Tegenstrijdige boodschap toezichthouders bij ziekenhuisfusie AMC en VUmc

Nu toezichthouder ACM toestemming heeft gegeven voor een fusie tussen VUmc en AMC ontstaat er in Amsterdam een fusieziekenhuis met 1800 bedden, waar 14.000 mensen komen te werken. Met een aanbod van algemene ziekenhuiszorg en hoogcomplexe zorg wordt de jaaromzet geschat op 1,8 miljard euro. Uniek aan deze fusie is het feit dat nog niet eerder twee universitaire ziekenhuizen zijn gefuseerd. Om te mogen fuseren is vooraf toestemming nodig van beide markttoezichthouders. Van de NZa als ten minste een van de betrokken zorgaanbieders minimaal 50 personen in dienst heeft die zorg verlenen. En van de ACM is vooraf toestemming nodig bij een bepaalde omzetdrempel. De NZa toetst met een ‘procedurele toets’ of de besluitvorming goed is verlopen. NZa beoordeelt niet de inhoud van de fusie. De ACM toetst of een voorgenomen concentratie leidt tot significante beperking van de mededinging. Toezichthouder IGZ meldt dat een fusieproces per definitie risico’s voor kwaliteit en veiligheid in zich draagt, maar komt bij deze fusie niet met een eigen zienswijze. Voor deze specifieke fusie gaf de NZa in juli 2016 haar fiat, in september 2017 volgde de ACM. Niets aan de hand dus??

Chronologie bij fusie VUmc en AMC

Fusie ziekenhuis

In 2015 heeft ACM voor het eerst geen toestemming verleend voor een fusie tussen ziekenhuizen. Dit ging om een voorgenomen fusie tussen het Albert Schweitzer ziekenhuis en Rivas Zorggroep. Tussen 2012 en 2016 is voor 17 fusies en overnames, waarbij 34 ziekenhuizen waren betrokken, wel toestemming verleend.

Rol NZa

De NZa kan met de procedurele toets bij fusies een zienswijze afgeven aan ACM. Hierin beschrijft de NZa  dan de mogelijke gevolgen van de voorgenomen fusie voor de publieke belangen toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit. Is dit gebeurd in juli 2016? ACM gebruikt deze zienswijze van de NZa dan bij haar beoordeling van een voorgenomen fusie. De ACM toetst fusies vervolgens op grond van de mededingingswet. Wat vreemd is het feit dat de NZa in juli 2016 akkoord is met de fusie, maar vervolgens pas op 24 augustus 2017, althans in het openbaar, de volgende waarschuwing richting de ACM over de fusie AMC-VUmc laat horen: “de econometrische methoden die de NZa heeft toegepast voorspellen prijsstijgingen voor verschillende patiëntgroepen tot maximaal 15,1%”. En “het fusieziekenhuis heeft het karakter van een instelling die ‘too big to fail’ kan zijn”. De NZa laat weten wel toestemming te hebben verleend voor deze specifieke fusie, maar stelt ook vast dat …”zodoende kan de NZa geen concentratie tegenhouden wanneer zij van mening is dat de concentratie negatieve gevolgen heeft voor de publieke belangen”. In een toelichting meldt de NZa dat daar waar hoofdzakelijk universitaire ziekenhuizen bepaalde zorg aanbieden, zorgverzekeraars na deze specifieke fusie bij inkoop weinig of geen alternatieven hebben om deze zogenaamde non-concurrentiele zorg bij een andere partij in te kunnen kopen. Met als risico te veel marktmacht en te hoge prijzen. Als voorbeeld wordt de verwachte prijsstijging van 15,1% genoemd bij de zorg met betrekking tot nieuwvormingen lymfatisch- en bloedvormend weefsel. Tot slot wijst de NZa nog op het Significant onderzoek over ziekenhuisfusies in opdracht van de ACM, met als voorzichtige conclusie dat er in ieder geval geen indicatie is van een sterk effect van ziekenhuisfusies op de kwaliteit van zorg…

Wat is hier aan de hand?

Heeft de NZa bij nader inzien een andere zienswijze? Speelt mee dat er een wetsvoorstel is om ook de fusietoets van de NZa over te hevelen naar de ACM, waarbij NZa nu haar visitekaartje afgeeft? Hoe is het belang van de burger nu te wegen? De ACM zegt dat beide ziekenhuizen ook voor de fusie bepaalde unieke zorg bieden en dat dit met de fusie niet verandert. En dat op de rest van de topzorg AMC en VUmc met andere ziekenhuizen in de regio kunnen concurreren. Verder hebben, aldus de ACM, deze beide ziekenhuizen voor topzorg, “na diepgaand onderzoek “, een beperkt marktaandeel van tussen de 30 en 40%, zodat er voor patiënten en verzekeraars voldoende alternatieven zijn in de regio. Als beide toezichthouders deze tegenstrijdige boodschappen naar buiten brengen, hoe valt voor de buitenwacht dit besluit van fusietoestemming voor twee universitaire ziekenhuizen dan te beoordelen? Vandaag ga ik de bestuursrechter van de rechtbank in Rotterdam in elk geval mijn bezwaren melden.