitkomt en ontstaat er cherry picking: voor gezonde producenten is het gratis reclame, ongezonde doen lekker niet mee.”
Wat is de Nutri-score?
|
De Nutri-Score is een voedselkeuzelogo, werkt met verkeerslichtkleuren (groen tot rood) en letters (A tot E) en geeft met deze kleur een oordeel over de voedingswaarde van een product. Zodat de consument voedingsmiddelen binnen dezelfde productgroep, bv. brood, frisdrank, vlees, makkelijker met elkaar kan vergelijken. Informatie over suiker, vet, zout, koolhydraten, hoeveelheid energie is verwerkt in de score. Ook positieve voedingsstoffen worden meegenomen in de score, zoals vezels, eiwitten, fruit, groenten, peulvruchten, noten en bepaalde oliën. Om uiteindelijk de Nutri-score te bepalen krijgen ‘positieve’ en ‘negatieve’ componenten van de voeding punten. Positieve componenten worden afgetrokken van de punten voor ‘negatieve’ componenten. Het resultaat wordt vertaald in een kleurenschaal in vijf stappen, samen met de letters A tot en met E. Gezonde producten krijgen een donkergroene A of lichtgroene B, in het midden is er een gele C. Ongezonde producten zoals snoepjes of vette snacks krijgen een oranje D of zelfs een rode E. De hoop is dat bedrijven hun producten gezonder (moeten) maken om bijvoorbeeld van oranje naar groen te gaan. Relatie met de Schijf van Vijf: De Schijf van Vijf is gebaseerd op de Richtlijnen Goede Voeding en de Voedingsnormen van de Gezondheidsraad. De Schijf van Vijf maakt eerst onderscheid tussen voedingsmiddelen die goed of minder goed voor de gezondheid zijn. Daarna wordt naar de voedingsstoffen gekeken. De gezondere voedingsmiddelen staan in de Schijf van Vijf. De Nutri-Score kijkt naar de voedingsstoffen en losse ingrediënten. Ze kijken niet naar het voedingsmiddel als geheel. Zo maken ze in hun methode geen verschil tussen gezonde en minder gezonde voedingsmiddelen. Dus bijvoorbeeld groente en koekjes houden ze langs dezelfde meetlat. Hierdoor kunnen voedingsmiddelen in vrijwel álle productgroepen op een goede score uitkomen. Zo kunnen bijvoorbeeld sommige light-frisdranken, witte rijst, pizza of gezouten noten een groene A of B krijgen, terwijl deze niet in de Schijf van Vijf vallen. En voedingsmiddelen als plantaardige oliën en 30+ kaas, die wel in de Schijf van Vijf vallen, krijgen een C-, D- of E-score. Om Nutri-Score straks aan te laten sluiten bij de Nederlandse voedingsvoorlichting van de Schijf van Vijf zijn dus aanpassingen nodig. Met bij deze aanpassing speciale aandacht voor het toegenomen gebruik door de industrie van additieven, zoals zoetstoffen en smaakversterkers, zeer waarschijnlijk in specifieke productgroepen. Als voedingswaarde-etiket geeft de Nutri-Score nu nog geen informatie over additieven. |
Jong geleerd, oud gedaan
Een goed voedselkeuzelogo is één van de belangrijkste aanbevelingen van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) om obesitas en overgewicht aan te pakken.
Van de volwassen EU-bevolking heeft 35% overgewicht en 17% is obees. Een op de twee volwassenen en een op de drie kinderen is te zwaar. Vooral de toename van obesitas bij kinderen is een zorgwekkende ontwikkeling. Obese kinderen houden vaak hun leven lang gezondheidsproblemen, zoals diabetes, hart- en vaatziekten en andere ernstige chronische aandoeningen. Daarom is het ook zo triest dat driekwart van de kinderproducten uit de supermarkt niet past in de Schijf van Vijf (Unicef/NRC, 31 augustus 2020).
De macrokosten van overgewicht
Obesitas en de gevolgen ervan kosten de samenleving handenvol geld. Dat geld kan beter besteed worden aan preventie, zo lees ik elke week in kranten, vakbladen, bijscholingsverslagen en stapels rapporten.
Met de beschreven en beleden triple-aim religie zijn overheden slechts geïnteresseerd in programma’s voor obesitaspreventie die op de korte termijn kostenbesparend werken. De overheid moet echter een veel actievere rol pakken en zich niet laten beïnvloeden door marketingverhalen en aangetoonde lobbycratie. Met de laatst doorgevoerde Btw-verhoging (januari 2019) zijn groente, fruit, kraanwater en het sportschoolabonnement duurder geworden. Dat kan niet de bedoeling zijn.
NB: Voeding is trouwens maar één van de risicofactoren bij gezondheid bevorderend gedrag. Denk ook aan roken, genotsmiddelen, bewegen, lichaamshouding, hypertensie, werk, inkomen, huisvesting, vergunning snackbar etc.. Laat ook dat duidelijk zijn.
Kosten introductie voedsellogo Nutri-Score
|
Antwoorden bij Kamervragen over Rijksbegroting VWS 2021, 26 oktober 2020 (vraag 459 en 460). Citaat: “Sinds 2019 wordt gewerkt aan de voorbereiding van de introductie van het voedselkeuzelogo. Hiervoor zijn kosten gemaakt voor een consumentenonderzoek door Motivaction en een onderzoek door het RIVM en het Voedingscentrum om de aansluiting van enkele voedselkeuzelogo’s bij de Schijf van Vijf te analyseren. Daarnaast zijn communicatievoorbereidingen getroffen en worden alle voorbereidende stappen afgestemd met de betrokken belanghebbende partijen (voedingsmiddelenindustrie, supermarkten en consumentenorganisaties). In 2019 is hiervoor ongeveer €450.000 uitgegeven. In 2020 zal dit ongeveer €430.000 zijn. Vanaf 2021 wordt toegewerkt naar de daadwerkelijke introductie van het voedselkeuzelogo. Hiervoor zullen kosten worden gemaakt voor de uitvoering (portaal voor bedrijven, internationale afspraken), wetenschappelijke evaluatie en een mogelijke publiekscampagne. Ook in de jaren daarna zullen kosten gemaakt worden voor de uitvoering van het voedselkeuzelogo. Naar verwachting zullen de kosten voor deze uitvoering jaarlijks rond de €300.000 liggen. De kosten voor een publiekscampagne zijn nog niet definitief vastgesteld. Tenslotte kunnen nog kosten worden gemaakt voor aanvullende onderzoeken, zoals onderzoek naar de monitoring van de uitrol, consumentengedrag en evaluatie. Deze zijn op dit moment nog niet bekend. Wat kost het terugdraaien van de btw-verhoging op groente en fruit? Antwoord: Het verlaagde btw-tarief is per 2019 verhoogd naar 9%. Dit betreft onder andere eten en drinken, dus ook groente en fruit. Voor een precies antwoord op deze vraag, zou het nodig zijn te definiëren wat exact onder «groente en fruit» moet worden verstaan. Ik geef u een indicatie, uitgaande van de consumptiecijfers van het CBS: een verlaging van de btw op groente en fruit (zowel in de supermarkt als in de horeca) naar 6% leidt tot een budgettaire derving van circa €350 miljoen.” Kortom, voorlopig liggen de kosten wat betreft de introductie van het voedselkeuzelogo rond de €2,4 miljoen: 450.000 + 430.000 + 4x 300.000 (kabinetsperiode) exclusief kosten publiekscampagne. Verlaging van BTW op groente en fruit van 9% naar 6% kost de schatkist €350 mln. |
Maak bij preventie gebruik van kringloopfinanciering
Het principe van kringloopfinanciering is simpel. Leveranciers van relatief ongezonder voedsel (fastfood, voorbereide gerechten etc.) en/of genotmiddelen betalen relatief méér belasting dan leveranciers van gezonde producten: belasting ongezonde producten (BOP).
Deze in theorie progressief oplopende BOP, te betalen door de fabrikant, vervangt dan het huidige vaste Btw-percentage op voedsel, genotmiddelen en drank. Met deze kringloopfinanciering wordt gezonde voeding eerder betaalbaar voor (de risicogroep van) lagere inkomens.
De totale BOP-opbrengst vormt het preventiebudget en kan worden ingezet voor publiekscampagnes (collectieve preventie), onderwijsvoorlichting en voor geïndiceerde primaire en secundaire preventie bij individuen. Het woord kringloop slaat op het principe dat hier “de fabrikanten zélf betalen (en dat progressief) voor de consequenties van de door henzelf bewust gekozen verkoop van een ongezond product als eigen verdienmodel”.
Met deze BOP dalen de preventiekosten niet neer, zoals nu, binnen een van de vijf stelselwetten. BOP-gelden die vervolgens met ontschotting zowel door verzekeraars, gemeenten als zorgkantoren zijn aan te wenden bij domein overstijgende zorginkoop en/of zorgprogramma’s bij leefstijlbeïnvloeding, bv. bij GLI in de Zorgverzekeringswet.
Natuurlijk is de hoop dat met de BOP de fabrikanten zélf zich meer gaan inspannen om binnen het Akkoord Verbetering Productsamenstelling (AVP) versneld producten te verkopen uit de Schijf van Vijf én met een Nutri-Score A.
Financiering van zinnige preventie, dat is na 15 jaar voedsellobby nu eerst een kwestie van beleidsmatig omdenken.
Eerdere blogs over preventie
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop (beeldmateriaal over preventie)
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie (GLI per 2019)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
23.08.2019: Dakloos (30.000!)
30.08.2019: Nieuwe richtlijn LDL-cholesterol biedt niemand een handvat (meerwaarde onbewezen)
05.06.2020: De wondere wereld van hoortoestellen (basisverzekering, wel geheel of deels bijbetalen)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
16.07.2020: Druk op zorggroepen opgevoerd vaker het GLI-programma te organiseren (NZa)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
07.09.2020: Voor beter aanbod gezonde kindervoeding is daadkracht nodig (Unicef-onderzoek)