Het kennisbeeld “Health in All Policies” is bij beleid in de zorgwereld inmiddels wel ingedaald. Nu nog de interdepartementale uitvoering als onderdeel van het kabinetsbeleid richting een betere volksgezondheid met minder onderlinge gezondheidsverschillen.
In dit kader met belangstelling de maandenlange discussie gevolgd over het wel en wee van de fatbike. Zoals bekend is de fatbike een bij jongeren populaire e-bike/accufiets zonder wettelijke verplichtingen, dus nu nog zonder helmplicht of leeftijdsgrens, met dikke banden en met vaak een niet optimale zithouding (hier/hier). Met een toegestane snelheid van maximaal 25 kilometer per uur.
De fatbike is de industriële “oplossing” om de helmplicht voor de snorscooter (januari 2023), en al eerder voor een bromfiets of scooter, te ontlopen en tegelijkertijd gebruik door kinderen onder de zestien te gedogen. Inmiddels wordt het aantal fatbikes in Nederland geschat op zo’n 300.000. De fatbike heeft ook al veelzeggende negatieve kenmerken gekregen: “met hulp van TikTok-instructie makkelijk op te voeren”, “met ook illegale leveringen” (hier), “niet voldoen aan EN 15194” en “suicide bikes”.
Het aspect gezondheid
De vraag is of het aspect gezondheid voldoende wordt meegenomen in de huidige politieke besluitvorming rond de relatief nieuwe fatbikes (hier)? Allereerst rapporteert de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid al sinds twee jaar meer doden en gewonden door fiets- dan door auto-ongevallen (hier/hier). Daarbij heeft een kwart van de gewonde fietsers traumatisch schedel-/hersenletsel met vaak blijvende invaliditeit tot gevolg. Hier start de discussie over het dragen van een fietshelm. Een fietshelm voorkomt geen ongelukken maar beschermt wel tegen de impact van een val op het hoofd (hier/hier).
Kenniscentrum VeiligheidNL schat middels haar eigen informatiesysteem op SEH’s het aantal gewonde fietsers dat spoedzorg nodig heeft op 76.400 personen in 2023 (zie plaatje onder). Dit aantal fietsslachtoffers stijgt.
Wat is het aandeel van fatbikes in dit plaatje?
In het Letsel Informatie Systeem (LiS) van dertien SEH’s in ziekenhuizen steeg het aantal genoteerde fatbike ongevallen van zeven in 2022 naar 59 in 2023. In de eerste vier maanden van 2024 lag het aantal op 33 ongevallen.
Recent zijn alle e-bike, fatbike en overige fietsslachtoffers die van 30 september t/m 6 oktober 2024 op 82 Nederlandse SEH’s zijn geweest, vanwege de politieke actualiteit in kaart gebracht. Deze turfweek was een initiatief van VeiligheidNL. Met de volgende resultaten…
Dit laatste onderzoek bevestigt dat veel jonge fatbikers en e-bikers op de spoedeisende hulp belandden (hier/hier/hier). In de zeven dagen van deze turfweek bleken 96 fatbikers (7% van alle fietsslachtoffers) op de SEH terecht te komen met bovengemiddeld veel ziekenhuisopnames en met buikletsel. Dat zou neerkomen op bijna vijfduizend fatbikers op de spoedeisende hulp per jaar, ervan uitgaande dat deze turfweek representatief zou zijn voor een gemiddelde week. Bij 41% van de fatbike-ongevallen was het slachtoffer tussen de 12 en 15 jaar. Slechts 3% van de fatbikers droeg een helm.
Een tweede gezondheidsaspect is het gegeven dat regelmatig fietsen effectief kan bijdragen aan de doelstelling van de landelijke overheid om in 2040 maar liefst 75 procent van de Nederlanders aan de Beweegrichtlijn te laten voldoen (hier).
“Daarbij is de politiek schatplichtig bij besluitvorming gezondheidsaspecten en een betere fietsveiligheid mee te nemen. Zeker bij de geconstateerde forse toename van het aantal fietsongevallen“
Velen en vele jongeren (hier/hier) voldoen niet aan deze richtlijn (blog + plaatje onder de titel). Uit het laatste onderzoek naar bewegen valt vooral het mínder fietsen op (hier/hier). De WHO heeft fysieke inactiviteit zelfs uitgeroepen tot een van de grootste gezondheidsproblemen ter wereld (WHO, 2022).
Het derde gezondheidsaspect betreft de beperkte wendbaarheid op een fatbike vanwege houding en het extra gewicht (+ 5 kilo). Met name schadelijk voor de ontwikkeling van het bewegingsapparaat. Het gaat bij de beweegnorm in generieke zin namelijk niet alleen om méér bewegen, maar ook om de intensiteit en vooral “goed” te bewegen ten einde soepelheid en veerkracht van het bewegingsapparaat, alsmede een goede balans, te verkrijgen en te onderhouden.
27.09.2024: Piet van Loon, orthopeed en medeoprichter Houding Netwerk Nederland (bron)
|
Zijn citaat op LinkindIn over de fatbike: “Stop deze gezondheidskiller! Bij het steeds stijver worden van de jeugd met makkelijker balansverlies (Veiligheid.NL: ook al duidelijk op de gewone fiets), zal dit zeer onergonomische “ding” met zijn lage zit waardoor beperkte wendbaarheid ontstaat, zijn opmars als letselkanon nog even kunnen voortzetten. Voordat common sense en de politiek de gezondheid van de jeugd weer voorop gaan stellen.” |
In een toelichting vandaag stelt hij: “dat al dit soort ‘universeel te laag zitten’ erg beroerd is voor je rug. Je moet wel met een bolle rug zitten op zo’n ding. Dat maakt ook nog eens, dat je balanceermogelijkheden veel minder zijn, als mooi rechtop zittend, omdat een “bolle rug” stijver is als een rug met een mooie houding. Dat lage zadel heeft ook tot gevolg, dat je met wat langere of dikke benen heel erg wijduit op dat ding moet zitten.”
De politiek
In de Tweede Kamer is er met de fatbike-motie van Kamerleden Hester Veltman (VVD) en Olger van Dijk (NSC) een Kamermeerderheid tot invoering van een helmplicht én een minimumleeftijd van 14 jaar voor fatbikes (hier).
Kenniscentrum VeiligheidNL legt de grens liever op 16 jaar.
De voorzitter van Artsen voor Veilig Fietsen, hoopt dat de laatste cijfers over fietsongevallen aanleiding geven om de leeftijdsgrens voor al het fietsverkeer met trapondersteuning gelijk te trekken met die voor brom- en snorfietsen (hier). Citaat: “Elk slachtoffer is er één te veel. Zeker als het gaat om kinderen.”
De minister van Infrastructuur en Waterstaat zegt moeilijk te kunnen beslissen, omdat het juridisch lastig is om een uniform besluit te nemen over bijvoorbeeld een beperkt deel van de e-bikes. Misschien kan de minister ook zijn licht eens opsteken bij het ministerie dat gaat over gezondheid en preventie (‘health in all policies’).
De politiek zal moeten beslissen over invoerrechten, over begrenzing illegaliteit (hier), over de hoogte van de maximumsnelheid van een accufiets, een snelheidsbegrenzer als verplichting, de verplichting over een helmadvies dan wel een helmplicht, over een uniforme leeftijdsgrens, over handhaving regelgeving, over relevante verzekeringskwesties zoals ouderlijke medische en materiële aansprakelijkheid, over milieuvervuilende accu’s en over een te eisen leveringsvergunning aan de (te) vindingrijke fabrikanten (hier) om met het bekende kat- en muisspel (‘skinnybike’) regelgeving te ontlopen.
Daarbij is de politiek schatplichtig bij besluitvorming gezondheidsaspecten en een betere fietsveiligheid mee te nemen (hier/hier). Zeker bij de geconstateerde forse toename van het aantal fietsongevallen.
Tot slot
Het gaat bij de fatbike en jeugd om aspecten als het type vervoermiddel (hier), om het rijgedrag van fietsers in interactie met overige verkeersdeelnemers en om de (gevolgen van de) mate van hersen(on)rijpheid (hier/hier/hier/hier).
Maar het gaat óók over de gereden snelheid (fiets <–> auto). Op een normale fiets wordt met een snelheid gereden van 15-20 km/uur. Hoe harder je rijdt, hoe groter de kans is op ernstig letsel (hier/hier).
Fietsen als (matig) intensieve activiteit is gezond (zie plaatje). Er zijn gelukkig voor jongeren (en ouderen) ook nog gewone fietsen zonder trapondersteuning. Met door behoud van spierkracht en een goede balans, met een juiste houding en met onderhoud van reflexen kans op een betere fysieke én mentale conditie (hier/hier/hier/hier).
Eerdere gerelateerde blogs
24.06.2018: Bewegen, bewegen en bewegen… (beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad)
07.12.2018: Maak ook bewegen en lichaamshouding van jeugd onderdeel van preventie
26.05.2021: Voor fitheid is inspanning nodig (bewegen loont, preventieakkoord, secundaire voordelen)
26.10.2023: Hoogleraar noemt gebrek aan bewegen een stille pandemie (Scherder/NRC/betuttelen)