Lang heb ik getwijfeld of ik iets over de verpleeghuissector zou schrijven. Want als je er niet zelf werkt, dan mis je wel de subtiele details. Maar ja, er is wel heel veel over de sector te lezen en deze auteurs werken er ook niet allemaal zelf. Uiteindelijk was de trigger de mededeling dat 40% van de zorgorganisaties in de verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT-sector), waaronder de verpleeghuizen, in 2016 rode cijfers schrijven. Ten opzichte van 2015 is dat een toename van 16%. Een positief resultaat van 123 mln. (2015) veranderde in 2016 in een negatief resultaat (-39 mln.). Een zorgelijke ontwikkeling. Opmerkelijk is dat de discussie in de sector het laatste jaar is begonnen met de spraakmakende IGZ-lijst en het manifest Borst/Gaemers (Scherp op ouderenzorg). Maar de werkelijke oorzaak van het negatieve resultaat moet m.i. gezocht worden in de 3,8 miljard bezuiniging die de caresector in het regeerakkoord voor haar rekening moest nemen. Met o.a. het sluiten van verzorgingshuizen (spijt), het omvormen ervan tot instellingen voor verzorgd wonen en een ontslag voor 37.000 medewerkers in verpleeg- en verzorgingshuizen.
De verpleeghuizen
Er zijn 341 organisaties die verpleeghuiszorg aanbieden, op 2057 locaties. Tussen 2010 en 2016 steeg het aantal verpleeghuisbewoners van 66.000 naar 80.000. De gemiddelde kosten stegen ook, van 71.000 (2010) naar 82.000 euro per jaar in 2016. Er zijn in 2016 in totaal in Nederland 284.000 cliënten met een Wlz-indicatie, waarvan 160.700 met een V&V-indicatie. Hoogleraren ouderengeneeskunde zeggen dat de samenleving irreëel verwachtingen heeft van de laatste levensfase. “Nee, het is geen kommer en kwel in de Nederlandse verpleeghuizen. Dat beeld ontstaat vooral doordat publiek, pers en politiek niet (willen) weten hoe het allerlaatste stukje van een mensenleven eruit kan zien”. Ook de beroepsvereniging Verenso (specialisten ouderengeneeskunde) roept op te stoppen met het romantiseren van de verpleeghuiszorg en te zorgen voor evenwicht in instellingen tussen wonen, welzijn en medische zorg.
Verpleeghuizen in het nieuws (chronologisch)
| 291012: Bruggen Slaan (regeerakkoord): 5,7 miljard ombuiging in de zorg, voor de “care” is dat 3,8 miljard
040716: IGZ publiceert lijst van 15.03.2016 met 150 verpleeghuisinstellingen die onder verscherpt toezicht staan 241016: Manifest Borst/Gaemers: 107.581 steunbetuigingen en Kamerbrede ondertekening 241016: Borst:”zo lang niet vaststaat wat minimale zorg is, eisen wij minimaal 2 verzorgenden op 8 bewoners” 291116: Fundus directeur: norm Borst niet realistisch: “het personeel is er gewoon niet”… 151216: ZiN: concept kwaliteitskader: geen personele norm, afspraak maken, anders inzet doorzettingsmacht 151216: ZiN:”geen bewijs voor eenduidig causaal verband tussen kwaliteit van zorg en personeelsmix” 130117: ZiN: definitieve kwaliteitskader verpleeghuiszorg: personele norm verpleeghuis wordt: (pg. 26) 130117: norm: altijd iemand aanwezig, bij intensieve zorgmomenten: minimaal 2 zorgverleners 130117: norm: 24/7 arts bereikbaar, binnen 30 min aanwezig; 24/7 verpleegkundige binnen 30 min aanwezig 170117: Pleidooi Verenso: medische adviesraad in elk verpleeghuis, waarlangs alle bestuursbesluiten moeten 160217: CPB: bezettingsnorm van 2 medewerkers op 8 bewoners, dan structurele investering van 3,1 miljard 310317: NZa impactanalyse: zegt dat uitvoering kwaliteitskader 1,3 miljard euro kost 310317: NZa: (aanbeveling) eerst efficiënte zorg, dan pas geld erbij (onderzoek Dageraad) 260417: Publicatie Contouren contracteringsbeleid zorgkantoren Wlz 2018 (sluit aan bij kwaliteitskader) 310517: VWS: kwaliteitskader verpleeghuiszorg van ZiN is juridisch geborgd en bindend 310517: VWS: met nu een minimale norm voor verantwoorde personeelssamenstelling 010617: voor 2017 is 200 mln. beschikbaar voor verpleeghuizen (100 mln. in januari 2017, nu nog 100 mln. erbij) 040717: van Rijn: verpleeghuizen krijgen vanaf 2018 er 435 mln. bij 040717: voldoen aan verpleeghuisnorm betekent 40.000 extra mensen erbij; +435 mln. betekent +7000 mensen 120717: Arbeidsmarktagenda 2023: t/m 2022 bedraagt totale werkgelegenheidsgroei in zorg 200.000 werkenden |
Personeelstekorten
Hoewel het kwaliteitskader verpleeghuiszorg over vele zaken rapporteert, noem ik bij uitstek, ook in het kader hierboven, de personele norm. Want de genoemde rode cijfers uit de jaarrekeningen zijn voor een belangrijk deel te wijten aan gestegen personeelskosten (nabetaling ORT). De totale personeelskosten, inclusief inhuur van derden, nemen in 2016 bijna driekwart (=73%) van de totale lasten in beslag. En dan moet het uitwerken van de Arbeidsmarktagenda nog beginnen. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures is nu al meer dan verdubbeld (+147,2 procent) tot bijna 4.000 vacatures. Instellingen zoeken beter opgeleid personeel voor de zwaardere categorie cliënten in hun verpleeghuizen. Over het tekort aan verpleegkundigen schreef ik eerder (blog1/blog2). De toenemende krapte op de arbeidsmarkt speelt namelijk in alle zorgsectoren. Naast algemene personeelstekorten blijkt ook dat in slecht presterende verpleeghuizen 5x zoveel uitzendkrachten werken met korte en tijdelijke contracten, met een turbulente in-en uitstroom van personeel. En dat zijn vaker onervaren en laagopgeleide krachten.
Tot slot
Bewoners verbleven in 2013 nog 485 dagen in een verpleeghuis. In 2015 was dat nog maar 430 dagen. Mensen komen tegenwoordig kwetsbaarder en met een grotere zorgvraag in het verpleeghuis. Laten we hopen dat in alle verpleeghuizen met een gezamenlijke inspanning deze kwetsbare mensen de laatste dagen van hun leven met liefdevolle zorg worden omgeven. Zij verdienen voldoende verpleging en verzorging en persoonlijke aandacht voor wonen en welzijn. Een beschaving herken je immers ook aan de manier waarop de samenleving met de zwaksten omgaat. En met (ook weer) zwarte cijfers voor de organisatie om het investeringsniveau op peil te brengen.