Het trackrecord van de tabaksindustrie, in het bijzonder Philip Morris, laat nu niet bepaald een bijdrage zien aan bewustwording van gezondheid. Denk aan de opstelling bij het strafrechtonderzoek in 2016 (uitspraak). Maar denk ook aan het toevoegen van hoestdempende middelen en smaakstoffen aan tabak, aan het niet willen verlagen van het verslavende nicotinegehalte, het bewust maskeren van het nicotinegehalte (‘de sjoemelsigaret’), het streven naar behoud van verkoop van sigaretten in supermarkten en de lobby richting het laatste kabinet c.q. de VVD om met succes streefnormen bij het presenteren van het Nationaal Preventieakkoord aan te passen.
Denk daarnaast verder aan het ontduiken van belasting (NRC, 29 oktober 2020) én het geven van onrechtmatige vergoedingen aan supermarktketens (NVWA, 10 december 2020). Tot slot richt de marketing zich op de jeugdigen en op arme landen met een zwakke bestuursstructuur.
In NL sterven er ieder jaar meer dan 20.000 mensen aan de gevolgen van (mee)roken. Roken is daarmee de nummer één te voorkomen doodsoorzaak. Bovendien wordt in totaal 9,4% van de ziektelast in Nederland veroorzaakt door roken (VTV 2018) wat jaarlijks tot € 2,4 miljard aan zorgkosten leidt.
Deze blog gaat over de laatste wapenfeiten van Philip Morris, als eerste hun recente aankondiging (Volkskrant, 26 juli 2021) in Engeland dat ze “een wereld willen zonder sigaretten, hoe sneller hoe beter”…
Hoe is deze uitspraak te duiden?
Stoppen met de productie van sigaretten zou bij een dergelijke uitspraak de logische vervolgstap zijn. Inderdaad, hoe sneller hoe beter. Maar de adder in het gras is de transitie van sigaretten naar e-sigaretten. Ook daarin zit tabak, maar deze wordt niet verbrand, maar in de e-sigaret wordt de tabak verhit. En krijgt daarbij van de tabaksreus meteen het etiket “rookvrij”.
Innovatie betekent hier voor de tabaksindustrie de ontwikkeling van allerlei nicotinehoudende alternatieven, waaronder e-sigaretten. Philip Morris zou inmiddels een kwart van zijn bijna 24 miljard euro jaaromzet uit deze “rookvrije” producten halen. In 2025 zou dat de helft moeten zijn (bron).
En wat er dan met toevoeging van allerlei smaakstoffen mogelijk is, kijk zelf maar: hier/hier/hier.
Inmiddels is duidelijk, zo meldt het Trimbos-instituut, dat het product e-sigaret schadelijker is dan aanvankelijk werd aangenomen.
Feitenoverzicht e-sigaret Trimbos-instituut (april 2020)
|
“Er is een grote verscheidenheid aan modellen elektronische sigaretten (e-sigaretten). Een onderzoek naar de Nederlandse e-vloeistoffen markt in 2017 vond bijna 20 duizend verschillende e-vloeistoffen. Een e-sigaret mist veel van de giftige verbrandingsproducten van tabak, maar in de damp komen wel schadelijke stoffen vrij, zoals nicotine en propyleenglycol, en (sporen van) giftige en carcinogene stoffen. De schadelijkheid van het gebruik van een e-sigaret (“dampen”) op lange termijn is onbekend, maar een e-sigaret lijkt volgens het beschikbare onderzoek minder schadelijk dan een tabakssigaret. Nieuwere studies geven wel steeds meer aanwijzingen dat gebruik van een e-sigaret zou kunnen leiden tot schade aan de luchtwegen en het hart- en vaatstelsel. De e-sigaret is schadelijker dan werd gedacht. 3,1% van de Nederlandse volwassenen gebruikt de e-sigaret (wel eens). Voor scholieren zijn er aanwijzingen dat het relatief goedkope ‘dampen’ een eerste stap is naar het roken van sigaretten.” |
Philip Morris past hier een oude marketingtruc toe. Zet niet in plaats van, maar náást je ongezond product, een schijnbaar gezonder product met de presentatie van “rookvrij”, zodat er ogenschijnlijk voor de klant wat te kiezen valt. Welnu, er is voor de klant juist niet wat te kiezen, want beide producten zijn nicotinehoudend en (dus) verslavend. De nieuwe situatie is derhalve niet één, maar twee ongezonde producten. Tel uit je winst!
wordt menthol nu als additief toegevoegd aan tabak. In ongevaarlijke concentraties, aldus de industrie in (eigen) onderzoeksrapporten. Europese gezondheidswetenschappers, zoals het Nederlandse RIVM kraken de tabaksstudies: “wetenschappelijk brandhout”, zeggen ze. Ook in lage concentraties doet menthol, wat de fabrikant wil: het (beginnen met) roken vergemakkelijken. De experts willen nu een volledig verbod op menthol.
Gericht op jeugd
De zoete fruitsmaakjes van de vapes/e-sigaretten in allerlei variaties maken het middel bij uitstek aantrekkelijk voor de jeugd. Hoewel er formele regels zijn dat reclame maken voor tabaksproducten of aanverwante producten verboden is, meldde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) dat in 2020 bij 245 van de 440 inspecties bij verschillende verkooppunten de verkoper de leeftijd niet goed controleerde, waardoor er tabak of andere rookwaren werden verkocht aan een 17-jarige testkoper. Supermarkten die onderdeel zijn van een grote winkelketen leven het verkoopverbod aan jongeren onder de 18 jaar het beste na. Bij kleine supermarkten en verkooppunten zoals avondwinkels en kiosken werden relatief de meeste maatregelen opgelegd (nieuwsbericht, 27 januari 2021).
Reclameverbod geldt vanaf deze maand nu ook voor e-sigaretten
Begin deze maand heeft de Tweede Kamer ingestemd met wijzigingen van de Tabaks- en rookwarenwet. Ten eerste wordt het reclameverbod voor tabaksproducten aangescherpt, zodat de vrijstelling voor het uitstallen van tabaksproducten binnen verkooppunten slechts voor een beperkter aantal tabaksspeciaalzaken zal gelden. In een tweede wetswijziging worden elektronische verhittingsapparaten voor tabaksproducten ook onder de regels van de Tabaks- en rookwarenwet gebracht en zullen eisen worden gesteld aan het uiterlijk van sigaretten. Met dat laatste wil de staatssecretaris voorkomen dat fabrikanten de sigaretten zelf met merkuitingen, kleurtjes of glitters aantrekkelijker kunnen maken.
Nog een marketingtruc: aankoop Vectura
Begin juli 2021 kocht Philip Morris voor ruim 1,2 miljard euro Vectura, een bedrijf dat voor longpatiënten onder andere inhalatiemedicatie maakt. Onderzoeker bij het Trimbos-instituut zegt daarover: ”ze gaan het lijden verlichten van mensen die ze zelf ziek hebben gemaakt. En blijven ondertussen nicotineproducten produceren (einde citaat)”. En wat zegt de CEO van Philip Morris: “Door ook Vectura in te lijven, wil Philip Morris onze expertise in inhalering en aerosolisatie gebruiken in aangrenzende gebieden. De markt voor inhalatiemedicijnen is groot en groeit snel, met een aanzienlijk potentieel voor uitbreiding naar nieuwe toepassingsgebieden (einde citaat van de CEO).”
Wetend dat inhalatiebehoeftige longziekte COPD met name ontstaat als rookschade en dat de combinatie van astma en roken veelal vraagt om extra inhalaties, dan is deze uitspraak van de CEO van Philip Morris toch meer dan opmerkelijk.
Ondanks verbod is er toch een toevoeging van menthol
Rokers proeven het niet, maar de tabaksindustrie stopt nog altijd menthol in tabak, ondanks een verbod in de EU (Trouw, 28 juni 2021). Menthol vergemakkelijkt het inhaleren van prikkelende tabaksrook. Het verdooft de luchtwegen. Dat is vooral handig voor beginnende rokers, lees: jongeren. Om die reden wordt menthol nu als additief toegevoegd aan tabak.
In ongevaarlijke concentraties, aldus de industrie in (eigen) onderzoeksrapporten. Europese gezondheidswetenschappers, zoals het Nederlandse RIVM kraken de tabaksstudies: “wetenschappelijk brandhout”, zeggen ze. Ook in lage concentraties doet menthol, wat de fabrikant wil: het (beginnen met) roken vergemakkelijken. De experts willen nu een volledig verbod op menthol.
Met dat doel werd in de Tweede Kamer recent ook de motie aangenomen waarin de regering wordt verzocht “voor de onderbouwing van wet- en regelgeving met betrekking tot tabaksproducten geen onderzoek te gebruiken dat door de tabaksindustrie is gefinancierd en dit ook in Europees verband te bepleiten”. Voortschrijdend inzicht geeft ook hier uitzicht op verbetering.
Tot slot: prijs sigaretten versus aanbod Stoppen Met Roken (SMR)
De trukendoos van tabaksfabrikanten is nog niet leeg, maar het vertrouwen in hun ‘goede’ intenties is inmiddels tot het nulpunt gedaald. Terecht, want nog steeds raken elke week honderden kinderen verslaafd aan roken. Er is dus geen tijd te verliezen: nú is het moment om een volgende stap te zetten richting een Rookvrije Generatie. Een rookvrije generatie wordt niet gecreëerd met gebruik van zogenaamde rookvrije producten, zoals de e-sigaret. Het begrip rookvrij wordt door de tabaksindustrie misbruikt.
Uit talloze onderzoeken blijkt dat substantiële verhoging van de prijs van tabak wereldwijd de meest effectieve maatregel is om roken terug te dringen. Jongeren zijn zelfs extra gevoelig voor prijsverhoging, zo wordt gemeld. Het kabinet is dus aan zet om verder te gaan met prijsstelling dan afgesproken in het preventieakkoord om in 2023 een pakje sigaretten € 10 te laten kosten.
SMR-programma’s met bewezen effectieve interventies zijn gelukkig beschikbaar binnen de basisverzekering. Maar het moge duidelijk zijn dat in eerste instantie alle aandacht uit moet gaan om de juiste blokkades op te werpen om de kans om te gaan starten met roken zo klein mogelijk te houden.
Eerdere blogs over roken en de tabaksindustrie
26.11.2018: Nationaal Preventieakkoord: na bijstelling ambities versneld invoeren (urgentie)
27.03.2019: Conflict binnen antirookorganisaties werkt contraproductief (conflict ANR en SRJ)
25.08.2020: Rookgordijn (marketing tabaksindustrie + lobbycratie bij VVD stagneren SMR-beleid)
17.12.2020: Tabaksfabrikanten: belastingontwijking én onrechtmatige vergoedingen (preventie)