Politieke partij VVD heeft de andere coalitiepartijen één dag voor de presentatie van het Nationaal Preventieakkoord (november 2018) overgehaald om een aantal maatregelen af te zwakken, te vertragen of helemaal te schrappen (Bron: The Investigative Desk via Follow The Money en NOS, 25 augustus 2020). De sector van de tabaksindustrie mocht formeel niet meepraten aan de overlegtafels over invulling van het preventieakkoord, maar heeft alsnog met steun van bondgenoten (VNO-NCW, MKB-Nederland, het CBL als supermarktkoepel en de detailhandel) invloed op het akkoord uitgeoefend via direct lobbywerk bij het kabinet. Citaat: “Het pakket antirookmaatregelen dat de deelnemers aan de tabakstafel samen met het ministerie van VWS en Blokhuis samenstelde, werd in het coalitieoverleg sterk afgezwakt. Hoofdrolspeler was de VVD, die vond dat ondernemersbelangen mee moesten wegen en bij wie de industrie een gewillig oor vond. Het gevolg is dat de geplande prijsverhoging van een pakje sigaretten naar 10 euro op losse schroeven staat en dat de afgesproken maatregelen vrijwel zeker onvoldoende zijn om de doelstellingen van minder dan 5 procent rokers in 2040 – onder wie geen jongeren – te halen. Aan de VVD is ook te danken dat kleine winkeliers met een hoge tabaksomzet van het uitstalverbod zijn uitgezonderd.”
Daarmee werd duidelijk dat de doelstellingen, vastgelegd in het regeerakkoord, niet konden worden gehaald. Deze doelstelling was dat kinderen die in 2018, het jaar van het akkoord, geboren zouden worden, tot de eerste ‘rookvrije generatie’ zouden gaan behoren. Concreet moest in 2020 minder dan twintig procent van de volwassenen roken. In 2040 zou dat gedaald moeten zijn tot minder dan vijf procent en zou ook geen enkele jongere of zwangere vrouw meer roken.
Situatie 2019
Tussen 2014 en 2019 is het percentage rokers onder volwassenen weliswaar significant gedaald van 25,7% naar 21,7%, maar is juist het aantal rokers in de leeftijdsgroep 20-24 jaar onverminderd hoog. In 2019 rookte 1 op de 3 jongvolwassenen in deze leeftijdsgroep (Bron: CBS Gezondheidsenquête van de Leefstijlmonitor 2019, Trimbos instituut, Volkskrant, 14 juli 2020). Met name de marketing van de tabaksindustrie is hiervoor verantwoordelijk. Met de gesuggereerde koppeling van (soms aangeprate) spanning/stress aan de vermeende ontspanning vervolgens als “stresstherapie” van het roken van verslavende nicotine/teer. Of, ook toegepast, met het werken van door de tabaksindustrie betaalde filmpjes waarin influencers naar hartenlust tabaksrook uitblazen richting de camera en kijkende jongeren. Marketing van de tabaksindustrie gekoppeld aan niet transparantie lobbycratie in de politiek bij het kabinet, dat zijn hier de hoofdproblemen.
“Business case”
Dat reguliere tabaksontmoediging niet loont, is al in 2017 aangetoond. Bij ‘stop roken’ is juist daarom de overheid met interventies aan zet! (Uit Artikel NTvG, 8 juli 2017)
|
· Roken kost de Nederlandse samenleving 33 miljard euro per jaar. · Voor het grootste deel betreft dit de geldelijke waardering van gezondheidsverliezen; dit zijn ‘zachte’ euro’s die niet opnieuw uitgegeven kunnen worden. · In ‘harde’ euro’s ontlopen de kosten en baten elkaar niet veel, waardoor er geen duidelijke business-case voor antirookbeleid is. · De grootste winsten van tabaksontmoediging zijn gezondheidswinst voor mensen en productiviteitswinst voor het bedrijfsleven. Maar die winsten zijn niet gemakkelijk te realiseren, omdat ook in de gunstigste scenario’s het aantal rokers maar langzaam daalt. · Accijnzen hebben de beste papieren om het roken tegen te gaan. De winst van antirookbeleid bestaat daarom vooral uit accijnsinkomsten voor de overheid. · De rekening van roken maakt pijnlijk duidelijk dat er in de kosten en baten geen duidelijke financiële prikkel zit om het rookgedrag te veranderen. De grootste belanghebbenden zijn de rokers zelf, maar zij zijn veelal verslaafd en niet bij machte om zelfstandig te stoppen. Afhankelijk van de politieke weging van die verslaving en de nadelige gevolgen voor de omgeving is er sprake van een maatschappelijk vraagstuk. Maar in alle gevallen en in harde euro’s ontlopen de kosten en baten van roken elkaar niet veel, zodat er geen aantrekkelijke business-case is, voor welke partij dan ook, om in tabaksontmoediging te investeren. Daarmee onderstreept de maatschappelijke kosten-batenanalyse het maatschappelijke karakter van het probleem en de oplossingen. En daarmee is een grote rol voor de overheid weggelegd. Accijnsverhoging blijft een voor de hand liggende optie, te meer omdat deze volgens de wetenschappelijke literatuur effectiever is dan mediacampagnes als zodanig |
De politiek, kabinet en rijksoverheid kunnen met maatregelen ingrijpen: rookverboden, reclameverboden, uitbreiden verkoopverboden, niet in supermarkten, hulp bij stoppen met roken, massa mediale campagne, jaarlijks een stevige accijnsverhoging, waarmee onder andere de medische schade en stopprogramma’s worden gefinancierd (kringloopfinanciering). Zo moeilijk is het allemaal niet.
Waar een wil is, is een weg
Waar een politieke wil is, is een politieke weg. Dat geldt ook voor de VVD. Er is hoop, voorzichtig komt ook de VVD achter het marktgordijn vandaan. Vandaag is in de Volkskrant (25 augustus 2020) te lezen: “wat bij de VVD speelt, en bij alle andere partijen terugkomt, is de verschuivende balans tussen overheid en markt. We komen niet met een mantra van een zo klein mogelijke overheid. We willen een krachtige, effectieve staat, die noblesse oblige, goede kwaliteit levert en daarop gecontroleerd wordt.” Breng dat nu eens met een antirookbeleid in de praktijk!
Want als we weten dat incidenteel roken kan leiden tot dagelijks gebruik op latere leeftijd, waarbij geldt dat hoe langer jongeren roken, hoe moeilijker het is ervan af te komen, dan zal prioriteit gegeven moeten worden aan gezondheidswinst van de populatie ten koste van ondernemerswinst, zeker bij een bewezen ongezond product. Leven is kiezen!
Dat de VVD nu al 10 jaar de premier levert, geeft een extra verantwoordelijkheid. Maar dat juist de VVD, van Hans Hoogervorst (in 2003) tot en met Tamara van Ark (recent), van de laatste 17 jaar ook al 13 jaar de minister van VWS/medische zorg levert, is, kijkend naar de voortgang binnen dit dossier, ronduit pijnlijk te noemen.
Eerdere blogs over preventie en het preventieakoord
31.05.2017: Gevraagd: minister van Gezondheidsbevordering (M/V) (kabinetsformatie)
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop (beeldmateriaal over preventie)
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig (risico lage SES)
29.01.2018: De nulde lijn (veel thuisarts.nl, maar niet iedereen is in staat tot zelfregie)
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen? (invoeren BOP)
28.05.2018: Schuldenproblematiek raakt ook het medisch domein (geen perspectief)
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie (GLI per 2019)
21.06.2018: Gevolgen van veranderingen in zorg richting 2040 (RIVM Toekomst Verkenning)
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
02.09.2018: Water 0.0 (prima kraanwater, nul calorieën, niet in plastic, dus geen belasting voor milieu))
11.09.2018: Wordt de illegale drugsindustrie een bedreiging voor de volksgezondheid?
21.10.2018: Werken aan de agenda van de vooruitgang (zorgstelsel, burgerparticipatie, preventie)
10.11.2018: Alleen met interventies zijn problemen in achterstandswijken oplosbaar
20.11.2018: De noodzakelijke bijsluiter bij drugs (schade gezondheid door drugs)
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
19.08.2019: Armoede, een weg te werken schandvlek (een voedingsbodem voor slecht ouderschap enz.)
23.08.2019: Dakloos (30.000!)
30.08.2019: Nieuwe richtlijn LDL-cholesterol biedt niemand een handvat (meerwaarde onbewezen)
05.06.2020: De wondere wereld van hoortoestellen (basisverzekering, wel geheel of deels bijbetalen)
09.07.2020: Preventie: een moeizame tocht van wieg tot graf (school, werk, thuis, ook sociaal)
16.07.2020: Druk op zorggroepen opgevoerd vaker het GLI-programma te organiseren (NZa)