In deze blog staat bespreking van de opinie van Mark van Houdenhoven (MvH) over ZorgDomein centraal. MvH is naast columnist van Medisch Contact in het dagelijkse leven CEO van de Maartenskliniek en bijzonder hoogleraar Economische bedrijfsvoering in de gezondheidszorg aan de Faculteit der Managementwetenschappen van de Radboud Universiteit.
ZorgDomein is, zoals bekend, al 17 jaar een in Nederland ontwikkeld digitaal platform met een sleutelfunctie bij in 2019 ongeveer 14 miljoen verwijzingen voor 6 miljoen patiënten naar eerste-, tweede- en derdelijns zorg. Ruim 80.000 zorgverleners, waaronder bijna alle huisartsen en ziekenhuizen communiceren via de nationale infrastructuur van ZorgDomein.
MvH vindt dat ZorgDomein weliswaar “zich fantastisch heeft ontwikkeld”, maar heeft zijn bedenkingen of NL deze nationale infrastructuur met feitelijk een nutsfunctie moet onderbrengen bij een marktpartij. Hij vindt dat ZorgDomein nu een monopoliepositie inneemt, vergelijkt de betaling met een tolwegconstructie en mist de centrale regie en regelgeving van de overheid met garanties voor een naadloze en drempelloze gegevensuitwisseling. Enfin, lees in onderstaand kader zelf de belangrijkste citaten van zijn bezwaren in zijn recente opiniestuk in de NRC.
Citaten uit opiniestuk in NRC (18 juli 2021) van Mark van Houdenhoven
|
“Begin dit jaar kocht Rabobank het aandeel ZorgDomein van de Amerikaans vermogensbeheerder Levine Leichtman Capital Partners. Wat de private-equitymaatschappij hiervoor ontving, is onbekend. Voor de Nederlandse zorg is het vooralsnog geen zegen dat de aandelen in handen zijn gebleven van een private partij als Rabobank. Bijna alle verwijzingen van de huisarts naar het ziekenhuis gaan via deze elektronische rotonde. Daarmee is het een belangrijke schakel op de digitale snelweg. Om via deze virtuele rotonde een bericht van de huisarts naar het ziekenhuis te sturen, betaalt het ziekenhuis een vast bedrag. Daarbovenop moet er per bericht worden betaald. Doordat ZorgDomein bijna 100 procent van de markt in handen heeft, kan niemand ontsnappen aan de almacht van deze virtuele tolweg. Voor de duidelijkheid: bij een fysiek wegennet verrichten grote bedrijven de bouw en het onderhoud in opdracht van de overheden. Ze worden betaald voor het werk dat ze doen. Niet voor het aantal auto’s dat over de weg rijdt. Natuurlijk maken zij winst, terecht. Maar ze proberen natuurlijk ook te innoveren. ZorgDomein wordt betaald voor het werk dat het doet maar is daarnaast ook eigenaar van de weg, de elektronische rotonde. En vanuit dat perspectief laten ze hun klanten betalen per verwijzing die over de digitale rotonde gaat. Feitelijk een tolweg in private handen. In mijn optiek is het een basistaak van de overheid om deze cruciale digitale zorginfrastructuur overeind te houden en door te ontwikkelen, als nutsvoorziening. De bouw, het onderhoud en de benodigde innovatie kunnen worden uitgevoerd door private partijen. Maar het eigendom ligt bij de samenleving. Betaling per bericht is dus uit den boze. Er is immers geen keuze door de bijna 100 procent marktaandeel, waardoor de tolwegvariant in de zorg tot onwenselijk monopolistisch gedrag leidt. Betaling per bericht kan bovendien een belemmering zijn voor de toegankelijkheid van de zorg. Dat Rabobank een aandeel koopt in ZorgDomein is begrijpelijk. Maar ook bij Rabobank staat winststreven op de eerste plaats. Weliswaar zijn er duidelijke principes opgesteld over hoe ZorgDomein de bedrijfsvoering inricht. Maar het principe van de tolweg is onveranderd. Daarmee blijft onze cruciale infrastructuur in private handen. Helaas ontbreekt er in de landelijke discussie één opvallende partij: de overheid. Die is ten eerste nodig om te verklaren dat de digitale rotonde een cruciale zorginfrastructuur is. Daarnaast dient zij de verantwoordelijkheid te nemen om een en ander te realiseren. De overheid moet zich keren tegen het principe van tolheffing op de digitale zorgrotonde en dat ook daadwerkelijk vastleggen in een wet. Ten slotte hoort de overheid van de bouwers te eisen dat elke digitale weg erop kan worden aangesloten. Dit laatste is van belang voor bijvoorbeeld verwijzingen tussen fysiotherapeuten en huisartsen, tussen ziekenhuizen en verpleeghuizen en voor talloze andere combinaties. Met als doel een naadloze en drempelloze gegevensuitwisseling in het belang van de kwaliteit van de zorg. Op dit moment proberen wordt nog niet de vraag beantwoord of het eigendom van digitale rotondes en de cruciale zorginfrastructuur in private handen kan blijven. Zonder fundamentele stellingname van de overheid bestaat het gevaar dat er in de zorg straks vele rotondes naast elkaar ontstaan. Dan wordt kennis, energie en weer heel veel geld verspild. Bovendien moeten alle zorginstellingen, huisartsen en andere zorgverleners dan worden aangesloten op verschillende digitale knooppunten.” |
Hoe komt de juiste ICT op de juiste plek in de juiste handen? Ook de aandeelhouders van ZorgDomein lijken, intenser dan nu, aan zet om de cruciale infrastructuur publiekelijk te borgen.
Beschouwing
Het nut van een verwijsapplicatie staat al die jaren niet ter discussie. Ook heeft ZorgDomein recent nog zeer nuttig inzicht gegeven in de wijzigingen rondom verwijzen ten tijde van corona (hier/hier/hier).
Het was MvH die zich al eerder heeft uitgesproken over de monopoliepositie van ZorgDomein als private partij en hun betalingssystematiek daarbij (Medisch Contact, 4 mei 2018 en NRC, 24 oktober 2018). Dat was naar aanleiding van een 35% aandelenovername in mei 2017 bij ZorgDomein van Levine Leichtman Capital Partner, een Amerikaanse investeerder met het kenmerk van private equity. Waarbij aansluitend aan deze overname de financieringssystematiek voor ziekenhuizen werd veranderd. Private equity wil in het algemeen zeggen het inbrengen van privaat geld in ruil voor medezeggenschap met winstoogmerk.
Dat huisartsen in 2018 over de afloop van deze overname van een systeemkritische organisatie als ZorgDomein ook hun bedenkingen hadden, blijkt overduidelijk uit het interview wat twee huisartsen destijds hadden met de oprichter en CEO van ZorgDomein (Synthesis, april 2019). Een aanrader om ook nu nog te lezen.
Dat het aandelenpakket 2,5 jaar later door de Rabobank is overgenomen, past naadloos bij het gedrag van private equity. Wat Rabobank heeft betaald en welke winst de Amerikaanse investeerder heeft gemaakt, zijn niet bekend, evenmin als nu de (nieuwe) winstdoelstelling van ZorgDomein. Linksom (premiebetaling) en/of rechtsom (inkomensafhankelijke belastingbetaling) draait de burger met diens verzekeringsplicht (ook) voor de kosten van ZorgDomein op. Als gevolg van het toegenomen aantal zorgaanbieders en zorgaanvragen, steeg voor ZorgDomein in 2019 de omzet naar 17.8 miljoen euro. De kosten namen toe tot 14.2 miljoen (jaarverslag 2019, pg.15).
Het pleidooi van MvH voor meer, dan wel een ander soort overheidsbemoeienis, is zeer terecht. Te vaak wordt doodleuk gemeld dat “de marktpartijen aan zet” zijn om tot een oplossing te komen. Bovendien is er hier maar één marktpartij en dat met een enorme hoeveelheid zorgdata. Terwijl juist hier de marktpartij(en) (pas) aan zet zijn als de overheid zelf de kaders schetst: vooraf en steeds namens de betalende burger bijsturend. Ofwel, in de terminologie van MvH dat overheid eist dat ten behoeve van gegevensuitwisseling “elke digitale weg op een vaste digitale rotonde” kan worden aangesloten. En dat het niet transparante tolheffingsmodel voor onderhoud van de digitale rotonde plaats maakt voor een inzichtelijke kostenbijdrage.
MvH spreekt ook al over een alternatief voor ZorgDomein, een breed gesteund initiatief met de simpele naam ‘Verwijzen’, bedoeld om een digitale rotonde 2.0 te bouwen. Zorgverzekeraars, ziekenhuizen, huisartsen en bijvoorbeeld UMC’s zouden daar nu al een bijdrage aan leveren. Hoe komt de juiste ICT op de juiste plek in de juiste handen? Ook de aandeelhouders van ZorgDomein lijken, intenser dan nu, aan zet om de cruciale infrastructuur publiekelijk te borgen.
Tot slot
Een zo essentieel onderdeel van zorgcommunicatie hoort niet in handen te zijn van een private partij. Als publieke borging van een verwijsapplicatie als doel voor de toekomst het nieuwe realisme is, verankerd in wetgeving, dan is het zoeken naar de juiste instrumenten om dit te bereiken slechts een kwestie van politieke wil en planmatige uitwerking.
Eerdere blogs over zorg-ICT
14.05.2018: De waarde van eHealth (toegankelijkheid)
29.08.2018: Niet een PGO, maar een e-community biedt kans op meer zelfregie (ervaringen delen)
26.09.2018: Medische noodzaak versus privacy (bij informatie-uitwisseling)
10.12.2018: Op weg van een digitale chaos nu naar bewezen ICT-meerwaarde straks
10.09.2019: Wie is er geholpen met een PGO? (inzage beter? Aan het werk met eigen gegevens!)
16.09.2019: Probleem in zorg-ICT en dan ook nog de cybersecurity (mogelijkheden overschat)
07.12.2020: Cybercriminaliteit gaat ook zorgsector niet voorbij (Hof van Twente/situatie NL)
13.02.2021: De juiste ICT op de juiste plek: wie durft de kosten te berekenen? (digitale transitie)
ZD werkt super, is voor verwijzers gratis. Waarom zou een tweede of derde partij nodig zijn? Wie zou een concurrent kunnen ontwerpen? Nationaliseren zou goed zijn maar staat haaks op marktwerking. In China kunnen ze dit, maar willen we dat?
Arstrid, ZD is niet gratis, het is voor huisartsen gratis. Maar dat is niet het punt, het gaat erom dat de regelgeving rond een digitale structuur van gegevensuitwisseling wordt bepaald door de overheid. Dan kan alsnog wel de uitvoering in private handen liggen. Nu is het met ZD een monopolie, nog niet erg, mits in handen van de overheid. HGr AM