Minister zet met eigen besluit kinderhartcentra een risicovolle stap

Citaten: ”De NFU refereert aan de impactanalyse van de NZa. De analyse geeft ook inzicht in welke mitigerende maatregelen nodig kunnen zijn om aan de effecten van de concentratie tegemoet te komen en dat is zeer waardevol in het vervolgproces. De NFU staat verder stil bij het advies van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) om nu (opnieuw) een pas op de plaats te maken en voorafgaand aan verdere besluitvorming eerst een integraal perspectief op de toekomst van het gehele academische zorglandschap uit te werken. Helaas is het de NFU in de afgelopen jaren, ook na het besluit van mijn voorganger in december 2021, niet gelukt zelf zo’n integraal perspectief te ontwikkelen. Ik heb daar begrip voor tegen de achtergrond dat het bij de umc’s om grote belangen gaat, zowel bestuurlijk als bij professionals. Ik volg op dat onderdeel het advies van de NZa, maar in een andere volgorde. Het vooraf uitwerken van een integraal perspectief op het academisch zal aanzienlijk meer tijd vergen dan de NZa voorziet en dat verhoudt zich niet tot de urgentie van deze concentratie. Vanwege die urgentie hebben ook patiëntenorganisaties aangedrongen op spoedige besluitvorming (einde citaten).”

Citaten: “Patiënten met een aangeboren hartafwijking moeten altijd kunnen rekenen op goede en toegankelijke zorg. De huidige organisatie van interventiezorg voor deze patiënten is kwetsbaar. Om dit te verbeteren, is het nodig om deze zorg te concentreren. Concentratie van alleen deze zorg heeft grote gevolgen voor de universitair medische centra (umc’s) waar deze zorg wordt gegeven en dus voor een grote groep patiënten die in deze umc’s zorg krijgt. Voor onderzoek hebben we gekeken wat de effecten zijn voor patiënt, zorgprofessionals en zorginstelling wanneer de interventiezorg aan patiënten met een aangeboren hartafwijking (hierna: AHA-zorg) niet meer plaatsvindt in een bepaald ziekenhuis. Het gaat om ingrepen zoals operaties en hartkatheterisaties en niet om de controles in de polikliniek. De NZa concludeert dat concentratie van de AHA-zorg grote en onomkeerbare gevolgen heeft voor een ziekenhuis dat de zorg moet overdragen. Dit heeft te maken met personele verschuivingen, faciliteiten, centrumspecifieke expertise of de regionale functie van het ziekenhuis. Voor patiënten heeft concentratie van de zorg mogelijk gevolgen voor de reistijd of het behoud van de eigen arts. Voor een groot deel van de betrokken zorgprofessionals kan concentratie de inhoud van hun werk veranderen. En een aantal medisch specialisten en verpleegkundigen zal, bij behoud van de eigen functie, te maken krijgen met een langere reistijd of een verhuizing. Het effect van concentratie is voor alle umc’s zonder meer ingrijpend. Het kan leiden tot een sluiting van de kinder intensive care afdeling en een risico zijn voor de regionale beschikbaarheid van de acute zorg. Vanwege het afhankelijk zijn van een klein aantal medisch specialisten die in een zeer klein team de 24-uurs beschikbaarheidsdiensten draaien. De NZa adviseert daarom om per direct een plan op te stellen waarin de umc’s aangeven hoe zij de kwetsbare punten van de organisatie gaan aanpakken. De NZa staat achter het voornemen van het concentreren van hoogcomplexe zorg bij laag volume. Het geïsoleerd concentreren van de AHA-zorg acht de NZa echter risicovol (einde citaten).” 

“Met het voorgenomen besluit om de kinderhartchirurgie te concentreren in Rotterdam en Groningen legt minister Ernst Kuipers van VWS naar eigen zeggen het eerste stukje van de puzzel. De winnaars in deze ronde zijn nu aan zet om zorg af te stoten, aldus Kuipers. En gezamenlijk zullen alle umc’s in overleg moeten over een verdeling van andere zeldzame academische zorg. Laat ik eerst beginnen met waarom we concentreren. Al dertig jaar zeggen ouders, de Inspectie en beroepsgroepen dat kinderhartchirurgie in minder centra moet gebeuren. Dat is nodig vanwege de volumenormen en de complexiteit van de ingrepen, die een grote diversiteit hebben. Verdubbelen van het aantal chirurgen heeft ook geen zin, want daarvoor is het totale aantal operaties te laag. Dan doe je per chirurg te weinig operaties om je expertise op peil te houden. Dus voor de continuïteit van zorg en ook wel voor het verbeteren van de kwaliteit is concentratie nodig. Iedere keuze bij dit thema is lastig. Ik heb het besluit van mijn voorganger voor Rotterdam en Utrecht tijdelijk geparkeerd, omdat ik eerst een impactanalyse van de NZa wilde. Die maakt duidelijk wat de gevolgen zijn voor een umc bij verlies of het verkrijgen van deze zorg. Bovendien geeft de NZa mitigerende maatregelen om het verlies op te vangen. Vervolgens heb ik de NFU gevraagd om te bepalen welke twee centra het worden, maar daar zijn ze helaas niet uitgekomen. Ondertussen heb ik ook al nagedacht over een plan B. Net zoals mijn voorganger werd ik daarbij bevestigd in de keuze voor het Erasmus MC. Dat is het grootste kinderhartcentrum, met het meest complete kinderziekenhuis, met de meeste IC’s, de meeste zorgprofessionals en het voldoet als enige centrum aan alle volumenormen. Uit het NZa-rapport komt niet een evidente tweede naar voren. De NZa zegt ook dat je dan goed moet kijken naar regionale spreiding. Zo kom ik tot de keuze voor Groningen, naast Rotterdam. De reden dat ik kies voor twee, heeft te maken met aantallen en volumenormen. Bij de volumenorm voor neonaten kunnen drie centra alleen voldoen als je die exact evenredig verdeelt over het land. Het aantal neonaten zal naar verwachting dalen, terwijl de volumenormen eerder hoger worden. Dus dat gaat steeds meer spanning geven. Bovendien blijft de werkdruk voor zorgprofessionals bij drie centra erg hoog. Verder is er een risico dat in een driecentramodel altijd één centrum achterblijft als je het aantal kinderen niet evenredig kunt verdelen. Het patiëntenbelang staat bovenaan. Ik heb als bestuurder altijd de roep begrepen, vanuit patiënten en zorgprofessionals, voor meer concentratie. Dat is noodzakelijk voor de kwaliteit en continuïteit van zorg. Ook voor concentratie van robotchirurgie bij prostaatkanker en bepaalde ingrepen bij maag, darm en lever heb ik me me ingespannen als bestuurder. Ik ken de gevoeligheden en weet dat het ongelooflijk moeilijk is om zo’n beweging op gang te brengen. Iedereen vindt het een goed plan, maar wil niet de eigen zorg uit handen geven. Bij de kinderhartchirurgie heb ik me tien jaar ingezet voor een DC3-plan, maar is er aan het einde van de dag helemaal niets gerealiseerd. Ik verwacht dat ze samen aan tafel gaan zitten om te praten over de impact van het besluit, de continuïteit van zorg en het opschalen van de zorg in Groningen en Rotterdam. Er komt een commissie van onafhankelijke deskundigen om ze daarbij te helpen. De umc’s moeten ook kijken wat dit besluit betekent voor de allocatie van andere zeldzame academische zorg. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de noodzakelijke landelijke capaciteit aan kinder-IC’s, dan helpt het niet om iets te verplaatsen, zonder dat je iets anders terug verplaatst. Ik neem dus het NZa-advies ter harte, want ik wil een breder beeld hoe het complexe academische zorglandschap eruit moet zien. Het enige verschil is dat ik op het onderdeel van de kinderhartchirurgie het eerste puzzelstukje al leg. Daar kunnen de umc’s op aan leggen. Ik maak wel een pas op de plaats, maar ik schets op dit onderdeel wel alvast het eindplaatje. Anders gebeurt er niets. De vier umc’s weigeren al dertig jaar om de kinderhartchirurgie uit te ruilen. Die gaan ze nooit vrijwillig afstaan (einde citaten)”

“De umc’s en zorgprofessionals zetten zich iedere dag in voor hun maatschappelijke opdracht om de beste zorg te verlenen, gecombineerd met excellent onderwijs en onderzoek. In het geval van de kinderhartchirurgie bij aangeboren hartafwijkingen bij (soms zeer jonge en kwetsbare) kinderen en interventies bij hoogcomplexe aangeboren hartafwijkingen bij volwassenen, is dat niet anders. Concentratie als mogelijk middel om bij te dragen aan kwaliteit van zorg wordt door de umc’s onderschreven. Meerdere umc’s werken geruime tijd al succesvol in een shared care – of integrale samenwerkingsconstructie (al dan niet met interventiecentra elders), waardoor reeds in de afgelopen jaren een verdere concentratie heeft plaatsgevonden. Voor de umc’s die deze hooggespecialiseerde interventies momenteel voorzien, is deze zorg van grote betekenis in het totaal van de academische opdracht, namelijk de combinatie van zorg, opleiding en wetenschap. Tot nu toe is deze verdere concentratie-opgave, van vier naar twee centra, door de umc’s zelf, niet mogelijk gebleken. De NZa concludeert dat de implicaties van het overdragen van de interventies voor patiënten, zorgprofessionals en interventiecentra, bij welke keuze dan ook, substantieel zijn voor alle betrokken umc’s. De NZa adviseert juist de concentratie in het brede verband van de umc’s te beoordelen. Een belangrijke parameter voor de impact is volgens de NZa de omvang van het domein waarbinnen de concentratie wordt gerealiseerd. Daardoor is het mitigeren van de impact bij alleen de interventies bij aangeboren hartafwijkingen noodzakelijk, maar aanzienlijk complexer, dan in het geval dat een veel breder deel van de hoogcomplexe zorg evenwichtig zou worden geconcentreerd. Evenwichtige verdeling om de academische kerntaken goed te kunnen blijven voorzien, zal betrokkenheid van alle 7 umc’s betekenen. U verwacht echter dat de verbreding van de concentratievraag om tot een integraal perspectief te komen tot een aanzienlijk hogere doorlooptijd zal leiden en acht dat ongewenst. De NFU ziet niet dat dit voor half april van dit jaar is gerealiseerd. De umc’s zouden een keuze, met draagvlak onder alle umc’s, dan moeten maken zonder goed zicht op de daadwerkelijke effecten op de overige zorg en de bedrijfsvoering van de umc’s, die de interventies bij aangeboren hartafwijkingen overdragen. De umc’s hebben tot op heden geen gezamenlijk standpunt kunnen bereiken over de keuze van de minister van VWS voor twee interventiecentra. Dat brengt met zich mee dat er bij de concentratie van kinderhartchirurgie indringend zal moeten worden nagedacht over de noodzakelijke mitigatie van de impact bij de umc’s die niet als interventiecentrum worden aangewezen (einde citaten).”