Een groot deel van de Nederlandse verpleegkundigen ervaart nog steeds de gevolgen van de coronapiek van afgelopen voorjaar. Sommigen zitten ziek thuis met een burn-out of zijn herstellende omdat ze zelf covid-19 hebben gehad. De helft is nog niet klaar voor een tweede coronagolf. Dit alles bleek uit een recente enquête van Nursing (6 augustus 2020) onder bijna 3000 verpleegkundigen. Met name het mentale aspect van verwerking vraagt tijd en aandacht.
Ook een ziekenhuisdirecteur waarschuwt (Volkskrant, 27 juli 2020) dat een tweede golf nu te vroeg zou komen: “Mensen zijn nog aan het bijkomen en de opschaling van de reguliere zorg is nog niet gerealiseerd.” “Het tekort aan ic’ers is de achilleshiel bij een tweede coronagolf”, kopte Trouw (14 augustus 2020). En Diederik Gommers, de voorzitter van de Vereniging voor Intensive Care (NVIC) zei recent (12 augustus 2020), dat als de cijfers zoals die nu zijn zich voortzetten, “dan komt er een tweede coronagolf in september en dat kunnen we niet aan.”
Reden om in deze blog het vergrootglas te leggen op de inzet van IC-verpleegkundigen.
“Opschalen IC-capaciteit”: makkelijk gezegd, moeilijk gedaan (illusie?)
Diederik Gommers heeft in zijn interview in de Volkskrant (10 juli 2020) een inkijk gegeven hoe op het hoogtepunt van de coronacrisis in de politiek de hazen lopen. Hij moest als voorzitter van de intensivisten bij de crisis beloven dat per 1 april 2020 de IC-capaciteit kon worden opgevoerd naar 1600 bedden. Terwijl die toezegging met zijn positie helemaal niet binnen zijn invloedsfeer ligt…
Maar zó kon de minister de Tweede Kamer wel geruststellen…
Wat zijn de cijfers met betrekking tot de capaciteit van IC-bedden?
|
· Op papier zijn er regulier in Nederland 1150 IC-bedden, in de praktijk 1028. Een deel van de bedden (10%) is niet in gebruik door personeelsgebrek. Per twee bedden is er één IC-verpleegkundige · NOS (30 juni 2020) op basis van het “Opschalingsplan covid-19” : In totaal zijn er bijna 3838 IC-verpleegkundigen, die niet allemaal fulltime werken. Voor uitbreiding naar 1350 IC-bedden zijn ruim 300 voltijdsbanen extra nodig, dat zijn 406 IC-verpleegkundigen. Verder zijn er nog zo’n 3800 ondersteuners nodig (deels verpleegkundigen en deels niet-verpleegkundigen, die vooral op verpleegafdelingen zullen werken). · Bij de eerste coronagolf zouden er op 1 april 2020 in totaal 1600 IC-bedden nodig zijn, 1100 voor COVID-19 en de andere 500 bedden zijn nodig voor de reguliere acute zorg. Op het hoogtepunt van de eerste golf lagen 1417 coronapatiënten op de IC, 1361 in Nederland en 56 in Duitsland. Dat was op 9 april 2020. · Voor uitbreiding naar 1700 IC-bedden zijn 1726 extra IC-verpleegkundigen nodig en circa 4800 extra ondersteuners. · Kamerbrief (20 augustus 2020): Op basis van het Capaciteitsplan FZO 2018 van het Capaciteitsorgaan kan geconcludeerd worden dat een uitstroom van 10% (10% verlaat zijn/haar werkgever) vrij normaal is onder gespecialiseerde verpleegkundigen en dat dit een landelijk beeld is. Dit wil echter niet zeggen dat elke verpleegkundige die bij zijn/haar werkgever vertrekt ook het beroep verlaat. In de uitstroom in het Capaciteitsplan FZO 2018 worden namelijk ook verpleegkundigen meegerekend die in hetzelfde beroep aan de slag gaan bij een andere zorginstelling. Daarnaast bestaat de beroepsgroep van gespecialiseerde verpleegkundige uit een grote groep van 60 jaar of ouder, zo’n 9 à 10% van de beroepsgroep. Een deel zal dus ook uitstroom zijn als gevolg van pensionering. · Voorzitter verpleegkundigenadviesraad ziekenhuis (30 juni 2020): “Bedden zijn er al voldoende, maar we hebben geen personeel voor de bedden. En dat tekort hebben we niet in een paar maanden opgeplust. Dat is echt een illusie. Het personeelstekort geldt voor alle gespecialiseerde en reguliere afdelingen.” Ook de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) en de Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland IC (V&VN IC) hebben zorgen over een opschaling naar 1700 bedden. Zij vrezen dat de kwaliteit van de IC-zorg in het gedrang komt als er te veel IC-bedden bijkomen. Volgens een prognose uit 2019 is het totale verwachte personeelstekort in de zorg in 2022 in totaal ongeveer 80.000 medewerkers. · Op 21 augustus 2020 verblijven er 176 COVID-patiënten in het ziekenhuis, 133 regulier en 43 patiënten op een IC-bed |
Niet alleen is de vraag of een ziekenhuis een tweede golf aankan. De vraag is ook of tegelijkertijd de reguliere ziekenhuiszorg doorgang kan vinden. Inclusief de bij deze reguliere zorg horende IC-capaciteit. Maar ook vóór het coronatijdperk was er gezien de instroomcijfers al een tekort.
Instroomcijfers van IC-verpleegkundigen die in 2018 en 2019 zijn gestart aan de opleiding en die in 2020 en 2021 hun diploma zullen halen:
|
Opleiding |
Instroom 2018 |
Instroom 2019 |
Advies capaciteitsorgaan 2018 (instroom per jaar) |
|
IC-verpleegkundigen |
432 |
429 |
796 |
“De opleidingsplannen van ziekenhuizen zijn helaas niet bekend”, zo schrijft de minister….
Zakelijke discussie I
Als het gaat om de opleiding en specialisatie van verpleegkundigen dan verwacht de minister van werkgevers dat zij zich maximaal inzetten om voldoende gespecialiseerde verpleegkundigen op te leiden en hierbij het advies van het Capaciteitsorgaan 2018 opvolgen om grotere tekorten te voorkomen. Weliswaar wordt al jaren kostendekkende financiering beschikbaar gesteld aan ziekenhuizen om gespecialiseerde verpleegkundigen op te leiden, maar er zijn toch wel problemen. Allereerst is het laatste advies van het Capaciteitsorgaan gegeven vóór corona. Ten tweede is er geen resultaatverplichting voor een ziekenhuis wat betreft de op te leiden fte. Ten derde is onduidelijk wie de risicodrager is indien de coronapandemie ten einde is en mogelijk het aantal IC-bedden en een deel van de daarvoor opgeleide gespecialiseerde IC-verpleegkundigen niet meer nodig zouden zijn. Dit geeft enerzijds een onduidelijk loopbaanperspectief voor de verpleegkundigen en ondersteuners en anderzijds een zakelijk risico voor het ziekenhuis. De hamvraag is hier of zorgverzekeraars de kosten van de beschikbaarheid van het aantal afgesproken IC-bedden, of 1350 of 1600, duurzaam gaan vergoeden? Zeg het maar, ja of nee?
Zakelijke discussie II
Over het feit dat dit kabinet geen zin heeft in een structurele salarisverhoging van zorgmedewerkers inclusief IC-verpleegkundigen is al genoeg geschreven. Mij heeft deze discussie, met onder andere de bizarre publieke vertoning als ‘volksvertegenwoordiging’ van de coalitiepartijen, geleerd dat de zo vaak verkondigde theorie van het slechts willen belonen van werk wanneer er sprake is van ‘toegevoegde waarde’ niets anders is dan een uitsluitend politieke keuze van neoliberale hypocrisie. Hypocrisie selectief toegepast bij het principe van de geloofsleer van de triple aim. Werken aan verbeteren van hier duidelijk en onomstotelijk bewezen kwaliteit van niet alleen de zorg, maar ook werkend aan de gezondheid van de bevolking (o.a. het vermijden van contact zorgverleners met de eigen familie) wordt alleen toegejuicht, met haring, als het geen extra geld kost. Beter is daarom de discussie te kantelen naar het vaststellen voor de maatschappij van meer of minder noodzaak van uitsluitend de zorgbanen horend bij het primaire proces. De rest kan vervallen. Markeer en begrens deze banen niet alleen binnen de zorg, maar ook erbuiten, zoals bij onderwijs en veiligheid. Waarbij het uitgangspunt niet is, wat het elk jaar toch maar weer kost, maar wat het voor de BV NL in euro’s oplevert.
Tot slot
De mogelijke inzet van IC-verpleegkundigen is derhalve mede afhankelijk van hun arbeidsvoorwaarden, het loopbaanperspectief en beleidsopstelling van overheid en ziekenhuizen. En uiteindelijk een kwestie van vraag een aanbod.
Het beste scenario nu is het uitblijven van een tweede coronagolf met een beperkte bezetting van IC-coronabedden. Dat kan door als burger de preventieve gedragsmaatregelen uit te voeren, de keten Testen-BCO-Isolatie bij besmetting sneller en adequaat uit te voeren en in het ziekenhuis de tot nu toe bescheiden ‘behandeling’ van COVID met virusremming, ontstekingsremming en zo nodig antistolling te optimaliseren met minder COVID-sterfte en lagere IC-bedbezetting als eerste gunstige gevolgen. Een scenario wat in elk geval de werkdruk van huidige IC-medewerkers enigszins behapbaar houdt. De vastgestelde IC-beddencapaciteit zou voortaan landelijk kunnen worden vastgesteld, waarbij de IC-bekostiging inclusief de opleiding wordt betaald door verzekeraars uitsluitend op basis van te maken collectieve landelijke kosten van beschikbaarheid. En niet op basis van een wisselende bezetting.
Eerdere blogs over verpleegkundigen
11.06.2017: Tekort aan verpleegkundigen in alle sectoren van de zorg (1) (oorzaken, wáár tekort)
12.07.2017: Tekort aan verpleegkundigen in alle sectoren van de zorg (2) (deltaplan)
26.04.2018: Maak bekostiging van ziekenhuiszorg 100% transparant (1)(prijstransparantie/regio)
10.07.2018: Maak bekostiging van ziekenhuiszorg 100% transparant (2) (omzetpafond/ACM)
20.08.2018: Het waardegericht kunnen inkopen is een illusie (P-waarde = uitkomst/kosten)
06.08.2019: Wetsvoorstel BIG-2 krijgt van verpleegkundigen weinig steun (tweedeling)
10.08.2019: Overheid, neem regie bij transformatie ziekenhuislandschap (centrale aansturing)