Eigenlijk staat er niet zoveel nieuws in het recent verschenen rapport (Titel: Van verschil naar potentieel. Een realistisch perspectief op de sociaaleconomische gezondheidsverschillen) van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). De belangrijkste aanbeveling uit het rapport is dat niet langer de gezondheidsverschillen centraal moeten staan in toekomstig beleid bij preventie, maar het gezondheidspotentieel dat aanwezig is onder de bevolking. Een potentieel dat uitgedrukt kan worden als de gezondheidswinst die behaald kan worden of het gezondheidsverlies dat vermeden kan worden. De vaststelling in het rapport dat er meer gezondheidspotentieel is bij iemand met een ongezonde levensstijl of een ongezonde leefomgeving dan bij iemand met een gezond leefpatroon, is logischerwijs niet aan discussie onderhevig. De drie gestelde prioriteiten in het WRR-rapport bij toekomstige preventie klinken ook niet onlogisch.
- Roken, problematisch alcoholgebruik, overgewicht en ongezond eet- en beweegpatroon
- Extra inzet op de lage SES-groep (SES: Sociaal Economische Status)
- Nadruk op het begin van de levensloop (van preconceptie tot 18e levensjaar)
SES: Sociaal Economische Status
We weten dat de laatste 35 jaar de lage SES-groepen een betere gezondheid hebben gekregen, maar dat desondanks de gezondheidsverschillen met de hoogste SES-groepen niet minder zijn geworden. En dat is niet een nieuwe (blog), maar wel een trieste constatering. Want wie beleidsmatig probeert degenen onderaan op de gezondheidsladder een paar treden te laten stijgen, zal merken dat degenen hoger op de ladder tegelijkertijd vaak ook zijn geklommen – en misschien nog wel meer. Om na deze constatering dan nu maar in te zetten niet op deze verschillen, maar op ieders aanwezige potentie tot verbetering. Want het streven naar (wel) gelijke gezondheidsuitkomsten wordt blijkbaar te problematisch ‘als het een juk wordt, en leidt tot moedeloosheid en de verzuchting dat ‘niets werkt’… Moeten we dan na 35 jaar accepteren dat mensen die lager/korter zijn opgeleid worden gemiddeld 5 jaar minder oud en leven ruim 14 jaren méér met ziektes en gezondheidsbeperkingen, dan mensen die hoger/langer zijn opgeleid?
De bekende risicofactoren bij preventie
De genoemde prioriteiten zijn de bekende risicofactoren (blog). Inmiddels weten we (ook) dat alleen voorlichting niet zal helpen. Het was ook de WRR die eerder berichtte: “Weten is nog geen doen”. Ofwel informatie leidt niet automatisch tot gedragsverandering. Dit was eerder deze maand (artikel) ook al de conclusie vanuit twee universiteiten. Citaat: “De duur en het type onderwijs dat iemand volgt, of heeft kunnen volgen (ps: en bepalend voor de SES), correleren ook sterk met de leefomstandigheden waarin mensen worden geboren, opgroeien, wonen, werken en oud worden. Omgevingsfactoren zoals materiele deprivatie en hieraan gerelateerde financiële en sociale problemen, maar bijvoorbeeld ook het aantal fastfood restaurants in de woonomgeving blijken gerelateerd aan de mate waarin mensen bewegen, gezond eten, roken en alcohol consumeren. Dit is een sterke aanwijzing dat de oorzaken van opleidingsverschillen in gezondheid-gerelateerd gedrag niet enkel bij het individu zelf, maar vooral ook in de fysieke, sociaal-culturele en beleidsmatige omgeving gezocht moeten worden”. En dus is hier niet primair de zorg aan zet, maar de politiek.
En dus zijn andere maatregelen dan alleen voorlichting nodig…
Want juist maatregelen die zich richten op het veranderen van de (leef)omgeving zouden effectiever zijn in het verkleinen van gezondheidsverschillen dan maatregelen die veel van de eigen verantwoordelijkheid van het individu vragen. Het invoeren van verhoogde belasting op frisdrank leidde tot een snelle reductie van de hoeveelheid suiker in Britse frisdranken en zorgde in verschillende landen voor een afname in suikerrijke frisdrankconsumptie, met name onder lagere opleidingsgroepen. En dus moet massaal, naast bewegen (blog), worden ingezet op een aanpak van de diverse industrietakken (voeding, frisdrank, tabak, alcohol) die bewust ongezonde (te zoet, te zout, te vet) producten op de markt zetten. Het verminderen van teer en nicotine in tabak is als onderdeel van tabaksontmoediging zelfs helemaal geen aandachtspunt in het rapport.
Nationaal Preventieakkoord
De precieze plannen binnen dit akkoord worden dit najaar (29 oktober?) 2018 bekend gemaakt. Wel zijn er plannen bekend gemaakt met de ambitie dat in 2040 geen enkele jongere meer rookt. Hoe dit wordt gerealiseerd is nog niet bekend. Dat zal niet eenvoudig zijn, met de bekende verslavingstendens bij nicotine naast de (levenslang bestaande?) orale bevrediging (blog). Ook is er het voornemen om alcohol duurder te maken en water(s) en suikervrije dranken vrij te stellen van verbruikersbelasting. Dat zou 9 cent schelen op een liter cola light of mineraalwater…
Ook water is fris
Is binnen de hele discussie over veel te zoete frisdranken, calorierijke energiedrankjes en water uit plastic flessen, niet het moment aangekomen om vanaf jeugdige leeftijd te leren als frisdrank kraanwater te drinken? Niet alleen is kraanwater een voor alle leeftijden veilig, effectief en goedkoop laxeermiddel, maar ook de meest geschikte vloeistof om dorst te lessen en/of de vochtbalans in stand te houden.
- Kraanwater bevat geen calorieën
- Kraanwater is op meerdere plaatsen in huizen en gebouwen aanwezig
- Kraanwater is (nog) goedkoop en de kosten vallen buiten de basisverzekering
- Volwassen mannen bestaan voor 60% uit water, vrouwen voor 55%. Waarom de vochtbalans niet voornamelijk onderhouden met een vloeistof die daar het beste bij past? “Voornamelijk”, omdat overdreven waterinname, of hyperhydratie, (wel) gevaarlijk kan zijn. Aanbeveling: bekendheid met de vochtintake!
- Bij een opkomend hongergevoel kan het helpen een glas water te drinken. We eten minder als we voor de maaltijd een glas water drinken. Eerst water, de rest komt later…
- Gevolg van drinken uit de kraan: minder plastic in het milieu
- Wel zei de Gezondheidsraad in 2015 dagelijks drie koppen thee te drinken en ongefilterde koffie te vervangen door gefilterde koffie. Maar ja, koffie/thee, dat is eigenlijk ook grotendeels water…
En als je dan toch een smaakje wilt toevoegen…hier. Van frisdrank uit de winkelschappen naar fris water uit de kraan: een onderdeel van het nieuwe preventieakkoord?
Eerdere blogs gerelateerd aan het onderwerp preventie
16.08.2017: Voor deze film hoeft u niet naar de bioscoop
09.01.2018: Relatie opleidingsniveau en levensverwachting ongezond innig
29.01.2018: De nulde lijn
07.02.2018: Wie gaat uitvoering van het Nationaal Preventieakkoord betalen?
06.06.2018: De rol van de huisarts bij gecombineerde leefstijlinterventie
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen