Zorgverzekeringswet: de aanloop en de macht van werkgevers (1)

De aftrap van ons huidige zorgverzekeringsstelsel.

In 1990 en 1991 werkte ik als beleidsmedewerker bij een subkoepel van particuliere zorgverzekeraars. Wat hieronder staat maakte ik daar van dichtbij mee.

Eerst een korte toelichting: We hadden in die tijd twee typen van zorgverzekeraars.

Het eerste type was die van de regionale ziekenfondsen. Daar raakte je verzekerd als je onder de ziekenfondsgrens verdiende.  Je werkgever betaalde dan 80 procent van je premie.  Ongeveer 70 procent van ons zat in het ziekenfonds. De ziekenfondsen waren verenigd in de Vereniging van Nederlandse Ziekenfondsen/Zorgverzekeraars (VNZ) te Zeist.

Kwam je boven deze ziekenfondsgrens dan moest je je particulier verzekeren. Je werkgever betaalde dan 50 procent van je premie. De particulieren waren verenigd in het Kontaktorgaan Landelijke Organisaties van Ziektekostenverzekeraars (KLOZ) te Houten.  Het KLOZ was een club van een aantal subkoepels.  Eén daarvan was de NPZ te Bunnik.  De NPZ richtte zich speciaal op overstappers van ziekenfonds naar particulier.  Het Zilveren Kruis, VGZ, CZ en Menzis (toen RZG) waren haar leden.

Daar werkte ik toen.

Vanaf 1989 hadden we een CDA-PvdA regering (Kabinet Lubbers III, 7 november 1989 tot 22 augustus 1994) met Simons van de PvdA als staatssecretaris gezondheidszorg (tot 1994). Deze vroeg zich af waarom er twee typen zorgverzekeraars waren. Waarom niet één? Zijn plan was dat iedereen in het ziekenfonds moest.

Dit plan zou het einde van Het Zilveren Kruis betekenen. Het was een verzekeraar zonder ziekenfonds. Men was gespecialiseerd in collectieve contracten met grote werkgevers. Hoe meer verzekeringen je als werknemer afsloot, hoe meer korting je kreeg. Dus niet alleen voor ziektekosten, maar ook auto, brand etc. verzekeringen.  Omdat iedereen straks verplicht ziekenfonds verzekerd zou zijn, zou dit verdienmodel niet meer werken.

Dankzij de goede kontakten met de werkgevers had men toegang tot het VNO-NCW. Daar presenteerde men een ander stelsel: Iedereen particulier verzekerd.  Met onderling concurrerende zorgverzekeraars. Dat betekende dat werkgevers voor iedere werknemer nog slechts 50 procent van de zorgpremie hoefden te betalen. En niet straks voor iedereen 80 procent.

De VNO-NCW-voorzitter van toen, Rinnooy Kan (voorzitter VNO, 1991 tot 1996), daagde Simons vervolgens uit voor een discussie op tv over diens ziekenfondsplan. Rinnooy Kan gebruikte daarbij argumenten die het werkelijke belang van de werkgevers verhulde. Simons kon de quasi-argumenten tegen zijn plan niet weerleggen en diens plan werd vervolgens door het CDA politiek aan de kant gezet. Kort daarna werd Wiegel van de VVD ingehuurd om ons huidige particuliere zorgverzekeringsstelsel op de rails te zetten. [Hans Wiegel, voorzitter KLOZ, 1 februari 1994 tot 1 januari 1995 en voorzitter ZN (Zorgverzekeraars Nederland), van 1 januari 1995 tot 1 februari 2012].

Dat het nog tot 2006 moest duren heeft te maken met het vormgeven van het zogeheten ‘vereveningsstelsel’. Zie hieronder. Dat was een lastige klus.

Tussenstap 1.

Ons huidige zorgverzekeringsstelsel is het resultaat van een stille coup rond een hoop geld. Namelijk de miljardenmarkt rond onze zorgpremies. Een coup heimelijk vormgegeven door een aantal zorgverzekeraars, onze werkgevers en sommige politici. Dat onze zorgverzekeraars nu moeten concurreren is daarom uitsluitend het gevolg van de logica horend bij dit belang. Niet om onze zorgpremie laag te houden. Het wordt echter nog wel steeds als argument gebruikt om het werkelijke belang te verhullen en de coup maatschappelijk te kunnen verkopen. We werden en worden op deze wijze als verzekerden op het verkeerde been gezet. Nog steeds. Ook politiek.

De NPZ.

Als eerste vindt u als bijlage 1 het bewijs dat ik van 1 december 1990 tot 1 december 1991 bij de (Vereniging van) Non-Profit Ziektekostenverzekeraars te Bunnik heb gewerkt. Afgekort tot ‘de NPZ’.   Het Zilverenkruis, CZ, CVZ en Menzis (toen RZG) waren toen haar leden. De nu vier grote zorgverzekeraars. De NPZ was zelf lid van het KLOZ te Houten.

Voor die tijd had ik op diverse posities in de zorg gewerkt. Maar door de veranderingen die er zouden komen vanwege het Plan Simons wilde ik ook de wereld van ziektekostenverzekering wel eens leren kennen. De NPZ had een vacature voor een beleidsmedewerker. Ze hebben mij toen uitgekozen.

Het Plan Simons.

Het plan van de toenmalige staatssecretaris Simons (PvdA) hield in dat het nergens voor nodig was dat er én ziekenfondsen én particuliere ziektekostenverzekeraars waren. Bij de eerste kwam je terecht als je onder de ziekenfondsgrens verdiende. Bij de laatste als je daarboven verdiende. We zouden nu allemaal onder een (regionaal) ziekenfonds gaan vallen. Het was een nog weinig concreet plan. Maar bedreigend genoeg om tot actie te dwingen. Zeker bij het Zilveren Kruis.

Het Zilveren Kruis.

Het Zilveren Kruis was toentertijd een uitsluitend particuliere verzekeraar. Het had geen ziekenfonds. En daar zat dus precies het probleem. Het sloot collectieve contracten af met grote werkgevers. Niet alleen wat betreft ziektekosten, maar ook auto-, brand-, etc. verzekeringen. Hoe meer je als werknemer afnam, hoe groter je korting. Bij invoering van het Plan Simons zou dit verdienmodel waarschijnlijk kopje onder gaan. Dat moest dus voorkomen worden.

De Coup.

Ik noem wat ik nu ga beschrijven met reden De Coup.

Hieronder leest u waarom:

Het Zilveren Kruis had drie directieleden. Ik noem ze hier nummer 1, nummer 2 en nummer 3. In bijlage 2 vindt u hun ware namen. Nummer 3 zag ik slechts één keer. In Noordwijk. Daar zat het Zilveren Kruis.

Normaal gesproken was er één keer per maand een NPZ-vergadering. Dan kwamen de directieleden van alle vier de verzekeraars naar Bunnik. Maar het viel op dat Nummer 1 en 2 daarnaast ook vaak in Bunnik kwamen. Nummer 1 zat dan vaak op het secretariaat te overleggen en opdrachten te geven. Nummer 2 kwam vaak even ‘buurten’. Hij woonde niet zo ver van Bunnik. Hij hield ons op de hoogte wat betreft de voortgang van De Coup.

Een eerste mededeling hierover was: “Ja, we (nummer 1, 2 en 3) hebben het hele weekend op een boot gezeten om elkaars nieren te proeven. Of we het wel aandurfden wat we willen gaan doen.  Maar we gaan het doen! “.

Enige tijd daarna: ”We gaan nu met de werkgevers (VNO-NCW) praten. Want er is een EEG-rapport uitgekomen waaruit blijkt dat de Nederlandse werkgevers er in Europa slecht voor staan. Ken je dat rapport?”.

Toelichting: In die tijd betaalden werkgevers van ziekenfondsverzekerden 80 procent van hun premie. En voor particulier verzekerden 50 procent. Dus als iedereen nu particulier verzekerd werd dan scheelde de werkgevers dat een forse slok op een borrel aan (premie)kosten. Plus dat de dreiging van straks iedereen 80 procent indien Simons zijn zin kreeg ook meehielp.

De missie slaagde: Korte tijd daarna kwam de aankondiging dat Simons op de televisie uitgedaagd zou gaan worden over diens Plan door Rinnooy Kan; de voorzitter van VNO-NCW.

Toelichting: Rinnooy Kan won de discussie met een fake-dreigement: Met het Plan Simons zou iedereen een bijna gratis OVJ-kaart voor de zorg gaan krijgen. Dat was onbetaalbaar. (Onzin natuurlijk: De huisarts is hier poortwachter en regisseur. Niet de patiënt.) Simons wist het dreigement niet te weerleggen. Het CDA trok vervolgens haar steun aan het Plan Simons in.

Kort daarna kwam de mededeling “We gaan nu met het ZAO (Ziekenfonds Amsterdam en Omstreken) praten. Hebben we meteen flink volume”.

Toelichting: Het point of no-return was dus gepasseerd. De Coup was geslaagd. Men ging nu dus een groot ziekenfonds binnen halen. Want dat was nodig. En verzekeraars willen altijd veel verzekerden (= volume). Dan kun je grote risico’s over veel verzekerden spreiden. Het Zilveren Kruis is nu de grootste zorgverzekeraar.

Daarna heb ik nog net meegemaakt dat Wiegel werd binnen gehengeld om de politieke kar van het geheel te gaan trekken. Hij werd voorzitter van eerst het KLOZ en daarna van ZN.

*

Als laatste nog een belangrijke opmerking van nummer 1:

Halverwege boven beschreven proces kwam de mededeling dat ‘Achmea’ was opgericht. Ik vroeg nummer 1 waar dat voor was. Citaat: ”Dat wordt een flottielje van financiële dienstverleners die allemaal dezelfde kant op varen”.

Toelichting: Men realiseerde zich goed dat het Zilveren Kruis nu een giga verzekeraar ging worden. Met het financiële volume van een groot ziekenfonds en de kennis van een particuliere ziektekostenverzekeraar hoe je de regelmatige premie-inkomsten afgezet tegen de fluctuaties van de uitgaven het meest optimaal kunt managen. Maar dat moet je niet zelf doen. Omdat je er winst over maakt. Want we bleven ten slotte ‘Non-Profit’ nu Zorgverzekeraars.

De giga financiële omslag van ziekenfondspremies van publiek- naar privaatgeld en welke financiële mogelijkheden dat gaf heeft de afgelopen jaren tot mogelijk forse winsten ‘elders’ geleid waar wij als verzekerden volledig naar konden fluiten. Zie hier het echte belang van De Coup. Het is belangrijk dit goed in beeld te krijgen. Bij alle zorgverzekeraars.

*

Epiloog.

Waarom ze me hebben aangenomen toentertijd weet ik nog steeds niet. Van mijn ervaring en expertise is geen gebruik gemaakt. Behalve dan één keer wat betreft statistiek. Misschien was ik gewoon te vroeg in die wereld. Maar het heeft dus wel dat opgeleverd wat ik boven heb beschreven. Dat is de moeite meer dan waard.

Wat ik er heb geleerd is dat een verzekering een juridisch-financieel product is. Je kunt alles verzekeren. Als je maar weet wat het risico voor een bepaalde ‘schade’ is. En hoe groot die ‘schade’ dan is. Daarna kun je de premie vaststellen.

Je hoeft dus bij een autoverzekering niet te weten hoe je een auto uitdeukt. Als je maar weet wat zoiets gaat kosten. En bij een zorgverzekering dus ook niet wat in wat voor gevallen wat aan zorg nodig is. Als je maar weet wat het kost. Maar helaas: zoiets kun je bij auto’s mogelijk best doen. Maar niet bij ons mensen. En daar zit dus het probleem. Daar heb je meer voor nodig.

Kreta, 19 oktober 2021

“Het lijkt wel afgesproken werk, zo symbolisch is het feit dat het tijdstip van terugtreden (26 februari 1994) van staatssecretaris Simons van Volksgezondheid nagenoeg samenvalt met het moment van aantreden van Hans Wiegel als opperhoofd van de gefuseerde landelijke organisaties van ziekenfondsen (VNZ) en particuliere ziektekostenverzekeraars (KLOZ).

Het is tekenend voor de gewijzigde machtsverhoudingen in de gezondheidszorg. Waar Simons’ vaandelvlucht het politieke onvermogen onderstreept om greep op dit complex te krijgen, is Wiegels verschijning een uitdrukking van het feit dat de verzekeraars definitief het initiatief hebben overgenomen.”