Zoals bekend (NOS) waren er de afgelopen maanden problemen met het maken van afspraken over de financiering van het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA). Een AZWA (blog) wat voor de komende jaren het volgende bestuurlijke akkoord moet zijn van het in 2022 gesloten Integraal Zorgakkoord (IZA, 2023-2026/blog).
De minister van VWS zou, zo is te lezen (NRC, 28 mei 2025), met de minister van Financiën akkoord zijn over het bedrag wat besteed mag worden aan onder andere medische technologie, AI en hulpmiddelen. Met als doel de vraag naar zorgpersoneel terug te dringen. Nu eerst afwachten of de aan AZWA deelnemende zorgpartijen óók akkoord zijn…
Deze blog gaat niet over de AZWA-toekomst, maar kijkt in verband met het Verantwoordingsonderzoek 2024 (Rekenkamer, 21 mei 2025) naar de zorguitgaven van 2024 naar aanleiding van het recent gepresenteerde Rijksjaarverslag VWS 2024. Zoals bekend presenteert het ministerie van VWS op Prinsjesdag de Rijksbegroting of de Miljoenennota van het komend jaar met informatie over de verwachte uitgaven. Het Rijksjaarverslag daarentegen blikt terug op de daadwerkelijke gemaakte ‘gedeclareerde’ zorgkosten van het laatste afgelopen jaar (nu 2024). Deze jaarlijkse begroting/exploitatie-cyclus is vervolgens weer de input voor de begroting van de komende jaren, onder andere voor de Rijksbegroting 2025 (VWS, 17 september 2024, zorgverzekeringswet, pg.209). En op dat punt raken de nu gemaakte AZWA-afspraken, en overige zorgafspraken, het ministerie van Financiën. Financiën bepaalt de omvang van het budget, VWS de invulling.
Terugblik 2024 (het tweede IZA-jaar).
Informatie over gemaakte kosten 2024 wordt aangeleverd door de Zorgautoriteit en het Zorginstituut via hun eigen databank (hier, situatie 20.02.2025). Kijkend naar de Zorgverzekeringswet dan zijn in onderstaande tabel de zorgbegroting 2024 vooraf en de exploitatie 2024 achteraf in één plaatje gezet…
Links Rijksbegroting VWS 2024 (16.09.2023, pg.183) + rechts Rijksjaarverslag VWS 2024 (21.05.2025, pg.178).
In deze brij aan getallen is te zien dat vooraf de bruto kosten basisverzekering 2024 werden geschat op €64,2 miljard, terwijl dit achteraf in het jaarverslag op basis van een eerste berekening €62,3 miljard bleek te zijn.
Waarbij gezegd dat evengoed ten opzichte van 2023 de kosten van de basisverzekering 2024 zijn toegenomen (volgens het Zorginstituut: + 8,2%).
In de Rijksbegrotingen zijn de overeengekomen financiële IZA-afspraken meegenomen, maar nog niet de jaarlijkse loon- en prijsbijstelling. Deze laatste kosten zijn uiteraard wel terug te vinden in het kostenoverzicht van het Rijksjaarverslag (zie bv. plaatje onder de blogtitel).
Door voortschrijdend inzicht vindt er voor vaststelling van nieuwe Rijksbegrotingen ook een zogenaamde “Actualisering Zorgverzekeringswet-uitgaven” plaats (bv: hier/2024, pg. 178). De ‘opbrengst’ van geconstateerde budgetonderschrijdingen, ook wel ‘onderuitputting’ genoemd, is (weer) voor de schatkist van de minister van Financiën.
Illustratief hiervoor is onderstaand plaatje…
Actualisatie Zorgverzekeringswetuitgaven (Rijksjaarverslag 2024, 21.05.2025, pg.176, laatste kolom).
In dit plaatje (Tabel 3) is te zien dat het totaal ‘gecorrigeerde’ bedrag 1208,3 miljoen euro bedraagt, als optelsom van drie neerwaartse bijstellingen (1018,9 + 82,8 + 106,6 = 1208,3). Bij de laatste bijstelling (-106,6 mln. euro) zijn het vooral de niet-IZA-sectoren die bijdragen.
Wat is de moraal van dit verhaal?
Allereerst is het opvallend dat de sector wijkverpleging voor 89% bijdraagt aan de totale bijstelling, genoemd in het jaarverslag 2024 (-1075,23 miljoen van -1208,3). Wat is hier aan de hand (blog)? Met welke consequenties (pg.178 versus pg.183 versus pg.209)?
Het tweede opvallende aspect dat niet-IZA-sectoren ook fors bijdragen aan deze bijstelling (-447,1 miljoen euro).
Als derde punt noem ik de opwaartse bijstelling van het budget Huisartsenzorg (plaatje onder titel: + 106,8 miljoen) en de GGZ (idem: + 259,5 miljoen). Welk probleem is hiermee opgelost (blog huisartsenzorg/hier + blog GGZ)?
Het Rijksjaarverslag 2024 meldt dan ook (citaat, pg.180): “Met name door de grote onderschrijding bij de wijkverpleging komt de totale onderschrijding van de IZA-sectoren uit op €766,7 miljoen.” Wat betekent deze onderschrijding voor de IZA-thematafels (hier) ten behoeve van een sterke(re) eerste lijn (blog) en een betere samenwerking in de acute zorg (blog)?
Focus op huisartsenzorg
Een sterke eerste lijn vraagt om een sterke keten, met binnen deze keten krachtige schakels (hier). Nodig voor samenwerking in de acute zorg en nodig voor reguliere mono- en multidisciplinaire zorg overdag. Voor elke sector, dus ook voor continuïteit van huisartsenzorg, gelden beleidsmatig de acht stappen van een uitvoeringsplan: visie – missie – inhoud – organisatie/logistiek – noodzakelijk budget – bekostiging – tarifering – zorgcontract.
Hoe de geldstromen lopen in IZA-sectoren is beschreven in het bestuurlijk akkoord (IZA, 16 september 2022, Onderdeel K, pg.105) en in Rijksbegrotingen en Rijksjaarverslagen (in deze blog voor het jaar 2024)
In het stappenplan valt de geldstroom samen met de laatste vier items. Waarbij het “noodzakelijk budget” (stap 5) geen onderhandelingsitem is, maar een berekeningsitem (blog). Een ‘noodzakelijk’ budget is een budget wat enerzijds uitvoering van inhoud en organisatie borgt en anderzijds de drie bouwstenen van de bekostiging, zijnde praktijkkosten van noodzakelijke zorg (1), arbeidskosten met inkomenscomponent (2) en arbeidsduur met veilige werktijden (3) een juiste én toekomstbestendige dekking geeft.
Zorgkosten Zorgverzekeringswet Huisartsenzorg (Bron: Zorgcijfersdatabank, 26.02.2025)
|
|
2024 |
|
ANW-kosten huisartsenzorg |
524.731.714 |
|
Kosten Huisartsenzorg overdag (Segment 1 + Segment 3) |
3.866.702.608 |
|
Kosten Multidisciplinaire zorg (Segment 2 + Segment 3) |
909.010.608 |
|
|
——————- + |
|
Totale zorgkosten Zorgverzekeringswet Huisartsenzorg |
€5.300.445.235 |
Het budget van 5,3 miljard euro van 2024 uit bovenstaande tabel is min of meer ook terug te vinden in het plaatje onder de blogtitel (Rijksjaarverslag 2024, 21 mei 2025, pg. 180). Aldaar ook met ROS-gelden.
De beleidsrichting van stappen in het uitvoeringsplan loopt in principe van links naar rechts. Maar net zoals de minister over kan gaan tot “actualisering” van budget kunnen zorgverleners ook teruggaan naar hun eigen tekentafel met “actualisering” van hun inhoud/organisatie. Het uitvoeringsplan blijft zo een flexibel en dynamisch karakter houden.
Ook de beschreven zoektocht naar passende huisartsenzorg (H&W, 19 mei 2025) en een passende organisatie (H&W, 27 mei 2025) heeft budgettaire en contractuele consequenties. Ook bij IZA-thematafels en gedurende de looptijd van het komend AZWA moet daarom een ruime budgetmarge worden aangehouden.
Tot slot
Het Verantwoordingsonderzoek 2024 van de Algemene Rekenkamer meldt wat de huidige problemen zijn in de zorg waarop de minister beleid maakt. Citaat: “We gebruiken meer gezondheidszorg en blijven daardoor langer gezond. Maar er is niet onbeperkt geld en personeel. Belangrijk is dat de maatregelen werken en de minister goed zicht houdt op de risico’s ervan. Uit ons onderzoek blijkt dat dat onduidelijk is (einde citaat).”
Specifiek over IZA zegt de Rekenkamer (onderstaand kader) iets soortgelijks, waarop de minister in een reactie stelt tijd nodig te hebben…
Algemene Rekenkamer: Verantwoordingsonderzoek 2024, 21 mei 2025
|
Informatie IZA onoverzichtelijk Mensen worden steeds ouder en er zijn nu al personeelstekorten in de zorg. In het Integraal Zorgakkoord (IZA) heeft de minister afspraken gemaakt zodat er in de toekomst genoeg zorg blijft voor mensen die dat nodig hebben. De minister verzamelt veel informatie over al die afspraken, maar ze laat niet zien of alle acties samen de goede kant op gaan. Reactie minister van VWS op dit aandachtspunt van de Rekenkamer… “Als onderdeel van uw onderzoek naar beleidsresultaten concludeert u dat in de informatievoorziening aan de Tweede Kamer over het IZA een overkoepelend beeld van de resultaten van de onderliggende acties ontbreekt. De beweging die het IZA beoogt, is een noodzakelijke en ingrijpende transformatie die ik op verschillende niveaus volg. Het zichtbaar maken van de resultaten vergt tijd. Voor de zomer van 2025 ontvangt de Kamer een brief met een toelichting op de eerste volledige rapportage (inclusief kwartaalrapportage, jaarlijkse bewegingsmonitor en doelgroepenmonitor).” |
Budget en begrotingen spelen een rol bij de 400 acties bij de 10 IZA-zorgthema’s (blog). Zorgaanbieders, zorgprofessionals, patiëntenorganisaties, zorgverzekeraars en gemeenten moeten per regio binnen een aantal jaren bijdragen aan de inhoudelijke en financiële doelen van het IZA. In 2024 is hiervoor door zorgverzekeraars voor €224 miljoen aan transformatiemiddelen verleend (pg.181).
De minister zal rapporteren over de voortgang, en AZWA zal, zo is te lezen, eind juni/begin juli 2025 het levenslicht zien (hier).
Ondertussen meldt het Centraal Plan Bureau (CPB) dat bij de verwerking van het IZA een raming van de totale zorguitgaven van de IZA-sectoren is vergeleken met een uitgavenplafond dat is vastgesteld bij het ingaan van het IZA, het totale macrokader IZA. Het macrobeheersingsinstrument zorgt voor een neerwaartse bijstelling van de zorguitgaven als de uitgavenraming dit totale macrokader overschrijdt. Het CPB meldt dat het effect van het Integraal Zorgakkoord met het macrobeheersingsinstrument (MBI) bij het huidige uitgavenplafond nihil is (CPB, 29 april 2025, pg.14 van 19).
Mijn conclusie: het MBI steunt curatief en preventief de schatkist van de minister van Financiën, maar het MBI draagt zonder een bottom-up kostenberekening “noodzakelijke zorg” niet bij aan betere zorg.
NB: 3 juni 2025 zal niet herinnerd worden als de dag waarop deze blog is geschreven, maar als de dag, zo bleek later, waarop het kabinet Schoof/Wilders is gevallen… (hier).
Eerder gerelateerde blogs aan IZA, budgetten en begrotingen
11.06.2024: Tussentijdse evaluatie Integraal Zorgakkoord roept vraag op: hoe nu verder?
25.06.2024: Financiële staat: vraag/antwoord (19) (n.a.v. tussentijdse evaluatie Integraal Zorgakkoord)
15.07.2024: Overbehandeling schaadt zorg en stelsel (4 artikelen: arts/Linnean/aanneemsom + afschaf DBC)
04.09.2024: Zorgverzekeringswet wijzigen betekent eerst de noodzaak ervan inzien (update 2024)
11.09.2023: Zet in IZA primaire zorg centraal, niet het schaalniveau van organiseren (regio)
04.03.2024: Het juiste contract als weergave van afspraken in acute zorg (ZC/ZCC + WMG-ovk.)
18.03.2024: Zorg voor ONI en NONI (ANW-zorg geduid als plicht HA door KNMG Gedragscode…)
27.08.2024: Uitkomst kostenonderzoek huisartsenzorg sluit niet aan op praktijkvoering (2024)
18.09.2024: Onder de loep: Regeerprogramma en Rijksbegroting VWS 2025 kabinet Schoof
29.10.2024: Een regionaal samenwerkingsverband eerste lijn: wens of noodzaak? (ELZ-RESV)
08.01.2025: Slechts bij transparantie over financieringsstromen is passend zorgbeleid te maken (CWZ)
20.01.2025: Nog een wereld te winnen in sociaal domein (Wmo/IZWA/milieu/bestaanszekerheid)
23.01.2025: Voor “iedereen een huisarts”? Dat impliceert zorginkoop met passend contract
08.02.2025: Huisarts: “we hebben vertrouwen en helpende handen nodig, niet nog meer toezichthouders” (Wtza/jr.verantw.plicht)
18.02.2025: Maak voor palliatieve zorg (thuis) één landelijk dekkende regeling (dwalen i/e regelwoud)
27.02.2025: Verscherpt toezicht CZ legt ook functioneren NZa onder vergrootglas (resultaat)
04.03.2025: De huisartsenweg naar morgen (TV/VTV-2024/Kamervragen/Stand vd Zorg 2024)
17.03.2025: Bekostiging netwerk acute zorg 1E en 2E lijn: huisartsen(team)zorg (1) (budget)
24.03.2025: Korting budget wijkverpleging met geen reden goed te praten (165 mln.begrotingsgat)
29.03.2025: In afwachting van AZWA (het aanvullend zorg- en welzijnsakkoord/ + IZA/sociaal domein)
04.04.2025: Tekortenbesluit geneesmiddelen functioneert (slechts) als EHBO (marktinterventie beter)
08.04.2025: Urgentie aanpak (dis)continuïteit huisartsenzorg is geboden (Rekenkamer/Visie/Oratie)
22.04.2025: Reactie op RVS-rapport: Iedereen bijna ziek (keerzijden screening, testen, BVO + nieuwe wet)
28.04.2025: Zoektocht naar (weer) een preventiestrategie duurt voort (AZWA/kabinet/5 ingrediënten)
02.05.2025: Systeemfouten kostenonderzoek staan juiste tarieven huisartsenzorg i/d weg
13.05.2025: Aanspannen rechtszaak Stichting Recht op GGZ volkomen terecht (108.878 wachtenden)