De mededeling vorige week (RTL, 23 mei 2024), over de uitkomst van een onderzoek naar e-sigaretten (hier/hier), is om twee redenen schokkend te noemen. Allereerst vanwege de bevinding dat er zelfs giftige metalen en kankerverwekkende stoffen in deze e-sigaretten zijn gevonden, alsmede soms de vondst van veel meer nicotine dan wettelijk is toegestaan.
Daarnaast de constatering dat de huidige wet- en regelgeving, alsmede toezicht en handhaving, blijkbaar niet afdoende is in het monitoren van wat er daadwerkelijk als vapes op “de markt” verschijnt of kan verschijnen.
Begin dit jaar 2024 is al uitgebreid ingegaan op de nadelen van het vapen, omdat ook toen al de omvang van het gebruik zorgelijke prevalentiecijfers liet zien.
06.01.2024: Stoppen met roken: waar een collectieve wil is, is er ook een weg (verbod vape)
Uitkomst van het Trimbosinstituut (Trimbos, 3 oktober 2023) liet namelijk zien dat bijna net zoveel jongeren vapen als roken: 21,7 procent van de Nederlandse jongeren en jongvolwassenen (12 tot en met 25 jaar) heeft in het afgelopen jaar een e-sigaret gebruikt. Bijna een derde (27,4 procent) heeft sigaretten gerookt. En 69,1% van de jongeren die maandelijks een e-sigaret gebruiken, roken óók maandelijks sigaretten.
Hoe nu verder? Ook in ons land wordt nu geconstateerd dat met vapen het risico op blootstelling aan metalen (lood/formaldehyde) wordt vergroot, wat mogelijk de ontwikkeling van hersenen en organen kan schaden. De oplossing zal toch gevonden moeten worden in verdieping van het onderliggend probleem, naast aanvullende regelgeving met betrekking tot beperken van vapen. Waarbij de jeugd wordt geholpen en wordt beschermd tegen nicotineverslaving en blootstelling aan metalen.
Het RTL-onderzoek (bron: plaatje onder de titel)
|
RTL Nieuws kreeg van tien middelbare scholen in het land in beslag genomen e-sigaretten toegestuurd. Een selectie daaruit van 20 vapes werd in een gespecialiseerd laboratorium in Liverpool getest op de inhoud en op schadelijke stoffen in de damp. Uitslag: · In 8 van de 20 vapes zat (veel) meer nicotine dan wettelijk is toegestaan. Eén onderzochte vape bevatte 11 keer meer nicotine dan de toegestane 20 mg/ml. · Alle onderzochte vapes hadden een grotere inhoud dat wettelijk is toegestaan. Terwijl 600 trekjes het maximum is, hadden sommige vapes een inhoud tot wel 15.000 trekjes · In 7 van de 20 vapes is formaldehyde aangetroffen · In 3 van de 20 vapes is lood aangetroffen · In verschillende vapes is ook nikkel, aceton, ijzer, acroleïne, valeraldehyde en butyraldehyde aangetroffen. |
In het buitenland: gelijke bevindingen
Ruim 1 maand eerder kwamen ook uit het buitenland al soortgelijke bevindingen (NOS, 2 mei 2024 + BMJ, 29 april 2024). Dit zei toen een Nederlandse kinderlongarts (citaat): “We zien af en toe jongeren op de intensive care terechtkomen met serieuze ademhalingsproblemen door het vapen. Maar ik maak me meer zorgen over de stille schade aan het brein van jongeren. Over de langetermijngevolgen is nog relatief weinig zeker, omdat vapes nog niet zo lang bestaan. Over 20, 30 jaar zullen we veel meer weten. Maar het is allang duidelijk dat het slecht is, zeker niet beter dan sigaretten. Tien jaar geleden was er een Brits onderzoek waarin werd geclaimd dat vapen 95 procent minder schadelijk was dan roken. Die claim was niet op wetenschappelijke feiten gebaseerd en sommige onderzoekers bleken banden te hebben met de vape-industrie. Toch is dat verhaal heel hardnekkig. In veel vapes komt meer nicotine voor dan in één à twee pakjes sigaretten. Dat maakt het heel verslavend. Daarnaast zijn er jongeren die naast het vapen ook gaan roken, wat nog meer schade veroorzaakt.”
Roken wat, naast de bekende gezondheidsschade, zo is inmiddels bekend ook afweerreacties binnen het immuunsysteem aantast (NRC, 15 februari 2024). Overigens, al eerder waren er in ons eigen land signalen over de gezondheidsschade van vapen en de misleidende toegepaste marketing daarbij (NRC, 15 april 2024).
Wat nu? Drie verzoeken in het burgerinitiatief…
Nicotineafhankelijkheid is een verslavingsprobleem. Altijd staat in de zorg het individu voorop, met een liefdevol persoonsgerichte mogelijkheid tot verslavingszorg op maat, ook voor jongeren die willen stoppen met roken en/of vapen (NOS, 28 mei 2024). Met ook aandacht voor de mentale component van jongeren, bv. zie bij gebruik van jeugdzorg (hier) en/of bv. vanwege de hedendaagse prestatiedruk (hier/hier/hier). Uiteraard hebben ouders met bespreken van het gedrag een rol (hier/hier).
Daarnaast is ook de politiek aan zet voor regulerende wetgeving. Eerder gevraagde en benoemde maatregelen tegen vapen én roken hebben bij een ontmoedigingsbeleid nog steeds een actuele status (blog). Legale varianten van vapes met smaakjes zijn inmiddels al wel verboden.
De staatssecretaris van het demissionaire kabinet heeft dit jaar nog eens het beleid ten aanzien van verkooppunten toegelicht (citaat Kamerbrief, 28 februari 2024): “Per 1 juli dit jaar wordt de verkoop van rookwaren in supermarkten verboden, in 2025 is de verkoop van e-sigaretten voorbehouden aan speciaalzaken, in 2030 wordt de verkoop van tabaksproducten in tankstations verboden en per 2032 is ook de verkoop van tabaksproducten voorbehouden aan slechts speciaalzaken.”
Na de mededeling van het RTL-onderzoek lezen we als reacties vanuit de politiek (TabakNee, 23 mei 2024) veel verontwaardiging. Een goed vertrekpunt voor aanscherping van beleid.
|
“Echt bizar waar kinderen aan blootgesteld worden”, stelt Wieke Paulusma (D66) bij RTL Nieuws. Zij wil extra controles door de NVWA en hogere boetes. Ook Patrick Crijns (PVV) vraagt daarom: “Het huidige toezicht door de NVWA schiet tekort, met name omdat het zich niet richt op sociale media, waar veel jongeren hun vapes kopen. Er is een dringende noodzaak voor striktere handhaving en gerichte acties om deze ongereguleerde verkoop aan te pakken.” Judith Tielen (VVD) en Daniëlle Jansen (NSC) pleiten eveneens voor intensivering van de handhaving. Tielen: “Handhaving moet veel meer met de tijd mee; aanpakken van verkoop online, op straat en onder de toonbank.” Staatssecretaris Van Ooijen lijkt daar ook voor te voelen. “Ongelofelijk wat we hier zien”, zegt hij over het onderzoek van RTL Nieuws. Hij wil de NVWA extra bevoegdheden geven: “We moeten echt stappen verderzetten. We zijn begonnen, maar zijn nog zeker niet bij het eindpunt.” |
Al eerder was de staatssecretaris overigens van plan de NVWA extra bevoegdheden te geven (Kamerbrief, 29 november 2023).
De hamvraag
De hamvraag is in hoeverre de politiek (landelijk, Europees, geopolitiek) de tabaksindustrie en de daarbij horende lobbyisten gaat disciplineren. Eerder (hoofddoel NPA, 2018) is voor 2040 een gezamenlijke ambitie vastgesteld: ”In 2040 rookt minder dan 5% van de inwoners van Nederland van 18 jaar en ouder en 0% van de jongeren en zwangere vrouwen”. Bij deze ambitie is het logisch dat het doel van een nicotinevrije jeugdige generatie dan ook in een wet wordt vastgelegd (hier). Zodat er continuïteit in beleid komt en overheden (e.a.) zich gedwongen voelen alles in het werk te stellen om dat doel te bereiken (RVS-advies, 18 april 2023). Dan weet ook iedereen (gebruiker, scholen, verkoper, lobbyist, handhaver, politiek, formateur, centrale en decentrale overheid) voor de lange termijn waar hij aan toe is.
Het woord “roken” en/of “vapen” komt in het recente Hoofdlijnenakkoord (16 mei 2024) van het beoogde nieuwe kabinet niet voor (hier/hier). Dit impliceert, zo werd in de Tweede Kamer uitgelegd, dat wat niet in het hoofdlijnenakkoord staat, hier het rookbeleid, een vrije kwestie wordt. Met wederom volop mogelijkheden voor de industrie zich te onttrekken (lees, 5 januari 2024 + lees, 23 mei 2024 + lees, 27 mei 2024) aan een verbod (burgerinitiatief) voor verkoop van rookwaren aan jeugdigen. De door Rutte IV ingezette intensivering van de middelen voor de publieke gezondheid wordt overigens afgebouwd (blog).
Daarnaast is er voor tabaksontmoediging bij de aan IZA/GALA verbonden “Brede SPUK-regeling” (specifieke uitkering) geen specifiek geoormerkt geld beschikbaar (hier).
Tot slot: nog 2 vragen
Dat wat snel moet gebeuren, staat in de drie verzoeken verwoord in het burgerinitiatief (zie 2e plaatje, afkomstig van Nicotinee).
Daarnaast staan m.i. antwoorden op twee aanvullende vragen nog open. Vindt onze eigen autoriteit, de NVWA (en de verantwoordelijk minister/staatssecretaris), een door anderen verricht onderzoek met 20 zelfgekozen vapes voldoende betrouwbaar voor generiek landelijk en/of Europees beleid?
Wat heeft de NVWA, zo nodig in samenwerking met het RIVM, weerhouden zélf onderzoek te doen, nu en in de nabije toekomst, naar wat er, legaal en illegaal, op de markt van vapes beschikbaar is/komt (hier/hier)?
Naschrift: Tweede onderzoek (29 mei 2024): NOS / Omroep Brabant
Eerdere blogs over roken, rol tabaksindustrie, preventieakkoord en zorgkosten
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)
28.07.2021: Trukendoos Philip Morris nog niet uitgeput (schadelijke e-sigaret vermarkten)
12.04.2022: Staatssecretaris: preventie “een tandje bijschakelen”, wat betekent dat? (kabinet!)
19.09.2022: Stagnatie daling tabaks- en alcoholgebruik verklaarbaar, maar ook oplosbaar?
03.10.2023: Minister zegt dat bij bedreigen volksgezondheid die partij meebetaalt aan kosten
06.01.2024: Stoppen met roken: waar een collectieve wil is, is er ook een weg (verbod vape)
25.01.2024: Vanwege teleurstellende resultaten tijd voor ander preventiebeleid (RIVMevaluatie)